Η έννοια της παραγωγικότητας, συναντάται στην εκλαϊκευµένη πανανθρώπινη οικονοµική αρχή, «η επιτυχία του µεγαλύτερου αποτελέσµατος µε την ελάχιστη θυσία». Επηρεάζει αποφασιστικά, την ατοµική, οικογενειακή, κοινωνική µας ευηµερία, κάθε οικονοµική και επιχειρηµατική δραστηριότητα, καθώς και την ανταγωνιστική θέση των χωρών στο ευρύτερο διεθνές παραγωγικό, εµπορικό, κοινωνικό και πολιτιστικό τους περιβάλλον.
Επαληθεύονται, στις µέρες µας, τα προφητικά µηνύµατα των καθηγητών µας Πολιτικής Οικονοµίας, της αλόγιστης σπατάλης των περιορισµένων φυσικών πλουτοπαραγωγικών πηγών του πλανήτη, για κερδοσκοπικούς σκοπούς, περιορίζοντας τη µελλοντική διάθεσή τους για επιτακτικές ανάγκες της ανθρωπότητας!
Με την ανάπτυξη της οµαδικής και κοινωνικής ζωής οι τεχνίτες υλοποιούν τις τεχνικές τους ιδέες, µε πολλή εργασία, πρωτόγονα εργαλεία, τις λιγοστές πρώτες ύλες και ισχυρά κίνητρα:
• το χαµηλότερο κόστος παραγωγής ή το κόστος αποτυχίας,
• ο σεβασµός στα αγαθά της φύσης, η άγνοια και ο φόβος εξαφάνισής τους και οι δυσεύρετες πρώτες ύλες
• ο συναγωνισµός, η αλληλεγγύη, η συνεργασία µε τους συντεχνίτες τους και η διάθεση των προϊόντων τους σε προσιτές τιµές.
Είναι η πρώτη µορφή του θετικού ρόλου της ανταγωνιστικότητας.
«Ο Adam Smith(1), θεµελιώνει τη σύγχρονη οικονοµική επιστήµη, πάνω στον θετικό και χρήσιµο ρόλο του ανταγωνισµού και ανταγωνιστικότητας για την ευηµερία της κοινωνίας.
Κατά τις περιόδους της Αναγέννησης και της Βιοµηχανικής Επανάστασης 1600µΧ-1900µΧ) εξελίσσονται οι κοινωνίες, οι επιστήµες, η διοίκηση των οργανισµών. Αναπτύσσονται µονάδες µαζικής παραγωγής.
Έκτοτε η επιχειρηµατική δραστηριότητα, οι επικοινωνίες διεθνοποιούνται. Η πολυπλοκότητα της οργάνωσης και λειτουργίας τους, η απληστία τους και ο ανελέητος διεθνής και εγχώριος ανταγωνισµός επικράτησής τους είναι τα φαινόµενα που συνοδεύουν την αλµατώδη βιοµηχανική ανάπτυξη και τις συναφείς επιχειρήσεις της εποχής.
Φυσικό επακόλουθο, ο αρνητικός ρόλος της ανταγωνιστικότητας, αγώνας επικράτησης, σύγκρουσης, και κάπου µε αθέµιτα µέσα.
Η επιστήµη της διοίκησης των επιχειρήσεων εκσυγχρονίζεται µε τις τρέχουσες και επερχόµενες τεχνολογικές εξελίξεις για να συνδράµει το έργο των διοικήσεων των οργανισµών στην αντιµετώπιση των επιτακτικών λειτουργικών τους αλλαγών.
Η οικονοµική αρχή ενσωµατώνεται, επιστηµονικά πλέον, στις λειτουργίες της διοίκησης των οργανισµών,(προγραµµατισµός, οργάνωση, διοίκηση, έλεγχος).
