» Ευτυχίου Ι. Λαµπουσάκη
Το πέµπτο κατά σειρά έκδοσης βιβλίο του Σελινιώτη ιατρού και συγγραφέα Ευτύχιου Λαµπουσάκη, που πρόσφατα είδε το φως της δηµοσιότητας, πραγµατεύεται κρίσιµα ιστορικά θέµατα σχετικά µε την επαρχία Σελίνου. Τίτλος του βιβλίου ‘‘ΤΟ ΣΕΛΙΝΟ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ’’.
Και µόνο ο τίτλος του βιβλίου παραπέµπει σε πλήθος ιστορικά γεγονότα αλλά και σε βιωµατικές µαρτυρίες, που ο αντίλαλός τους διατρέχει, ανά τους αιώνες, φαράγγια και βουνοκορφές, χειµαδιά και σπήλιους, τάφκους και ρεµατιές. Ακοίµητο καντήλι στην πάχνη του Χρόνου ο ποιητικός λόγος του Γιώργου Παράσχου στον ΄Yµνο της Κρήτης:
«…Από δω Σελινιώτες, Λακκιώτες, από κει στη φωτιά οι Σφακιανοί…»
Το Σέλινο, µαζί µε όλες τις ορεινές και δυσπρόσιτες στον Τούρκο κατακτητή περιοχές της Κρήτης, έδωσε πνοή και φωνή στο όραµα της Ελευθερίας, που δέσποζε στις ψυχές των κατοίκων της. Άλλωστε και πριν τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, η επανάσταση του Γεώργιου Καντανολέοντα κατά των Ενετών τυράννων (1570) αποτύπωσε «τον σφυγµό» του σκληρά χειµαζόµενου πληθυσµού της Μεγαλονήσου.
Στον πρόλογο του βιβλίου ο συγγραφέας επισηµαίνει:»…Η επαρχία Σελίνου, όπως είναι γνωστό, συµµετείχε δυναµικά σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες της Κρήτης…
…Και στην επανάσταση του ∆ασκαλογιάννη το 1770, οι Σελινιώτες έδωσαν επίσης το «παρών» µε µεγάλο αριθµό µαχητών, πολλοί από τους οποίους σκοτώθηκαν κατά την ατελέσφορη εκείνη επανάσταση…».
Η ιστορική έρευνα συµβάλλει σηµαντικά στην πληρέστερη αποτύπωση γεγονότων που ενδεχοµένως δεν έτυχαν της δέουσας προσοχής. Στη συγκεκριµένη περίπτωση, αυτός είναι πρωταρχικός σκοπός του βιβλίου: « Σκοπός της συγγραφής αυτού του βιβλίου είναι να φέρω στην επιφάνεια σπουδαία ιστορικά γεγονότα µιας παλιάς, ξεχασµένης εποχής. Γεγονότα που δυστυχώς δεν εκτιµήθηκαν όπως θα έπρεπε, αλλά ούτε και βρήκαν θέση όπως τους αξίζει, στη γενικότερη ιστορία του τόπου µας…¨».
Στις 220 σελίδες του βιβλίου περιλαµβάνονται τα χρόνια της πρώιµης τουρκοκρατίας (πρώτο κεφάλαιο), η περίοδος από το 1821 µέχρι το 1866 (δεύτερο κεφάλαιο), όλοι οι µεγάλοι ξεσηκωµοί στους οποίους το Σέλινο είχε σηµαντική παρουσία (τρίτο κεφάλαιο), η ιστορική διαδροµή προς την Απελευθέρωση (τέταρτο κεφάλαιο), οι θρησκευτικές, πολιτισµικές και κοινωνικές επιπτώσεις στη διάρκεια της τουρκοκρατίας στο Σέλινο (πέµπτο κεφάλαιο), δηµογραφικά στοιχεία σχετικά µε την εποχή εκείνη καθώς επίσης ριζίτικα τραγούδια και µοιρολόγια (έκτο κεφάλαιο) , αναφορά σε µορφές Σελινιωτών που σφράγισαν τους απελευθερωτικούς αγώνες, όλοι οι γενναίοι µαχητές των χρόνων της Τουρκοκρατίας και οι διακριθέντες αγωνιστές και κληρικοί του Σελίνου (έβδοµο κεφάλαιο) , καθώς επίσης οι Σελινιώτες που έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια των αγώνων κατά του Τούρκου κατακτητή (όγδοο κεφάλαιο).
Θα αδικούσε κάποιος το πολύ ενδιαφέρον ιστορικό σύγγραµα, αν αποµόνωνε συγκεκριµένα αποσπάσµατα από το σύνολο του έργου, το οποίο διακρίνεται για τη συνοχή και την εµπεριστατωµένη τεκµηρίωσή του. Ωστόσο, για λόγους οικογενειακούς και συναισθηµατικούς η γράφουσα θα σταθεί σε κάποιες αράδες που αναφέρονται στην πολιορκία της Καντάνου και στη Μάχη στον Σταυρό, µε έκβαση την απελευθέρωση της Καντάνου και σηµαντικές απώλειες από την πλευρά του κατακτητή.
Η γεωγραφική συνάφεια και τα κοινά βιώµατα έφεραν πάµπολλες φορές τους Σελινιώτες και τους Λακκιώτες στα ίδια πεδία των µαχών για την ελευθερία. Είναι γνωστές οι πυρπολήσεις των Λάκκων, ως αντίποινα µετά από κάθε σχετικό πλήγµα στο γόητρο των κατακτητών. Στην πολιορκία της Καντάνου και στη Μάχη στον Σταυρό είχε λάβει µέρος ο φηµισµένος για τη σοφία και τη διακαιοκρισία τουΛακκιώτης προπάππος µου, Ιωάννης Κοκκαλάς του ∆ηµητρίου, επικεφαλής της ∆ηµογεροντίας των Λάκκων, οπλαρχηγός Α΄τάξης και πληρεξούσιος για την επαρχία Κυδωνίας, αφοσιωµένος και έµπιστος συνεργάτης του Χατζη Μιχάλη Γιάνναρη.
