Παρόντες πάντα, επάνω στον λόφο, μέσα στην παλιά εκκλησία, καταμεσής στο κοιμητήριο του χωριού μας.
Στους γάμους και τις βαφτίσεις, στην κυριακάτικη λειτουργία, βρίσκονταν εκεί, ακίνητοι, ατάραχοι, με το στεφάνι και τη φωτογραφία τους ψηλά στον τοίχο, αντίκρυ στο ιερό· ένα, δύο, τρία στεφάνια.
Στις ερωτήσεις των παιδιών έρχεται η πονεμένη απάντηση: «είναι τα χωριανάκια μας που δεν γύρισαν από τον πόλεμο».
Μιλούν γι’ αυτά, είναι συχνά το όνομα τους στις κουβέντες των χωριανών, έχουν πολύ ζωντανή την ανάμνηση τους στα χρόνια μετά τον πόλεμο και την Κατοχή· στη δεκαετία του ΄50 τα γεγονότα είναι πολύ πρόσφατα ακόμη.
Έτσι μάθαμε κι εμείς, τα παιδιά για τα χωριανάκια μας, που δεν γνωρίσαμε, αλλά που για τους μεγαλύτερους υπήρξαν πρόσωπα οικεία και αγαπητά και μέχρι πριν από λίγο μέσα στην καθημερινότητα τους και που η έλλειψη και απουσία τους και βέβαια ο χαμός τους ήταν γι’ αυτούς πολύ οδυνηρά.
Γρήγορα αποκτήσαμε ναό μεγάλο, τρίκλιτο, σε κεντρική θέση στο χωριό και στο εξής η παλιά εκκλησούλα του Κοιμητηρίου λειτουργείται μονάχα στον εορτασμό της Κοίμησης της Θεοτόκου, όμως τα στέφανα με τις φωτογραφίες των χαμένων παλληκαριών μένουν εκεί, μόνα τους πια, ασυντρόφευτα, χωρίς τη ζωντανή ανθρώπινη παρουσία για ένα ολόκληρο χρόνο κάθε φορά.
Οι χαροκαμένοι γονείς εδώ και αρκετές δεκαετίες έχουν φύγει από τη ζωή, τώρα πια έχουν φύγει και τα αδέλφια.
Τι θα μπορούσαν να σημαίνουν για τις καινούργιες γενιές τα σύμβολα τα σχεδόν ξεχασμένα στον τοίχο της μικρής εκκλησίας;
Κι όμως, κάποτε υπήρξαν κάποια νέα παιδιά, από το χωριό μας, αμάθητα στον κόσμο, που εντελώς απρόσμενα κλήθηκαν στο Μέτωπο, αφήνοντας ό,τι ήξεραν και αγαπούσαν και έμελλε για πάντα.
Υ.Γ. Με αφορμή προβολής προσφάτως στη Βουλή Τηλεόραση εκπομπής του 2016 σε επανάληψη, σχετικής με φωτογραφικό αρχείο του ΄40. Στην εκπομπή γίνεται αναφορά και στους άταφους νεκρούς του αλβανικού πολέμου που ακόμη και το 2016 αποτελεί ένα θέμα σε εκκρεμότητα, ενώ φεύγουν (στα εκεί ελληνικά χωριά) και οι τελευταίοι επιζώντες, που θα μπορούσαν να υποδείξουν σημεία και θέσεις, όπως αποκρίθηκε διά στόματος της παρουσιάστριας της εκπομπής Ματρώνης Δικαιάρχου.
Ελένη Στεφανουδάκη