Η διοίκηση των οργανισµών, δηµόσιων και ιδιωτικών, µέσω των λειτουργιών της, συντονίζει, παρακολουθεί και ελέγχει όλη την παραγωγική διαδικασία, τη µετατροπή όλων των µέσων (εργασία, κεφάλαια, εξοπλισµός, φυσικός πλούτος), σε έτοιµα προϊόντα ή υπηρεσίες, κατά τον ορθολογικότερο και αποδοτικότερο τρόπο.
Τι είναι η παραγωγικότητα
Πόσο καλά εκτελούµε τα εργασιακά µας καθήκοντα, πως ο µηχανολογικός εξοπλισµός εξασφαλίζει επιτάχυνση της παραγωγής ποσότητα και ποιότητα τελικών προϊόντων; Με πόσο σεβασµό και σύνεση οι οργανισµοί αναλώνουν τα πλουτοπαραγωγικά αγαθά της φύσης, (πετρέλαιο κλπ); Ποιο είναι το ανθρώπινο και διοικητικό ανάστηµα της διοίκησης του οργανισµού στον συνεχή εκσυγχρονισµό του;
Όταν αυτά γίνονται οργανωµένα και συντονισµένα, η διοίκηση του οργανισµού, η εργασία, οι καινοτόµες τεχνολογικές και ψηφιακές εξελίξεις καθώς και οι πρόσφατες εφαρµογές της τεχνητής νοηµοσύνης, αποκτούν πρωταγωνιστικό και δηµιουργικό ρόλο στη παραγωγικότητα και την συνεχή βελτίωσή της.
Η παραγωγικότητα µετριέται, ολική παραγωγικότητα = τελικά προϊόντα : αναλωθέντα µέσα.
Ο δείκτης µετρά την αποδοτικότητα των οργανισµού και την εξέλιξή της, π.χ. η βελτίωση παραγωγικότητας µιας 5ετίας σηµαίνει:
για την χώρα, ανάπτυξη µε εξοικονόµηση δαπανών,
για την επιχείρηση, ανταγωνιστικότερα κόστη και τιµές των προϊόντων
για τον εργαζόµενο, υψηλότερες απολαβές και
για το άτοµο, την οικογένεια και την κοινωνία, βαθµός ευηµερίας, εξοικείωση µε
την σπατάλη και τη συνετή κατανάλωση ή/και αποταµίευση των εισοδήµατών τους.
Η ειδική παραγωγικότητα περιλαµβάνει δείκτες που υπολογίζονται µε τον λόγο, συνολικό τελικό προϊόν : ένας χωριστά συντελεστής, πχ η εργασία ή το κεφάλαιο, που µελετιούνται από τους εθνικούς και διεθνείς οργανισµούς.
ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ
ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Παραγωγικότητα εργασίας=Σύνολο εθνικού εισοδήµατος(ΑΕΠ): Σύνολο ανθρωποωρών εργασίας για την παραγωγή του. Αν πχ 35,5 δολάρια, η απόδοση της ανθρωποώρας. Προτιµήθηκε η ανθρωποώρα, το µέτρο των διεθνών συγκριτικών µετρήσεων.
Η µέτρηση της παραγωγικότητας της εργασίας δεν εξαρτάται µόνο από την ένταση της προσπάθειας και τις επαγγελµατικές δεξιότητές του ανθρώπινου δυναµικού, η απόδοσή της επηρεάζεται και από άλλους συναφείς παράγοντες:
Από τον οργανισµό, µε:
• συνεχή εκσυγχρονισµό της διοίκησης µε τις ραγδαίες εξελίξεις της τεχνολογίας.
• φροντίδα για λειτουργικό εργασιακό περιβάλλον, εργασιακές σχέσεις και δίκαια συστήµατα κινήτρων, ως έµπρακτη αναγνώριση της εργασίας. Προϊόντα ή υπηρεσίες δεν παράγονται, χωρίς εργάτη, υπάλληλο, νοσοκόµα, δάσκαλο, ερευνητή.
