Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι PARIS quadrifolia (Πάρις ο τετράφυλλος). Ανήκει στην οικογένεια των Λειριϊδών. Αναφέρονται 24 ποικιλίες του φυτού. Φύεται σε όλη την Ευρώπη. Είναι διαδεδομένο σε χαμηλά δάση, ιδίως σε ασβεστώδη εδάφη. Αναπτύσσεται πάντοτε στη σκιά ενός δάσους. Στη χώρα μας συχνότερα το συναντούμε στις περιοχές της Μακεδονίας.
Ριζωματώδης πολυετής πόα. Στέλεχος μοναδικό, άκαμπτο, ύψους από 30 έως 40 εκατοστά, που φέρει 4 έως 6 ωοειδή φύλλα, διαταγμένα σε ρόδακα. Άνθος μοναδικό με 4 λεπτά πέταλα, κίτρινα – πρασινωπά και με 4 πράσινα σέπαλα. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα (έχουν και αρσενικά και θηλυκά όργανα) και αυτογονιμοποιούνται κύρια με τον αέρα και σπανιότερα από μύγες, σκνίπες και έντομα. Ο καρπός είναι κυανόμαυρη ράγα. Η ράγα είναι σφαιρική, με διάμετρο περίπου 13 χιλιοστά. Περιέχει κατά μέσο όρο 34 σπόρους που έχουν σχήμα αυγού, χρώμα σκούρο καφέ και διαστάσεις 2,5Χ1,5 χιλιοστό. Ρίζες έρπουσες. Σήμερα η διάδοση του φυτού βρίσκεται σε ύφεση, λόγω της μείωσης των πλατύφυλλων δασών που ευνοούν την ανάπτυξη του.
Ιστορικά στοιχεία
Η κοινή ονομασία του βοτάνου PARIS δόθηκε για πρώτη φορά το 1544 από τον Ιταλό βοτανολόγο Πιεραντρέα Μαθιόλι στην ιταλική έκδοση που αναφερόταν στο σύγγραμμα “Materia Medica” του Διοσκουρίδη. Ο Πάρις ο τετράφυλλος αναφέρεται επίσης και στα «Φυτικά» του Γκεράρντ το 1636, ως αντίδοτο σε εξαιρετικά τοξικές ουσίες, όπως το αρσενικό ή ο υδράργυρος.
Μία εξήγηση που αναφέρεται για το όνομα του φυτού προέρχεται από την ελληνική μυθολογία. Σύμφωνα με αυτή τα τέσσερα φύλλα του φυτού, συμβολίζουν τον Πάρη, τον πρίγκιπα της Τροίας και τις τρεις θεές που παρουσιάστηκαν μπροστά του (Ήρα, Αθηνά και Αφροδίτη). Ο καρπός του φυτού ήταν το μήλο που έδωσε τελικά ο Πάρις στη Θεά της ομορφιάς.
Στο παρελθόν το βότανο αυτό ήταν πολύ αγαπητό και το χρησιμοποιούσαν στη λαϊκή ιατρική. Γνώριζαν ότι σε μεγάλες δόσεις το βότανο δρα ως ναρκωτικό. Σε μικρές όμως δόσεις το χρησιμοποιούσαν για βρογχίτιδα, σπασμωδικό βήχα, ρευματισμούς, ανακούφιση από κράμπες, κολικούς, ταχυκαρδίες. Τον φρέσκο χυμό τον χρησιμοποιούσαν για τις φλεγμονές των ματιών. Από τους σπόρους και τον χυμό των φύλλων έφτιαχναν μια αλοιφή για πληγές, όγκους και φλεγμονές. Την σκόνη της ρίζας βρασμένη σε κρασί την έδιναν για τους κολικούς. Το χρησιμοποιούσαν και ως αφροδισιακό. Τα φύλλα τα χρησιμοποιούσαν στη Ρωσία για προβλήματα τρέλας.
Συστατικά – χαρακτήρας
Το φυτό περιέχει δύο τοξικές αιμολυτικές σαπωνίνες, την παριστυφίνη και την παριδίνη. Τα σαπωνοσίδια αυτά απορροφώνται γρήγορα και δρουν ως ναρκωτικά, σπασμολυτικά και εμετικά. Η ράγα του φυτού έχει αποκρουστική γεύση η οποία αποτρέπει την κατανάλωση της. Βέβαια η αφθονία των μυγών που επισκέπτονται το φυτό, έλκονται από κάτι. Αυτό ίσως είναι ο σκούρος ύπερος του φυτού που η μυρουδιά του θυμίζει σάπιο κρέας.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Ανθίζουν από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούνιο. Για θεραπευτικούς σκοπούς στο παρελθόν χρησιμοποιούσαν κυρίως τα φύλλα του φυτού.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το φυτό δρα ως ηρεμιστικό, αφροδισιακό, αντιρρευματικό, απορρυπαντικό, ναρκωτικό, οφθαλμικό και ως αντίδοτο σε δηλητηριάσεις.
Στο παρελθόν εθεωρείτο φαρμακευτικό, αλλά η αλλοπαθητική ιατρική σήμερα το έχει εγκαταλείψει. Στην ομοιοπαθητική, το βάμμα του νωπού φυτού χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις εγκεφαλικών συμφορήσεων, πονοκεφάλων, νευραλγιών, χρόνιων αναπνευστικών και βρογχικών παθήσεων, λιποθυμιών και πεπτικών διαταραχών.
Παρασκευή και δοσολογία
Σήμερα όπως αναφέραμε το βότανο δεν χρησιμοποιείται παρά μόνο στην ομοιοπαθητική, όπου ακολουθούμε τις οδηγίες του θεραπευτή μας.
Προφυλάξεις
Ολόκληρο το φυτό είναι δηλητηριώδες αλλά η ράγα και οι ρίζες είναι τα πιο τοξικά μέρη του φυτού. Έχουν συμβεί θανατηφόρα ατυχήματα στο παρελθόν, όταν παιδιά ανακάλυψαν τι γεύση είχε αυτή η ράγα. Όταν εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα της δηλητηρίασης (ανάμεσα στα οποία είναι και ο εμετός), υπάρχει ακόμα χρόνος να αντιμετωπισθεί, γιατί το δηλητήριο δρα πολύ αργά. Άλλα συμπτώματα που προκαλεί το φυτό είναι ξηρότητα στο φάρυγγα, έντονη εφίδρωση, σπασμοί, παραλήρημα, διάρροια, κεφαλαλγία, ναυτία, πόνο στο στομάχι και ίλιγγος.
Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr. Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
