Το “Παποράκι του Μπουρνόβα”, είναι ίσως ένα από τα πιο νοσταλγικά τραγούδια του ελληνικού πενταγράµµου.
Είναι το πρώτο τραγούδι του δίσκου “Να’ χαµε τι να’ χαµε” που έγραψαν ο Μάνος Λοΐζος και ο Λευτέρης Παπαδόπουλος. Ένας δίσκος που δεν είχε πολύ µεγάλη εµπορική επιτυχία, αν και το “Παποράκι” αγαπήθηκε πολύ. Το ερµήνευσε ο Γιάννης Καλατζής αν και οι δηµιουργοί του αρχικά το προόριζαν για τον Γιώργο Νταλάρα.
Ο Μπουρνόβας, ήταν εσωτερικό προάστιο της Σµύρνης. Στο προάστιο αυτό έµεναν οι εύπορες οικογένειες της Σµύρνης αλλά ήταν και η συνοικία των ξένων ιδίως των Άγγλων κατοίκων της πόλης. Από τον Μπουρνόβα ξεκίνησαν όλες οι αθλητικές δραστηριότητες στη Σµύρνη και ήταν το κέντρο του Αθλητισµού της πόλης. Είχε κατασκευαστεί και στάδιο πριν το 1900 και σε αυτό γίνονταν τα πρώτα χρόνια οι Πανιώνιοι αγώνες. Στον Μπουρνόβα υπήρχε και σκάλα (αποβάθρα) µέχρι το 1865. Ο Μπουρνόβας φηµιζόταν για τις ωραίες κοπέλες αλλά και τα λουλούδια του. Στις 27 Αυγούστου 1922 ο Μπουρνόβας λεηλατήθηκε από τους Τσέτες, ενώ σκοτώθηκαν και πολλοί κάτοικοί του.
Ο Μπουρνόβας έγινε περισσότερος γνωστός στη νεότερη Ελλάδα από τα σχετικά τραγούδια “Μπουρνόβα µε κρύα νερά” από το Στέφανο Βέζο και “Παποράκι του Μπουρνόβα και καρότσα της στεργιάς…” που το είχε τραγουδήσει για πρώτη φορά η Μαρίκα Παπαγκίκα και που φέρεται να το τραγουδούσαν Έλληνες λιποτάκτες στρατιώτες το 1922.
Στη νεότερη διασκευή του τραγουδιού έχουν απαλειφθεί πολλές αναφορές του πρωτότυπου τραγουδιού, όπως ο τελικός προορισµός, που δεν ήταν «…στον Περαία να µε πας», αλλά «…στη Βραΐλα να µε πας», καθώς και αναφορές για χασίς και δερβίσηδες.
Για τις όµορφες κοπέλες του Μπουρνόβα έχουν γραφτεί πολλά σµυρνέικα τραγούδια όπως η “Μπουρνοβαλιά” που ηχογραφήθηκε για πρώτη φορά το 1910 στη Σµύρνη από την Ελληνική Εστουντιαντίνα.
Για το πως γράφτηκε τώρα το “Παποράκι”, τι έκανε ο Νταλάρας και νευρίασε Λοΐζο και Παπαδόπουλο και του πήραν το τραγούδι και το έδωσαν στον Καλατζή, αναφέρεται ο Λευτέρης Παπαδόπουλος στο βιβλίο του “Τα τραγούδια γράφουν την ιστορία τους”: «Το τραγούδι “Παποράκι του Μπουρνόβα” αρχίζει µε το τετράστιχο “Παποράκι του Μπουρνόβα / και καρότσα της στεριάς / πόσα τάλιρα γυρεύεις / στον Περαία να µε πας”. Αυτό το τετράστιχο το άκουσα για πρώτη φορά, από τον στιχουργό Νίκο Μάθεση ή “Τρελάκια” (έχει γράψει το περίφηµο “Έδιωξα κι εγώ µια γάτα”). Μου µίλαγε σε µια συνέντευξη που του είχα πάρει, για τη µικρασιατική καταστροφή -ήταν φαντάρι το ‘22- και, κάποια στιγµή µου τόνισε ότι αυτό το τραγούδι το έλεγαν οι Έλληνες στρατιώτες που λιποταχτούσαν. Πρόσθετε, επίσης και ένα δίστιχο: “Στον Περαία έχω σπίτι / και στο Πέραµα κυρά”. Όλο αυτό το πράγµα µου άρεσε. Κράτησα αυτούς τους στίχους και πρόσθεσα κι εγώ άλλους έξι:
“Kάθε νύχτα στ’ όνειρό µου σεργιανάω
Άγιο-Νείλο, Κερατσίνι, Κοκκινιά.
Καπετάνιο χρόνια ξέρεις πως πονάω
µα δεν άνοιξες πανιά”.
Όταν το µελοποίησε ο Λοΐζος και το συνυπογράψαµε, καλέσαµε το Νταλάρα, στο σπίτι του Μάνου στο Χολαργό, να ‘ρθει να το ακούσει και να το κάνει πρόβα. Μόλις το ‘παιξε ο Λοΐζος στο πιάνο (εγώ τραγουδούσα “Παποράκι του Μπουρνόβα”), ο Νταλάρας άρχισε να τραγουδάει τους στίχους µε άλλη, πολύ βαριά µελωδία, θέλοντας να µας δείξει ότι το τραγούδι αυτό το γνωρίζει (µάλλον από τον πατέρα του) από… αρχαιοτάτων χρόνων.
Ο Λοΐζος τσαντίστηκε. Γύρισε και µου λέει “∆ηλαδή ο Νταλάρας ισχυρίζεται ότι το τραγούδι αυτό το κλέψαµε;”. “Ναι”, του απάντησα γελώντας. Ο Νταλάρας θέλησε να διορθώσει τα πράγµατα: “∆εν υπαινίχθηκα ότι το κλέψατε. Απλώς ότι υπήρχε ένα άλλο τραγούδι, από παλιά, µε άλλη µουσική”. Το αποτέλεσµα, όµως, είχε κριθεί. Το τραγούδι δόθηκε στον Γιάννη Καλατζή…» *
Καλές ακροάσεις µέχρι την επόµενη ιστορία µε ρεφρέν!
* Πηγή: 1) Λευτέρης Παπαδόπουλος “Τα τραγούδια γράφουν την ιστορία τους” (Εκδόσεις Ιανός 2006).