• δια βίου βελτίωση των εργασιακών δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναµικού, των διαπροσωπικών σχέσεων στο χώρο εργασίας, την πελατεία, το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον,
• κεφαλαιουχικές επενδύσεις εκσυγχρονισµού του παραγωγικού και ψηφιακού εξοπλισµού της
• διοικητικές διορθωτικές παρεµβάσεις µε τις υποδείξεις του εσωτερικού ελέγχου, των αξιολογικών συστηµάτων και της έρευνας της αγοράς για τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους.
Από τον εργαζόµενο µε:
• ατοµική ανάπτυξη, βελτίωση των επαγγελµατικών του δεξιοτήτων, των σχέσεων µε συνεργάτες, πελατεία και οικογένεια,
•έγκαιρη προσαρµογή στις τεχνολογικές εξελίξεις εντός και εκτός του οργανισµού,
• αφοσίωση στους στόχους του οργανισµού και στις ατοµικές και οικογενειακές του υποχρεώσεις.
Εξωγενείς παράγοντες
• πολιτική σταθερότητα και κοινωνική ασφάλεια,
• λειτουργική δηµόσια διοίκηση,
• ταχύτητα απονοµής της δικαιοσύνης,
• σύγχρονο φορολογικό σύστηµα κλπ.
ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ
Ενδεικτικά αναφέρονται δύο δείκτες:
Αποτελεσµατικότητα του οργανισµού = Καθαρά κέρδη περιόδου : Επενδυµένα κεφαλαία. Αν πχ 16%, είναι η αποτελεσµατικότητα του οργανισµού, ο βαθµός επιτυχίας της αιτίας ύπαρξής του.
Συµµετοχή του τεχνολογικού εξοπλισµού στο κόστος παραγωγής= Κόστος τεχνολογικού εξοπλισµού : Κόστος τελικών προϊόντων ή υπηρεσιών.
Μετρά την εκσυγχρονιστική ικανότητα του τεχνολογικού εξοπλισµού, όσο µεγαλύτερη η συµµετοχή του στην παραγωγή τόσο ανταγωνιστικότερη η διεθνής θέση του οργανισµού ή της χώρας.
Οι δείκτες της παραγωγικότητας καθορίζουν και την αποτελεσµατικότητα- ανταγωνιστικότητα των οργανισµών και των οικονοµιών των χωρών.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Η αύξηση της παραγωγικότητας µετρά την αποδοτικότητα του οργανισµού, σηµαντική αιτία της δηµιουργίας του, η απόκτηση των τελικών προϊόντων του µε την οικονοµικότερη και χωρίς σπατάλες, χρήση των µέσων απόκτησής τους.
∆ιαπιστώνεται όµως ότι, δεν είναι αρκετό να είναι αποδοτικός ο οργανισµός, είναι αναγκαίο να είναι και αποτελεσµατικός, δηλαδή να πραγµατοποιεί σταθερή κερδοφόρο επιχειρηµατική δραστηριότητα.
Η συν-επιτυχία αποδοτικότητας-αποτελεσµατικότητας διαπιστώνεται µε την απάντηση του δηµιουργικού ερωτήµατος, «µήπως κάνουµε τα λάθος πράγµατα σωστά, ή τα σωστά πράγµατα λάθος»; Παραδείγµατα :
• Απόκτησα το πανεπιστηµιακό πτυχίο σε δέκα χρόνια αντί των τεσσάρων και όντας ενήλικας δεν είχαν οι γονείς µου ενηµέρωση της προόδου µου, από το πανεπιστήµιο.
• Το προϊόν επιχείρησης, ποιοτικά καλό, δεν πουλιέται. Το οµοειδές άλλης στην αγορά είναι φθηνότερο. Η αιτία, απαρχαιωµένα µηχανήµατα, απογοητευµένο προσωπικό , αδυναµία της διοίκησης να προσαρµοστεί µε τις συνθήκες της αγοράς. Οι συνήθεις αιτίες διάλυσής τους.
• Η άλλη επιχείρηση κάθε χρόνο, έχει ικανοποιητικά κέρδη, ικανοποιηµένη πελατεία, ευχάριστο εργασιακό περιβάλλον και σταθερή βελτίωση της αποτελεσµατικότητας.
