Γεωργίου Φτέρη έμπιστου δημοσιογράφου του Ελευθερίου Βενιζέλου
στην Ελλάδα και στο Παρίσι
Συγγραφέα – Κριτικού τέχνης
πολυβραβευμένου στην Ελλάδα και στο ΠαρίσιΕκδόσεις ΔΙΦΡΟΣ
δεύτερη έκδοση 1970
Ενα εξαιρετικά σημαντικό κείμενο για τους δύσκολους, τότε καιρούς αλλά και για τους δυσκολότερους σημερινούς καιρούς μας.
Το κείμενο αυτό περιλαμβάνεται στο βιβλίο του ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΑ
Tου ΓΙΩΡΓΟΥ ΦΤΕΡΗ που ήταν διανοούμενος της εποχής του σε Ελλάδα και το Παρίσι και προσωπικός έμπιστος και συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Το πρώτο βιβλίο της πρώτης μέρας Αυγούστου, επιλέξαμε να παρουσιάσουμε, είναι το σημαντικό βιβλίο του «ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΑ».
Το βιβλίο αυτό (δεύτερη έκδοση) από τις εκδόσεις ΔΙΦΡΟΣ έχει τα εξής πολύτιμα περιεχόμενα:
1) Ανθρωπογεωγραφία της Μάνης (που ήταν η καταγωγής και η αγάπη του)
2) Παρουσία του Βενιζέλου
3) Πλαστήρας-Σοφούλης
4) Ο ΔΕΣΠΟΤΗΣ
5) Κονδυλάκης
6) Λασκαράτος
7) Ν. Πολίτης
8) Παπαδιαμάντης
9) Καμπύσης
10) Παπαντωνίου
11) Κ. Θεοτόκης
12) Μητσάκης
13) Ξενόπουλος
14) Ουράνης
15) Φίλυρας
16) Βουτυράς
17) Γαλάνης
18) Γούναρης
19) Ροδάς
ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΥΠΟΥΡΓΩΝ ΕΥΡΩΠΗΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΕΚΕΙΝΗΣ
Παράλληλα, όμως, εκτός από τα μεγάλα ελληνικά ονόματα Λογοτεχνίας πολιτικής και διανόησης παρουσιάζει και τα μεγάλα ονόματα: Ροβεσπιέρος, Κλεμανσώ, Ζολά, Ουγκώ, Μορέας, Άννα ντε Νοάϊγ, Βερλαίν Γκοτίκ, Ζιντ Βαν Γκογκ, Λωτρέκ, Πικάσσο και άλλες ξένες μορφές.
Όσο και αν σήμερα οι μεγάλοι δημιουργοί πνευματικού, καλλιτεχνικού και πολιτικού πολιτισμού αναφέρονται, από τη σύγχρονη Λογιοσύνη, συμβατικά, και χωρίς να αναζητούνται ουσιαστικά οι αξίες που δημιούργησαν όχι ως μίμηση, αλλά ως μια βάση αξιακή μέσα στον σύγχρονο κατεδαφιστικό και καταλυτικό των πάντων χαοτικό κόσμο μας.
Εμείς από όλα αυτά τα μεγάλα ονόματα της παγκόσμιας πανευρωπαϊκής παμβαλκανικής και Πανελλήνιας πολιτική κρίσης θα αναφερθούμε με αποσπάσματα από τα έξοχης ποιότητας και ευαισθησίας κείμενα του Γ. ΦΤΕΡΗ.
Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΠΡΟΕΒΛΕΨΕ ΤΗΝ ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ
Το τρένο ετοιμαζότανε να ξεκινήσει για τη Γενεύη, όπου άρχιζε μια νέα σύνοδος τη κοινωνίας των Εθνών. Βρισκόμαστε φυσικά στον μεσοπόλεμο. Ο Βενιζέλος θα πήγαινε να παρακολουθήσει μερικές συνεδριάσεις. Ξέρετε – μας είπε σα να ’θελε να δικαιολογήσει την απόφαση του την ίδια – αυτό το κάνω χωρίς την παραμικρότερη όρεξη.
Αλλά οι έξω φίλοι μου παραπονούνται – κα προσθέτουν πως η επίμονη τάχα απουσία μου άρχισε να παρεξηγείται. Νομίζοντας αυτοί ότι έτσι θέλω να δείξω πως δεν έχω μεγάλη εκτίμηση στο θεσμό της Κοινωνίας των Εθνών. Όμως όπως αυτός ουσιαστικά, έβλεπε με το έντονο ορθολογιστικό πνεύμα του, έβρισκε ως η κοινωνία των εθνών έχτιζε στην άμμο και πως τα «Πάκτα» που έβαζε στα διάφορα κράτη να υπογράψουν δεν θα προστατεύανε τίποτα όπως αποδείχθηκε άλλωστε στο τέλος. Με επισήμανση δική μας. «Όπως συμβαίνει και σήμερα με την υπό βαριά κρίση της αποτυχημένης ευρωπαϊκής ένωσης».
