Στην αισθητική και λειτουργική αναβάθμιση της εισόδου του κοιμητηρίου στο Κερατίδι στη Δαμάστα Ηρακλείου, προχώρησε ο καθηγητής αρχιτεκτονικής του Πολυτεχνείου Κρήτης κ. Νίκος Σκουτέλης.
Πρόκειται για τον χώρο όπου εκτελέστηκαν 30 κάτοικοι της Δαμάστας στις 24 Αυγούστου 1944, από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, και που θα εγκαινιαστεί με μια σειρά εκδηλώσεις σήμερα και αύριο.
Όπως μας ανέφερε ο κ. Σκουτέλης, στο χωριό αυτό είχε υλοποιήσει το πρώτο του έργο στην Κρήτη – το 1994 – με τον Φλάβιο Ζανόν, το μνημείο στον χώρο του σαμποτάζ που έγινε από τις αντιστασιακές ομάδες σε βάρος των Ναζί.
«Ο Πολιτιστικός Σύλλογος με επαναπροσέγγισε ζητώντας τη διαμόρφωση του νεκροταφείου – θέση Κερατίδι – τον τόπο εκτέλεσης, κι εγώ τους έκανα δωρεά τη μελέτη που πέρασε απο Τοπικό Συμβούλιο Μνημείων και κατασκευάστηκε εντός της περιόδου Απρίλιος 22 – Ιουλίος 2023».
Σύμφωνα με την τεχνική έκθεση αρχικά «το κοιμητήριο στο Κερατίδι, στην πρώην κοινότητα Δαμάστα, τόπος θανάτωσης τριάντα Δαμαστιανών διαμορφώθηκε με τα μνήματα κατασκευασμένα στις ακριβείς θέσεις όπου βρέθηκαν οι σκοτωμένοι και αργότερα εκεί χτίστηκε μικρός ναός, το κενοτάφιο και ο υψηλός περίβολος προστασίας από τα κοπάδια αιγοπροβάτων. Έτυχε χαρακτηρισμού ως ιστορικός τόπος από το Υπουργείο Πολιτισμού το 1997 (σχετικό ΦΕΚ αρ.1093/Β/10.12.1997) Εκεί αναφέρεται ότι “ο χώρος έχει συνδεθεί άρρηκτα με μια σημαντική πράξη θυσίας και αντίστασης του κρητικού λαού για την ελευθερία του τόπου του και αποτελεί σημείο αναφοράς στη σημερινή μνήμη των Κρητικών”».
Η σκέψη του Πολιτιστικού Συλλόγου για προώθηση της ανάπλασης των χώρων, βασίστηκε στις αναζητήσεις παλαιότερης σχεδιαστικής πρότασης που δεν υλοποιήθηκε και εν τω μεταξύ ετέθησαν ζητήματα βελτίωσής της. Στην εξέλιξη των σκέψεων για τη βελτίωση της εικόνας και της λειτουργικότητας του συνόλου, συντελεστές του Συλλόγου και μελετητές οδηγήθηκαν στις εξής παραδοχές:
· Να εκλείψει η συρμάτινη περίφραξη μεταξύ της οδού και του περιβόλου προκειμένου να είναι εμφανές το εσωτερικό.
· Να απομακρυνθεί η άσφαλτος και να διαμορφωθεί χώρος εισόδου – προετοιμασία προσκυνήματος.
· Να κατασκευαστεί διάτρητο κάγκελο (διαφάνεια) στη δυτική όψη του περιβόλου.
· Να διαμορφωθούν σταθερές θέσεις καθιστικού.
· Να βελτιωθεί η εικόνα του κενοταφίου.
· Να βελτιωθεί το αρμολόγισμα της λιθοδομής του ναού και να αντικατασταθούν τα κουφώματα αλουμινίου με ξύλινα καρφωτά.
· Να παραμείνουν τα μνήματα στη μορφή και με τα υλικά της αρχικής τους δομής, με ενισχύσεις σε σημεία μεγάλης φθοράς.
Μετά τα πρώτα προσχέδια ο κ. Σκουτέλης οδηγήθηκε στην τελική πρόταση που υλοποιήθηκε:
· Ένας μεγάλος τριγωνικός χώρος από το σημερινό πλέγμα έως τον τοίχο διαμορφώνεται σε πλακόστρωτο (ασύμμετρες βαριές πέτρες ως καλντερίμι σε χώμα και άμμο) αφήνοντας την οδό με σταθερό πλάτος. Ένας αναβαθμός εν είδει πεζοδρομίου οριοθετεί την άσφαλτο και αποτρέπει τα τροχοφόρα να φτάσουν κοντά στην είσοδο.
· Ο χώρος της εισόδου στο κοιμητήριο αποκτάει ένα στέγαστρο διαστάσεων 5,20 Χ 5,60 μ. το οποίο αναπαριστά τη Γερμανική Κατοχή, με μεταλλικό, σκουρόχρωμο και στηριγμένο σε σχεδιασμένα ερείπια (η κατεστραμμένη Δαμάστα). Η κύρια δοκός στη βόρεια όψη, σε σχήμα του σταυρού, οριζόντια, εισέρχεται επάνω από το κάγκελο στον χώρο του νεκροταφείου, ως άλλος Γολγοθάς.
· Οι τοιχοποίες στη δυτική όψη του νεκροταφείου αφαιρούνται και η νέα περίφραξη αποτελείται από παράλληλες κάθετες μεταλλικές λάμες σε δύο ύψη, προκειμένου να αποφεύγεται η είσοδος ζώων και να εξασφαλίζεται η θέαση στο εσωτερικό.