• Η οικονοµική ανάπτυξη της χώρας µας, την τελευταία 5ετία, αυξάνεται µε τους υψηλότερους ρυθµούς µεταξύ των χωρών της ΕΕ. Η αύξηση του εθνικού εισοδήµατος σπαταλιέται ανοικοκύρευτα στην κατανάλωση, το ισοζύγιο πληρωµών χειροτερεύει µε αύξηση των εισαγωγών σε καταναλωτικά προϊόντα και µείωση των εξαγωγών ενώ δεν διατίθενται επαρκή κεφάλαια για παραγωγικές επενδύσεις!
Στα παραδείγµατα η «διοίκηση» του εαυτού, της επιχείρησης, του κράτους, διαπιστώνει, µε τα συστήµατα των εσωτερικών τους ελέγχων, πόσο η όποια αποτελεσµατικότητα καλύπτει τις απαιτήσεις του οράµατός τους. Αν δεν καλύπτονται, προσφέρονται διορθωτικές παρεµβάσεις, «αναζητώ αίτια, µελετώ εναλλακτικές, διορθώνω». Ακολουθούνται;
Παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα της Οικονοµίας της Χώρας
Σχετίζεται µε τις αποφάσεις των Κυβερνήσεων της χώρας για τη βελτίωση, της δικής τους διοικητικής παραγωγικότητας, του κράτους, της ∆ηµόσιάς του ∆ιοίκησης, των οργανισµών και των πολιτών της επικράτειάς της.
Ειδικότερα οι αποφάσεις της ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης, κατά αποκλειστικότητα, εκδίδονται να συνδράµουν το έργο του εκσυγχρονισµού των οικονοµικών και κοινωνικών οργανισµών, στις ραγδαίες διεθνείς ψηφιακές και τεχνολογικές εξελίξεις, για την αύξηση της παραγωγικότητάς τους και να υπηρετούν την κοινωνία στην επίλυση των συναλλακτικών προβληµάτων της καθηµερινότητας. Τα ερωτήµατα που ανακύπτουν:
Εκσυγχρονίζονται η κυβερνητική οµάδα και η ∆ηµόσια ∆ιοίκηση µε τις σύγχρονες αρχές διοίκησης των οργανισµών και τις τεχνολογικές ψηφιακές και παραγωγικές εξελίξεις, όπως συµβαίνει σε όλες οι προηγµένες χώρες, ώστε οι αποφάσεις τους να είναι συµβατές µε τις επιτακτικές ανάγκες εκσυγχρονισµού των οργανισµών και της χώρας;
Ο ψηφιακός εκσυγχρονισµός της χώρας είναι σε θετική πορεία αν συγκριθεί µε το χθές, αλλά όχι και µε το σήµερα των προηγµένων χωρών. Έχουν φανεί τα πρώτα θετικά αποτελέσµατα στην ψηφιοποίηση συναλλακτικών διαδικασιών των δηµόσιων υπηρεσιών. Προχωρεί ο προγραµµατισµός και η υλοποίηση δηµόσιων και ιδιωτικών παραγωγικών επενδύσεων µέσω του σχεδίου ανάκαµψης και ανθεκτικότητας της ΕΕ και µέσω των διεθνών χρηµατοπιστωτικών οργανισµών. Είναι επαρκή και προς την ορθή κατεύθυνση;
Οι διαπιστώσεις των ετήσιων εκθέσεων του ΟΟΣΑ, της EUROSTAT και της Ελληνικής Επιτροπής Παραγωγικότητας 2024, για τη χώρα δεν είναι ευχάριστες. Η ήδη χαµηλή ανταγωνιστικότητα της χώρας συνεχίζει την αρνητική της πορεία.
Αναδεικνύονται ενδεικτικά, κάποια θέµατα που χρήζουν µελέτης και λήψης κυβερνητικών διορθωτικών παρεµβάσεων βελτίωσης της παραγωγικότητας της οικονοµίας και κάποιοι συγκριτικοί δείκτες της ανταγωνιστικότητας της χώρας από τις εκθέσεις των ερευνητικών οργανισµών.