∆υστυχώς, δεν έζησε µέχρι την Ένωση της Κρήτης µε την Ελλάδα, καθώς οι κακουχίες και τα πλήγµατα δυσκολότατων χρόνων κλόνισαν ανεπανόρθωτα την υγεία του. Τον εκπροσώπησε όµως, στην τελετή έπαρσης της σηµαίας στο Φρούριο του Φιρκά, ο γιος του ∆ηµήτριος, επίσης αγωνιστής των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων και των αγώνων για δηµοκρατία, µετέπειτα Γενικός Αρχηγός της Ελληνικής Χωροφυλακής και Αντιστράτηγος, αφοσιωµένος και έµπιστος συνεργάτης του Ελευθέριου Βενιζέλου, τον οποίο µάλιστα συνόδευσε κατά την υπογραφή της Συνθήκης του Λονδίνου. ∆ιαβάζω, λοιπόν, από το βιβλίο του Ευτύχιου Λαµπουσάκη, κάποιες αράδες που µε παραπέµπουν σε δηµοτικά τραγούδια των Λάκκων σχετικά µε τα γεγονότα εκείνα (πολιορκία της Καντάνου):
«…O Τούρκος ∆ιοικητής Κρήτης και στρατηγός των τουρκοαιγυπτιακών δυνάµεων Μουσταφά Ναϊλής…έχοντας πληροφορηθεί τη δεινή θέση στην οποία βρίσκονταν οι πολιορκηµένοι Σελινιώτες Τούρκοι στην Κάντανο, έσπευσε προσωπικά ο ίδιος µε 2000 στρατό να τους απελευθερώσει.Ο τουρκικός στρατός εισέβαλε στο Σέλινο από τη δυτική Κίσσαµο, Κασέλι, Κατσοµατάδο, Στροβλές και από την Παλαιόχωρα, όπου είχε µεταφερθεί µε πλοία µέρος της δυνάµεώς του. Χωρίς αντίσταση οι Τούρκοι απελευθέρωσαν τις οθωµανικές οικογένειες στην Κάντανο, τις οδήγησαν στην Παλαιόχωρα και αφού τις έβαλαν σε τουρκικά πλοία τις έστειλαν στα Χανιά.Οι Σελινιώτες επαναστάτες δεν επιτέθηκαν εναντίον των Τούρκων κατά τον ερχοµό τους στην Κάντανο, αλλά αποφάσισαν να τους χτυπήσουν στην επιστροφή τους προς τα Χανιά. Και πραγµατικά, στις 2 Σεπτεµβρίου ο στρατός του Μουσταφά και οι ντόπιοι µουσουλµάνοι δέχτηκαν στην επιστροφή επανειληµµένες επιθέσεις από τους χριστιανούς επαναστάτες , που τους κυνηγούσαν και την επόµενη µέρα ως έξω από τα Χανιά…
…Στη συνέχεια ο Μουσταφάς από τα Χανιά κατευθύνει τις δυνάµεις του προς τον Αποκόρωνα και από εκεί προς τα Ρεθεµνιώτικα. Στο πέρασµά του χτύπησε τις σπουδαιότερες εστίες των επαναστατών στην περιοχή των Χανίων. Έκαψε τους Λάκκους, το Θέρισο, τους Κάµπους και όσα χωριά των Χανίων δεν δήλωσαν υποταγή. Στις 8 Νοεµβρίου 1866 πολιόρκησε τη Μονή του Αρκαδίου στο Ρέθυµνο και την επόµενη κατάφερε να γκρεµίσει τη σιδερένια πύλη και να µπει στο Μοναστήρι, µε τα γνωστά αποτελέσµατα. Την ανατίναξη της Μονής του Αρκαδίου ακολούθησε έντονο φιλελληνικό ρεύµα στην Ευρώπη και την Αµερική.
…Μετά την καταστροφή της Μονής συνεχίστηκαν από τον Μουσδταφά οι πολεµικές επιχειρήσεις στην πεεριοχή του Ηρακλείου…»
Επισηµαίνεται το γεγονός ότι οι Κρήτες αγωνιστές δεν θέλησαν να παρεµποδίσουν την ασφαλή αποµάκρυνση των οθωµανικών οικογενειών, αλλά έδωσαν τη µάχη αµέσως την ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας. Επισηµαίνεται, επίσης, το εκδικητικό µένος του Μουσταφά, που τον οδήγησε µέχρι το Ολοκαύτωµα του Αρκαδίου.
Μέσα από ένα συγκλονιστικό ιστορικό οδοιπορικό ο Ευτύχιος Λαµπουσάκης, εκλεκτός τόσο στον τοµέα τόσο της ιατρικής επιστήµης όσο και της ιστορικής έρευνας, πραγµατοποιεί ένα ευλαβικό µνηµόσυνο για όλους εκείνους χάρη στους οποίους εµείς σήµερα υπάρχοµε και αναπνέοµε αέρα ελευθερίας.
Στο βιβλίο το οποίο παρουσιάζεται περιλαµβάνεται αναφορά στη συµµετοχή των γυναικών του Σελίνου στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες. Αξίζει να προστεθεί ότι στη διάρκεια της Επανάστασης του Χατζη Μιχάλη Γιάνναρη Λακκιώτισσες και Σελινιώτισες είχαν συγκροτήσει πολεµικό Σώµα, µε δική του σηµαία.