ΣΤΟ ΤΡΕΝΟ ΕΤΡΕΞΑΝ ΟΛΟΙ ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΝΑ ΤΟΝ ΣΥΝΑΝΤΗΣΟΥΝ
Πήγε σιδηροδρομικά από το σταθμό της Γκάρ ντε λυόν που είχε εκείνη τη γραφικότατη αταξία που παρουσιάζουν όλοι οι σιδηροδρομικοί σταθμοί, προτού να τους πλήξει ο πόλεμος και ο συναγωνισμός του αεροπλάνου.
Ο Βενιζέλος, σαν να τον βλέπουμε αυτή τη στιγμή στεκότανε, όρθιος μπροστά στο βαγόνι, με τη λυγερή, τη νεανική, σβέλτη κορμοστασιά του, μ’ ένα σταχτί μαλακό καπέλο κι ολόγυρα στο λαιμό το μάλλινο ριγωτό κασκόλ, που το φορούσε ριγμένο με μια χάρη όπου ήταν αδύνατο να ξεχωρίσει κανένας την ατημελησιά από τη φιλαρέσκεια. Στεκότανε ανάμεσα σε μια μικρή ελληνική συντροφιά από δημοσιογράφους και υπαλλήλους της Πρεσβείας που τον συνόδευαν.
Όμως, συνέβη το απροσδόκητο καθώς διαδόθηκε αστραπιαία ότι είδαν τον Βενιζέλο να κουβεντιάζει μπροστά στο βαγόνι του. Τότε όλοι οι επίσημοι που έφευγαν με το ίδιο τρένο Άγγλοι, Γάλλοι, Βέλγοι, έτρεξαν να του υποβάλλουν τα σέβη του.
ΟΙ ΜΕΓΕΘΥΝΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΙΧΕ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ
Ο φτέρης λέει σ’ αυτό το σημείο «Θυμόμαστε όλες τις λεπτομέρειες εκείνης της στιγμής «Ο καθένας, από τον Τσαμπερλαν και τον Μπονκούρ περνούσε μπροστά στον Βενιζέλο, με εκείνη τη συνεσταλμένη διστακτικότητα που προκαλεί αναγνώριση της απόλυτης υπεροχής.
Περιγράψαμε αυτή τη σκηνή γιατί δείχνει τις μεγεθυντικές ιδιότητες που είχε η παρουσία του Βενιζέλου. Γιατί με το να είναι ο ίδιος μεγάλος, έκανε επίσης μεγάλα μέσα από τα αστάθμητα της προσωπικότητάς του όλα τα ζητήματα που διαχειριζότανε.
… Αυτό το πρόσωπο που θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι αντιπροσώπευε μια αξία πνευματική και συγκεκριμένα μια αξία πολιτική, μας εδόθηκαν παρατεταμένες οι ευκαιρίες να το βλέπομε από κοντά-επειδή η δυνατότητα να το μελετήσουμε και σαν έκφραση παρακολουθώντας τις αποχρώσεις που έπαιρνε από τα εξωτερικά γεγονότα, η καταπληχτική ευαισθησία του και σαν δημόσια απήχηση, κάθε φορά που η ίδια μορφή ετοποθετείτο μπροστά στον κόσμο.
ΕΚΕΙΝΗ Η ΣΕΒΑΣΜΙΑ ΩΧΡΟΤΗΤΑ
Το πρόσωπο του είναι τώρα θαμπό, όπως όλες οι φιγούρες που πήραν τη φωτοσκίαση της αθανασίας των και πέρασαν από την απτή, τη συγκεκριμένη κατάσταση της υλικότητας στο ιερό βάθος των συμβόλων. Τότε το βλέπαμε ωχρό. Μ εκείνη τη σεβάσμια ωχρότητα που δείχνει το μάτι μέρα από τις οργανικές λειτουργίες που συντελούνται κι άλλες βαθύτατες, λεπτότατες ζυμώσεις, που δίνουν στην έκφραση του ανθρώπου την υποβλητικότερη πνευματική ενέργεια.
Αντικρίζοντας τον Βενιζέλο είχατε από την πρώτη στιγμή την εντύπωση ότι αναπνέεται σε μια άλλη ατμόσφαιρα όχι απλώς επίσημη, όπως συμβαίνει με άλλους πολιτικούς. Η επιβολή του, η τόσο άμεση και αστάθμητη έπνεε με τον αέρα του, όπου κι αν τύχαινε να περάσει», όταν μάλιστα ο Βενιζέλος διέσχιζε τον κόσμο άλλαζε ακαριαία στους σιδηροδρομικούς σταθμούς το κλίμα. Ποτέ δεν επέρασε τον κόσμο χωρίς να γυρίσουν μονομιάς εκατοντάδες κεφάλια για να δουν αυτήν την άγνωστη-γνωστή μορφή που άφηνε όπου περνούσε την ακτινοβολία της.