• Το πρόβληµα της υπογεννητικότητας και τις επιπτώσεις του υψηλού ποσοστού γήρανσης πληθυσµού
• Η ασφάλεια και βελτίωση των συναλλακτικών σχέσεων κράτους µε τον επιχειρηµατικό κόσµο και τους πολίτες.
• Η ποιοτική παραγωγικότητα του ανθρώπινου δυναµικού της οικονοµίας αλλοιώνεται και µεταφέρεται στους «επιτήδιους»! Επιτακτική η ανάγκη εκσυγχρονισµού του φορολογικού συστήµατος, περισσότερο φιλικού προς τον καλοπληρωτή πολίτη και αυστηρού στην πάταξη της φοροδιαφυγής. Ο περιορισµός της αδήλωτης εργασίας επιστηµονικών επαγγελµάτων και συντήρησης των νοικοκυριών (υγεία, δικαιοσύνη, µηχανικοί, κατασκευές-επισκευές). Ο περιορισµός της αφορολόγητης εξαγωγής συναλλάγµατος και της αδήλωτης εργατοτεχνικής εργασίας, των οικιακών βοηθών και της φροντίδας της τρίτης ηλικίας. Εξαιτίας του υψηλού κόστους των υπηρεσιών αυτών όλοι παρανοµούν, στη µη πληρωµή ΦΠΑ, 24% και στην αφορολόγητη αµοιβή (φόρος40%)!
• Ο εξ ορθολογισµός της Παιδείας, η ποιοτική αναβάθµιση της επαγγελµατικής εκπαίδευσης και των ΑΕΙ για την παραγωγή αποφοίτων µε προσόντα αντιµετώπισης της διαθρωτικής ανεργίας της οικονοµίας µας.
• Ο ψηφιακός εκσυγχρονισµός δικαιοσύνης και η βελτίωση του χρόνου απονοµής της.
• Η ενίσχυση των επενδύσεων µε φθηνότερα κεφάλαια σε σύγχρονα έργα υποδοµής, ψηφιακές και παραγωγικές επενδύσεις.
• Σύγχρονη, σταθερή και λειτουργική ∆ηµόσια ∆ιοίκηση βάσει των αρχών και εξελίξεων της διοικητικής επιστήµης.
Και οι δείκτες(2) :
Α. Επίµονο χάσµα της παραγωγικότητας εργασίας της Ελλάδας
Η απόδοση ανθρωποώρας σε µονάδες παραγωγής την περίοδο 2010-2025.
Ελλάς ΕΕ ΕΥρωζώνη
2010 22 37 41
2025 19 39 46
Η εργατοώρα στην Ελλάδα υστερούσε σε απόδοση από την ΕΕ-27 το 2010 κατά 40,54% και το 2025, 51,28%, από την ευρωζώνη, 46,34% και 58,69%
Β. Μεταβολή της πραγµατικής παραγωγικότητας 2009-2023
Σε επιχειρήσεις εντάσεως γνώσης και χρήσης υψηλής τεχνολογίας στην ΕΕ-27
Ελλάδα στην 25η θέση, το Λουξεµβούργο στην 1η, η Βουλγαρία στην 2η
Γ. Ανταγωνιστικότητα και Μεταρρυθµίσεις
Στις Άµεσες Ξένες Επενδύσεις (έκθεση ΟΗΕ). Ελλάδα µε πτωτική τάση στην 47η µεταξύ 67 χωρών ΟΟΣΑ, και 22η των ΕΕ-27.
Στην ψηφιακή υποχώρησε 2 θέσεις, στην 52η ΟΟΣΑ και στη 26η ΕΕ.
∆. ∆ικαιοσύνη
Η χρονοβόρα απόδοση της δικαιοσύνης εµποδίζει την έλευση ξένων επενδύσεων Επιτακτική η ανάγκη µείωσης του χρόνου απόδοσής της.
