Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι VIOLA tricolor L. (Βιόλα η τρίχρωμη) και είναι ο κοινός μας πανσές που τον συναντούμε και με το όνομα Βιόλα, Βιολέτα ή Ίον. Ανήκει στην οικογένεια των Βιολιδών. Φύεται σε όλη την Ευρώπη, τη βόρειο Ασία και τη βόρειο Αμερική. Είναι πολύ κοινό σε χέρσα, αγραναπαυόμενα χωράφια καθώς και σε καλλιεργούμενους αγρούς.
Φυτό μονοετές ή πολύχρονο που καλλιεργείται σε κήπους και παρουσιάζεται με πολλές και διαφορετικές μορφές με τα πολύχρωμα και κοσμητικά του άνθη. Τα κατώτερα φύλλα του φυτού είναι καρδιοειδή και τα ανώτερα λογχοειδή με μίσχο. Το στέλεχος είναι σκυφτό, με μεγάλες γωνιές, κούφιο. Τα άνθη του ανοιχτά κίτρινα και βιολέ με ιώδεις γραμμώσεις, με ακίδες των πετάλων μέσα στον κάλυκα, μυρωδάτα. Τα άνθη του είναι ερμαφρόδιτα (έχει τόσο αρσενικά όσο και θηλυκά όργανα) και γονιμοποιούνται από τα έντομα. Φτάνει σε ύψος τους 30 πόντους.
Ιστορικά στοιχεία
Ο πανσές ήταν γνωστός από την αρχαιότητα και τον χρησιμοποιούσαν στην ιατρική από τον 16ο αιώνα, σε περιπτώσεις παθήσεων του δέρματος.
Ο Ομηρος αναφέρει ότι οι Αθηναίοι χρησιμοποιούσαν τον πανσέ για να μετριάσουν τον θυμό, ενώ ο Πλίνιος θεωρούσε ότι δρουν ενάντια στον πονοκέφαλο και τη ζάλη.
Παλιά χρησιμοποιούσαν τον πανσέ στα φίλτρα αγάπης και για τον λόγο αυτό η αγγλική του ονομασία είναι heartsease που σημαίνει “ανακούφιση της καρδιάς”.
Στη λαϊκή ιατρική το βότανο χρησιμοποιήθηκε σε προβλήματα όπως επιληψία, άσθμα, ασθένειες του δέρματος, εκζέματα, βρογχίτιδα, κρυολόγημα, ρευματισμούς και κυστίτιδες.
Συστατικά – χαρακτήρας
Η ρίζα και τα αέρια μέρη περιέχουν σαπωνίνες, σαλικυλικά άλατα, ένα φλαβονικό γλυκοσίδιο (βιολακουερσετίνη), αλκαλοειδές (βιολίνη), τανίνη και γλύσχρασμα. Το άνθος περιέχει κυανή βιολανίνη και ένα κουμαρινικό και δελφινιδικό ανθοκυανοσίδιο.
Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη
– συλλογή
Ο πανσές ανθίζει από τον Απρίλιο μέχρι αργά το φθινόπωρο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα αέρια μέρη του φυτού που συλλέγονται από τον Μάιο μέχρι τον Σεπτέμβριο.
Θεραπευτικές ιδιότητες
και ενδείξεις
Δρα ως αποχρεμπτικό, διουρητικό, αντιφλεγμονώδες, αντιρρευματικό και υπακτικό. Ο πανσές χρησιμοποιείται κυρίως σε τρεις τομείς. Το δέρμα, τους πνεύμονες και το ουροποιητικό σύστημα.
Είναι κατάλληλος για το ξηρό και υγρό έκζεμα και άλλα δερματικά προβλήματα που συνοδεύονται από εκκρίσεις. Χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις σπυριών δέρματος στα παιδιά. Σαν αντιφλεγμονώδες αποχρεμπτικό, χρησιμοποιείται για τον κοκίτη και την οξεία βρογχίτιδα, οπότε καταπραΰνει και βοηθά τον οργανισμό να αυτοθεραπευθεί. Το βότανο βελτιώνει τον μεταβολισμό, προπάντων στα παιδιά με τραυματισμένο δέρμα, βοηθώντας στη γρήγορη επούλωση των πληγών, επισπεύδει την αποβολή τοξινών από τον οργανισμό και δρα ευεργετικά ενάντια στο ρευματισμό. Συνίσταται σε χρόνιο βήχα εσωτερικώς ή σε γαργαρισμούς. Στα προβλήματα του ουροποιητικού, βοηθά στη θεραπεία της κυστίτιδας και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αγωγή των συμπτωμάτων της συχνής και επώδυνης ούρησης. Βοηθά ενάντια στην ευθραυστότητα των τριχοειδών αγγείων λόγω της αγγειοδιασταλτική του δράσης. Ως αντιφλεγμονώδες και μαλακτικό βότανο συνίσταται σε ασθένειες του γαστρεντερικού, όπως δυσκοιλιότητα και δυσεντερία. Λόγω της αποτοξινωτικής του δράσης ο πανσές βοηθά λαμβανόμενος εσωτερικά ή εξωτερικά, σε προβλήματα όπως καλόγερους, κιρσώδεις φλέβες, ψωρίαση, αλλεργίες και ραχιτισμό.
Για τις παθήσεις των νεφρών μπορεί να συνδυασθεί με το Βήχιο. Για τα δερματικά προβλήματα συνδυάζεται με το Τριφύλλι, την Τσουκνίδα και το Γάλιο. Για την κυστίτιδα με την Αγριάδα και το Αγάθοσμα.
Με τον χυμό του φυτού γίνονται κομπρέσες σε πληγές, έλκη και καλοήθη εξογκώματα.
Η ρίζα του φυτού έχει εμετική δράση. Στην ομοιοπαθητική το βότανο χρησιμοποιείται σε δερματικά προβλήματα.
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως έγχυμα. Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1-2 κουταλιές του τσαγιού ξηρό βότανο και το αφήνουμε σκεπασμένο για 10-15 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε τρεις φορές την ημέρα. Η δραστικότητα του εγχύματος δεν βαστά πολύ χρόνο και για τον λόγο αυτό πρέπει να το πίνουμε αμέσως μόλις το σουρώσουμε. Υπό μορφή βάμματος η δοσολογία είναι 2-4 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.
Προφυλάξεις
Υπερβολικές δόσεις του φυτού προκαλούν αλλεργική φαγούρα, δυσπεψία, εμετό και διάρροια.
