“Το παραμύθι χωρίς όνομα “, της Πηνελόπης Δέλτα γράφτηκε το 1910, μετά το κίνημα στο Γουδί σε μία εποχή ιδιαίτερα iστορικα κρίσιμη και μεταβατική για τον Ελληνισμό.. Πρόκειται για ένα ευχάριστο αφήγημα ηθικοδιδακτικής υφής με πολιτικές προεκτάσεις.
Η υπόθεση του έργου εκτυλίσσεται στη φανταστική χώρα του βασιλιά Ασυλλόγιστου, που εξαιτίας της ανικανότητας του και των αδέξιων χειρισμών του, έχει καταποντίσει το κράτος του στην παρακμή και στο μαρασμό.
Τα πάντα βρίσκονται υπό διάλυση. Η αναξιοκρατία έχει δημιουργήσει χάος απέραντο και ατελεύτητο με αποτέλεσμα ο κρατικός μηχανισμός να νοσεί βαρύτητα.
Γίνονται ανεξέλεγκτες δαπάνες, διασπάθιση του δημοσίου χρήματος από τους απαίδευτους συνεργάτες του βασιλιά. Πολλοί από αυτούς έχουν ένα ειδικό τρόπο να ξαφρίζουν τα ταμεία του κράτους.
Η παιδεία είναι υποβαθμισμένη και με την πάροδο του χρόνου όλο και λιγότερο λειτουργεί(βλ. απόσπασμα). Η δικαιοσύνη είναι ανέντιμη και άδικη, αφού ασκείται με ανορθόδοξα, απαράδεκτα και ιδιοτελή μέσα.
Ο λαός ζει μέσα στην αθλιότητα, ανήμπορος να αντιδράσει και το μόνο που μένει σε ορισμένους είναι να ξενιτευτούν αναζητώντας μια καλύτερη τύχη. Ευτυχώς όμως υπάρχει και ο γιος του Βασιλιά, ο Συνετός, που αν και ακόμη παιδί αντιλήφθηκε την καταστροφή και επιχειρεί με αγωνιστική διάθεση να εμπνεύσει και να συνεγείρει τον λαό.
Ο λαός γίνεται αποδέκτης του μηνύματος και ανταποκρίνεται στην σνορθωτική προσπάθεια παρά το ότι η αντίδραση των παλαιοκομματικών και διεφθαρμένων αξιωματούχων είναι σθεναρή.
Ο Βασιλιάς Ασυλόγιστος μη μπορώντας να κάνει και διαφορετικά αναγνωρίζει τις επιτυχίες του γιου του και του παραδίδει την εξουσία. Η χώρα ξαναβρίσκει τον κανονικό της ρυθμό και οι μετανάστες της επιστρέφουν. Ενας άνεμος δημιουργίας και ανασυγκρότησης πνέει παντού. Ο νέος ηγέτης Συνετός μεταδίδει πίστη και εμβάλλει εμπιστοσύνη στο λαό.
Η συμβολικότητα και ο αλληγορικός τόνος του διηγήματος, όπως τα είδαν τουλάχιστον οι κατά καιρό μελετητές, είναι στοιχεία αξιοσημείωτα.
Η ταπεινωμένη και αδύναμη Ελλάδα μετά τον ατυχή πόλεμο του 1897, διέρχεται μέγιστη κρίση, αποζητά μάταια τουλάχιστον μέχρι το 1909 (κίνημα του Γουδί), ένα νέο άξιο άνθρωπο {HOMO NOVUS) που θα την βγάλει από την κρίση και το αδιέξοδο και θα την οδηγήσει στην εθνική ολοκλήρωσή της.
Μέσα στο συγκεκριμένο ηθικοπλαστικό αφήγημα προβάλλονται, ως επιμέρους ιδέες τα αγαθά της εργασίας και του μόχθου, της εντιμότητας, του θάρρους και της τόλμης.
“Στο παραμύθι χωρίς όνομα” σφυρηλατείται η αποδοχή της συλλογικής συνείδησης και συλλογικής υπευθυνότητας σε θέματα εθνικών χειρισμών.
Με διακριτικό τρόπο η Πηνελόπη Δέλτα εσωκλιει πολλές και καυτές αλήθειες σε ένα παραμύθι, φανερώνοντας την πολιτική διαίσθηση και επιτελώντας το εθνικό χρέος της, ως ελληνίδα διανοούμενη, σε μια πολυκύμαντη και δυσκολη περίοδο της ιστορίας μας.
* Ο Εμμανουήλ Αντ. Θεοδωράκης είναι καθηγητής – συγγραφέας
(Απόσπασμα)
…Το βασιλόπουλο και η αδερφή του Ειρηνούλα πέρασαν από μια μικρή χώρα, με δρόμους στραβούς και βρώμικους και σπίτια μισορημαγμένα.
Πάνω από μια πόρτα παρατήρησαν κάτι μαύρα γράμματα. Μα δεν ήξεραν να τα διαβάσουν.
-Ας χτυπήσουμε, να ρωτήσουμε τι είναι εδω, είπε το Βασιλόπουλο.
Χτύπησαν την πόρτα και τους άνοιξε ένας άνθρωπος χλωμός και αδύνατος, που βαστούσε ένα βιβλίο στο χέρι.
-Τι θέλετε, παιδιά μου; ρώτησε με καλωσύνη.
-Θέλουμε να μάθουμε τι είναι τούτο το σπίτι, απολογήθηκε το Βασιλόπουλο.