Η ψηφιοποίησή της υστερεί σε σχέση µε τις ΕΕ-27 στην22η θέση, µε τη µεγαλύτερη αρνητική µεταβολή.
Ε. Εκπαίδευση
Σύµφωνα µε την έρευνα PISA του ΟΟΣΑ ( ∆ιεθνές πρόγραµµα αξιολόγησης της εργασιακής ικανότητας των ενηλίκων), οι Έλληνες 16-65ετών, έχουν σηµαντικές ελλείψεις σε ικανότητες γραµµατικές, αριθµητικές και επίλυσης προβληµάτων, σε περιβάλλοντα υψηλής τεχνολογίας και έλλειψη δεξιοτήτων διαχείρισης πληροφοριών.
Οι προτεινόµενες λύσεις εστιάζουν στην προώθηση και στήριξη της δηµιουργικής σκέψης στα σχολεία και τη χρήση ψηφιακών µέσων βοηθητικών στη µάθηση. Τονίζεται η ανάγκη συνεργασίας µεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυµάτων και αγοράς εργασίας, η επαγγελµατική εκπαίδευση, η δια βίου µάθηση και η συνεχής κατάρτιση των εργαζοµένων.
Εν κατακλείδι
Αύξηση της παραγωγικότητας σηµαίνει «οδηγούµαστε από το καλό στο καλύτερο σε ότι κάνουµε». Υπεύθυνοι εµείς και συνυπεύθυνοι, κουλτούρα, οικογένεια, δάσκαλος, προϊστάµενος, διοίκηση του οργανισµού.
Όσο για , το σύγχρονο και υπεύθυνο κράτος µας, άξιο προσοχής και έρευνας
είναι το φαινόµενο των αρνητικών επιπτώσεων του πολιτικού ανταγωνισµού στην έλλειψη συλλογικών και συναινετικών κυβερνητικών αποφάσεων, µε ευθύνη της εκάστοτε κυβέρνησης και των κοµµάτων του κοινοβουλίου.
Η έλλειψη αυτή, κατά την άποψή µου, αποτελεί και την Αχίλλειο φτέρνα του εκσυγχρονισµού της δηµόσιας διοίκησης και της εφαρµογής των διορθωτικών παρεµβάσεων για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της χώρας και της ευηµερίας κοινωνίας και των πολιτών.
Μήπως αυτή η µερίδα των άξιων κατά τα άλλα συνανθρώπων µας αξίζει να έχει κατά νου στα υπεύθυνα καθηµερινά της καθήκοντα και το ερώτηµα «ενεργώ µε γνώµονα τα γενικότερα συµφέροντα της χώρας µου και του συνόλου των πολιτών»;
Τέλος αναφορικά µε την παγκόσµια παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα των οικονοµιών του πλανήτη, οι καταστροφικές επιπτώσεις των φαινοµένων των κλιµατικών αλλαγών και η υπερκατανάλωση των πλουτοπαραγωγικών πηγών ενέργειας της φύσης για οπλικά συστήµατα και πολέµους δείχνουν µε τον χειρότερο τρόπο τον διεθνή αρνητικό ρόλο της ανταγωνιστικότητας.
*Ο Μανώλης Σετάκης είναι Πρώην Αναπληρωτής ∆ιευθυντής Ανάπτυξης Ανθρώπινου ∆υναµικού Εθνικής Τράπεζας. Καθηγητής δια βίου εκπαίδευσης ενηλίκων (διοίκηση οργανισµών και χρηµατοπιστωτική ανάλυση). Κάτοχος Master of Business Administration (MBA), Toronto University
Παραποµπές:
1. Η σηµασία της ανταγωνιστικότητας Θάνου Σκούρα καθηγητού Οικονοµικού Πανεπιστηµίου Αθηνών, Economia publishing, https://www.ekdoseiskerkyra.gr
2. Έκθεση του Εθνικού Συµβουλίου Παραγωγικότητας της Ελλάδος 2024 (ΚΕΠΕ)
