Δεν πήγα σε γυμνάσια και σε σχολές, διότι ήρθα στον κόσμο σε πολυτάραχα χρόνια. Διέθετα όμως από μικρός παρατηρητικότητα και κρίση. Είχα καλό μνημονικό και στο διάστημα εννέα δεκαετιών απέχτησα βιώματα και εμπειρίες, όπου όλα μαζί τα παραπάνω, μου επιτρέπουνε, κάποιες φορές να αναμιγνύομαι με εγγράμματους και να μπαίνω σε “ξένα οικόπεδα”. Από μικρός είχα και ευαισθησία στην πολιτιστική μας κληρονομιά. Παιδί ακόμα είχα παρατηρήσει ότι η γλώσσα διαφοροποιείται και είχα παρατηρήσει ότι διαφορετικά μιλούσαμε εμείς που είχαμε πάει στο δημοτικό σχολείο. Είδα ότι αλλάζανε τα ήθη και τα έθιμα και από πολύ μικρός εκατέγραφα πολιτιστικά στοιχεία για να τα διασώσω παραδίνοντάς τα σε ειδικούς, και τελικά έγραψα βιβλία κι εγώ.
Σήμερα θα ασχοληθώ καταγράφοντας εντυπώσεις για την χλωρίδα του τόπου μας και δειγματοληπτικά θα αναφερθώ σε στοιχεία του τόπου μου, διότι λόγω ηλικίας δεν μπορώ να πραγματοποιήσω ευρύτερη έρευνα.
1) Στο χωριό μου π.χ. στον Βουβά, μόλις εκεί που τελειώνουνε τα σπίτια, άρχιζαν οι φασκομηλιές (αυτός ο ιαματικός, ο αρωματικός θάμνος και ακόμα το σημαντικότατο μελισσοκομικό φυτό) και σε εκατομμύρια ήτανε απλωμένος μέχρι σε υψόμετρο 700 μ., τότε που τα πρόβατα πήγαιναν στα χειμαδιά τον χειμώνα και κατά τις ύστερες του Μάρτη που γυρίζανε βγαίνανε στα ορεινά τυροκομεία και ήτανε υποφερτή για τις φασκομηλιές η παρουσία τους, για λίγο διάστημα. Τώρα όμως που τα ταΐζουνε σε υπόστεγα και μετά τα αφήνουνε και όλο τον χρόνο είναι στις φασκομηλιές, και αφού δεν βρίσκουνε άλλη πρασινάδα, ετρώγανε φασκομηλιές μέχρι που βρίσκανε το ξύλο και μέχρι που τις εξαφανίσανε από τον τόπο μας. Τώρα φασκομηλιές διατηρούνται μόνο στα φαράγγια που δεν είναι τακτικά τα πρόβατα. Είναι υπό απειλή και αυτός ο πολύτιμος θάμνος.
2) Εξηγήθηκα ότι δεν είμαι εις θέση να πραγματοποιήσω έρευνα. Όμως μπορώ να διαβεβαιώσω ότι ένα φυτό που εμείς το λέμε “άσπρουλα”, εγώ το είδα μόνο σε δύο σημεία και σε μικρό πληθυσμό. Ήτανε στις Άσπες, τοποθεσία του χωριού μου, και στη Μέλισσα κοντά στον Βρασκά. Όμως πριν από χρόνια που έγραψα ένα βιβλίο “Λαϊκή Ιατρική στην Κρήτη”, που πήγα για να το φωτογραφίσω και να το περιγράψω, είδα πού εσώζονταν λίγοι θάμνοι, διότι ως φαίνεται το συμπαθούνε τα πρόβατα. Είναι ένας μικρός θάμνος. Τα ασπροπράσινα μικρά φυλλαράκια του, του έδωσαν την ονομασία. Τα μικρά ανθάκια του είναι ασπροκίτρινα και αναδίνουνε μια πολύ ωραία μυρωδιά. Θεωρώ ότι το φυτό αυτό είναι υπό εξαφάνιση μα θα πρέπει να διασωθεί, διότι και αυτό αποτελεί ένα κρίκο στην χλωρίδα μας. Σε όσον τόπο επήγα δεν το είδα αλλού.
3) Κοντά στο χωριό Βουβάς, στη θέση “Σεράφης”, στον αγροτικό δρόμο είναι ένα δέντρο αμπελιτσιά, από αυτό που έχει χαρακτηριστεί ότι είναι υπό εξαφάνιση, όμως πιο πάνω από τον Βουβά, στο βουνό Βόθωνες και στη θέση “Μαυροχάρακα” είναι πολλά δεντρά από την αμπελιτσιά.
4) Στα πλάγια των παραλιακών χωριών της τ. Κοινότητας Ασφένδου, ποτέ δεν ήταν δέντρα. Μόνο Βορειοδυτικά του Βουβά υπάρχουνε μερικά κυπαρίσσια, που δεν τα προτιμούνε οι αίγες και ακριβώς επειδή δεν τα προτιμούνε οι αίγες δεν τα “δενδροποιήσαν” από μικρά, και ακόμα στα τεράστια κυπαρίσσια διατηρείται το θαμνοειδές σχήμα τους. Εφύτρωναν και εκεί ελιές μα οι αίγες δεν των επιτρέπανε να αναπτυχθούνε, διότι μόλις επετούσανε κανένα βλαστάκι το εξαφανίζανε και έμενε θάμνος ίσως και επί 100 χρόνια, όπου εμείς τους θάμνους εκείνους που είναι της ελιάς, τους λέγαμε “αργούλιδους”.
Τις τελευταίες δεκαετίες δεν έχουμε γιδαριά στα χωριά μας και ήδη εκαταφέρανε μερικοί αργούλιδοι να γίνουνε δέντρα, μα ακόμα μικρά. Έτσι και άλλα δέντρα που οι αίγες τα κατέστησαν πολυετείς θάμνους τα λέμε, από το ρήμα “κατσαμύγδαλο”, τον ασφένδαμο “κατσασφενταμέ” και την αχλαδιά “κατσάχλαδο”.
5) Ακόμα μια παρατήρησή μου: στα πρινοδάση, στο Καλλικρατιανό δάσος και στο Ρούβα, βλέπομε χιλιάδες πρινάρια με κανονικούς κορμούς. Δεν τα δενδροποίησαν ανθρώπινα χέρια, εδώ είχανε την πρωτοβουλία οι αίγες. Εκεί, κατά το πέρασμα των αιώνων ή υπό την προστασία κανενός θάμνου ή έστω κατάφερε να γλιτώσει από τα δόντια του φυτοφάγου θηρίου και άμα ψήλωσε και δεν το φτάνανε, τρώγανε από γύρω – γύρω του τους βλαστούς και τα άλλα φυτά και το πριναράκι μας τα κατάφερε.
6) Θα αναφερθώ και στον ασφένταμο αφού αυτός έχει δώσει και την ονομασία στο χωριό μου το Ασφένδου. Ο ασφένδαμος είναι ενδημικό δέντρο της Κρήτης. Εγώ υπηρέτησα στρατιώτης επί εμφυλίου πολέμου και παρήλασα στα βουνά της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Στερεάς Ελλάδος. Ένα δέντρο από ασφένταμο είδα στον Γράμμο, μα κανείς άλλος φαντάρος δεν είχε ξαναδεί τέτοιο δέντρο παρά μόνο εγώ.