ΕΞΟΡΙΣΤΟΣ ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ
Πάντως, θυμούμαστε τη μορφή του τον καιρό που είχε διωχτεί από την Ελλάδα και ζούσε στη Γαλλία εξόριστος, η παρουσία του ήταν σαν να ’δινε μια αλλόκοτη πολιτογράφηση, μα ιθαγένεια ελληνική.
Με την ιστορική αξία του Βενιζέλου να καθορίζεται (άσχετα από τις επιτυχίες του) από το γεγονός ότι έδωσε στην Ελλάδα τη μεγάλη απόδειξη της ζωτικότητας της με το να ανασυνθέσει όλες τις διάχυτες, τις άδηλες, τις αδρανούσες, ως τότε, ελληνικές αρετές. Όλη η Ελλάδα με το δυνατό ένστικτό του ακονισμένο επάνω στις αγωνίες, επάνω στα παράπονα, ενός αιώνα κατάλαβε ότι περνάει σ’ έναν ανώτερο κύκλο της ιστορικής της αποστολής. Και αμέσως όλα αλλάξανε. Ο Βενιζέλος με το καθαρό, τον ουσιώδη, τον ολοδιάφανο λόγο του έβγαλε την πολιτική αντίληψη του προγενέστερου ελληνικού κόσμου από την ανεύθυνη αοριστία των Βερμπαλισμών κι από τις άγονες τις αφηρημένες ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΕΣ γενναιότητες…
ΟΙ ΚΑΛΟΙ ΘΕΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΟΣΟ ΝΟΣΤΑΛΓΟΥΜΕ ΤΟ ΒΕΝΙΖΕΛΟ
Αλλά, καλοί θεοί της Ελλάδας αυτές τιε δύσκολες μέρες του κόσμου (τότε, και τώρα χειρότερα) πόσο νοσταλγεί κανένας το Βενιζέλο… Κι όμως όσο κανείς άλλος πολιτικός σε τούτο τον τόπο δεν αντιμετώπισε πιο φοβερές δυσκολίες με τόσο δραματικές μορφές.
Ξαναθυμόμαστε τα λόγια που μας είπε όταν επήγαμε κάποτε να τον πάρουμε στο Παρίσι από τον σιδηροδρομικό σταθμός της Γκαρ ντε Λυόν.
Όπου τον είχαν χτυπήσει άλλοτε το 1920 – ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΣΦΑΙΡΕΣ. Και ήταν τότε που κρατούσε στην τσέπη του την ενδοξότερη συνθήκη των Σεβρών.
Η παλιά απόπειρα είχε λησμονηθεί, αλλά τώρα θυμότανε την άλλη απόπειρα που έγινε στην Αθήνα, εναντίον του από αστυνομικούς για να πει με βαθύ πόνο: Με κυνηγούσαν, φίλτατε, επί ολόκληρα χιλιόμετρα σαν να ’μουνα ένα αγριογούρουνο σ’ αυτόν τον τόπο στον μεγαλύτερο εξοχικό δρόμο της Αθήνας και ποιοι; το ίδιο το κράτος, η αστυνομία του….
Ο ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΣ ΝΕΚΡΟΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΘΗΚΕ ΝΑ ΠΕΡΑΣΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Για να πει ο Γ. Φτέρης: Διαβάζομε σ’ ένα κιτρινισμένο από τον καιρό απόκομμα γαλλικής εφημερίδας το Μικρό Παρίσι (Αυτό το τηλεγράφημα με ημερομηνία 24, Μαρτίου 1936) τα εξής: Η σορός του μεγάλου Έλληνα πολιτικού Ελευθερίου Βενιζέλου, κατόπιν της πληροφορίας, ότι απειλούνται δημόσιαι εκδηλώσεις εναντίον της διελεύσεως εξ Αθηνών, απεφασίσθη να μεταφερθεί εις την Κρήτην, χωρίς κανένα σταθμό εις την Ελληνικήν πρωτεύουσαν.
Κι έτσι δεν επέρασε από τότε την Αθήνα ο Δημιουργός εκείνος που ης εξασφάλισε τη Δόξα να γίνει η πρωτεύουσα του μεγαλύτερου εθνικού κράτους της ιστορίας μας.
Όμως, από τότε γίνεται το αντίθετο, είναι η Αθήνα, είναι η Ελλάδα, είναι δηλαδή ο ελληνικός στοχασμός που πηγαίνει κάθε τόσο στο Ακρωτήρι ν’ ακούσει μέσα στον αχό του πελάου τον ξακουστό, τον παλικαρίσιο λόγο του.
«Ο προκείμενος νεκρός ήταν ένας αληθινός άντρας με θάρρος μεγάλο, με αυτοπεποίθηση και δι’ αυτού και διά του λαού του τον οποίο εκλήθη να κυβερνήσει…..
Έκτοτε ποιος άλλος Βενιζέλος εγεννήθη;