-Τούτο το σπίτι; Μα το γράφει απέξω, παιδιά μου! είπε με απορία ο άνθρωπος, δείχνοντας με απορία τα μαύρα γράμματα πάνω από την πόρτα.
-Δεν ξέρουμε να διαβάζουμε, είπε ντροπιασμένη η Ειρηνούλα.
-Α…; έκανε ο άνθρωπος. Ωστόσο, σε όλο το βασίλειο είναι τα ίδια χάλια και κανένας νέος δεν ξέρει να διαβάζει.
Και τους εξήγησε πως απέξω έγραφε : “Σχολείο κράτους”
-Σχολείο! αναφώνησε με χαρά το Βασιλόπουλο
Ποτέ μου δεν είχα δει σχολείο και ήθελα τόσο να ξέρω πως είναι! Μα που είναι τα παιδιά;
Ο άνθρωπος έξυσε το αυτί του, κοντοστάθηκε και στο τέλος είπε:
-Λείπουν αυτή την ώρα.
-Και τι ώρα θα γυρίσουν για το μάθημα; Θα ήθελα να τα δω, είπε το Βασιλόπουλο
-Μα…δεν κάνουν μάθημα…αποκρίθηκε διστακτικά ο άνθρωπος
Και βλέποντας την απορία στα μάτια του αγοριού
-Ε, ναι! δεν τους κάνω μάθημα! ξέσπασε και του είπε με πίκρα. Σα να είναι εύκολο να κάνει κανείς εκείνο που πρέπει σε τούτο τον τόπο! Μ΄έβαλε το κράτος δάσκαλο και μου παραδίνει τα παιδιά του να τους μάθω γράμματα. Μα ξεχνά να με πληρώσει , ξεχνά πως έχω ανάγκες κι εγώ, πως πρέπει να φάω και να ντυθώ. Τα βάζω στο περιβόλι να σκάβουν , για να βγάλω το ψωμί μου και τα στέλνω στο δάσος, να μου μαζέψουν πότε φράουλες, πότε κούμαρα ή άλλα φρούτα της εποχής. Είμαι άνθρωπος και γω! Και γω πρέπει να ζήσω!
Τα έλεγε αυτά ο δάσκαλος με παράπονο και βούρκωναν τα μάτια του.
Το Βασιλόπουλο τον κοίταζε συλλογισμένο. Το πρόσωπό του ήταν σοβαρό.
-Και ποιος σε υποχρεώνεις να μείνεις δάσκαλος; ρώτησε.
-Αμ’ αλλιώς θα παιθάνω από το κρύο. Εδώ τουλαχιστο έχω σπίτι.
-Το σπίτι λοιπόν το δέχεσαι,είπε με αναμένα μάτια το Βασιλόπουλο, μα το χρέος σου δεν το κάνεις!
Ο δάσκαλος χαμογέλασε!
-Σα να είναι και εύκολο! είπε σιγανά. Είσαι παιδί!
Δεν ξέρεις τι θα πει ζωή και το νομίζεις απλό και εύκολο να κάνεις το χρέος σου, όταν είναι να δουλεύεις χωρίς απολαβή, για ξένο όφελος! Μα για να κάνεις το καθήκον σου, παιδί μου, χρειάζεται κάποτε ηρωική αυτοθυσία.Και ολοι δεν είναι ήρωες στον κόσμο.
Βγήκε έξω το Βασιλόπουλο χωρίς να αποκριθεί.Σκέψεις και άλλες σκέψεις σκουντουφλιόνταν στο μυαλό του. Του φαινόταν πως αντίκριζε καινούργιους κόσμους. Κάμποση ώρα πήγαινε σιωπηλά, βαστώντας το χέρι της αδελφής του.
-Η αυτοθυσία! μουρμούρισε. το άκουσες, Ειρηνούλα; Χρειάζεται ηρωική αυτοθυσία και ολοι δεν είναι ήρωες…Θυμάσια τα λόγια της Γνώσης, πως δουλεύοντας για το γενικό καλό ωφελούμε τον εαυτό μας στο τέλος; Φοβούμαι πως στον τόπο μας κανένα δεν το έμαθε αυτό. Ο καθένας μας γυρεύει μόνο το δικό του το συμφέρον ή τουλάχιστον την δική του ησυχία…
Πηνελόπη Δέλτα
Κορυφαία Ελληνίδα Συγγραφέας και παιδαγωγός , μετρ του παιδικού διηγήματος. Κόρη του Εμμ.Μπενάκη. Το πλούσιο λογοτεχνικό της έργο, διηγήματα, μυθιστορήματα, αυτοβιογραφία, εμπνέεται από τη ζωή και το πεπρωμένο του μεσαιωνικού και νέου ελληνισμού και αποτελεί και σήμερα πηγή εθνικής ανάτασης. Η Πηνελόπη Δέλτα υπήρξε θαυμάστρια και φίλη του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Αυτοδηλητηριάστηκε το 1941, όταν μπήκαν οι Γερμανοί στην Αθήνα, για να μη ζήσει την επικείμενη υποδούλωση της αγαπημένης πατρίδας της.
Έργα της: ‘Για την πατρίδα’ 1909, ‘Παραμύθι χωρίς όνομα’ 1910, ‘Τον καιρό του Βουλγαροκτόνου’ 1911, ‘Η ζωή του Χριστού’ 1925, ‘Τρελαντώνης’ 1932, ‘ο Μάγκας’ 1935, ‘Στα μυστικά του βάλτου’ 1937.
