Μια βιομηχανία με τζίρο αρκετών εκατομμυρίων ευρώ, η οποία ωστόσο έχει πολλά θολά σημεία στη λειτουργία της, έχουν οργανώσει τα ελληνικά πανεπιστήμια και ΤΕΙ. Πρόκειται για τις μεταπτυχιακές σπουδές, οι οποίες έχουν εκτιναχθεί την τελευταία δεκαετία στην Ελλάδα. Το υπ. Παιδείας επιχειρεί σήμερα να ρίξει φως στο όλο πλαίσιο, υπό το πρίσμα των πρόσφατων δηλώσεων της αναπληρώτριας υπουργού Παιδείας, Σίας Αναγνωστοπούλου, ότι κάποιοι πανεπιστημιακοί τα… τσεπώνουν από τα δίδακτρα στα μεταπτυχιακά προγράμματα. Και δεν είναι μόνο οι αμοιβές των διδασκόντων.
«Μπορεί η πλειονότητα των μεταπτυχιακών να είναι υψηλού επιπέδου, γεγονός που συμβάλλει στη διαμόρφωση εξειδικευμένου προσωπικού και δημιουργεί προϋποθέσεις ανάπτυξης βασισμένης στη γνώση, ωστόσο σε ένα σημαντικό αριθμό προγραμμάτων έχουν παρατηρηθεί εξαιρετικά σοβαρά προβλήματα», δηλώνει η κ. Αναγνωστοπούλου.
Ενδεικτική της κατάστασης είναι, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες της «Κ», η προσφυγή στη Δικαιοσύνη αποφοίτων μεταπτυχιακού προγράμματος περιφερειακού ΑΕΙ κατά των καθηγητών τους, καθώς εξαιτίας της κακής οργάνωσης του προγράμματος οι απόφοιτοι έμειναν ουσιαστικά μετέωροι και χωρίς να μπορούν να αξιοποιήσουν το πτυχίο τους ως προσόν για να διεκδικήσουν μια θέση στη δημόσια εκπαίδευση. Η δικαστική αυτή διαμάχη έχει φέρει σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση όχι μόνο τη διεύθυνση του προγράμματος αλλά και την ηγεσία του ΑΕΙ.
Στο πλαίσιο της έρευνάς του, το υπουργείο έχει στείλει ερωτηματολόγιο στις ηγεσίες των ΑΕΙ/ΤΕΙ σχετικά με τη λειτουργία των μεταπτυχιακών προγραμμάτων, με στόχο να συμβάλουν στη σύνταξη νέου νόμου –μετά τον ν. 3685/2008–, ο οποίος θα θέτει το καθεστώς των μεταπτυχιακών σπουδών σε νέες βάσεις με ακαδημαϊκά κριτήρια. Για τα δίδακτρα, πληροφορίες της «Κ» αναφέρουν ότι το υπουργείο προσανατολίζεται στη μέση λύση: όχι να τα απαγορεύσει αλλά να περιορίσει δραστικά το ποσό που πηγαίνει για τις αμοιβές των διδασκόντων.
Ειδικότερα, περίπου 50.000 νέοι παρακολούθησαν ή συνεχίζουν να παρακολουθούν μεταπτυχιακά προγράμματα μεταπτυχιακών στην Ελλάδα την τελευταία πενταετία – δηλαδή περί τους 10.000 νέους κάθε χρόνο.
Αν και στην Ελλάδα λειτουργούν προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών εδώ και περίπου τρεις δεκαετίες, η ανάπτυξη των περισσότερων έγινε τα τελευταία έτη, καθώς οι νέοι πτυχιούχοι ΑΕΙ επιδιώκουν, μέσω του μεταπτυχιακού, να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους (και το βιογραφικό τους) για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας. Από την άλλη, και τα ιδρύματα με τα δίδακτρα των μεταπτυχιακών, έχουν βρει ένα μέσο ενίσχυσης των εσόδων τους εν μέσω μείωσης της κρατικής χρηματοδότησης.
Τα στοιχεία του υπ. Παιδείας αποτυπώνουν την εικόνα των μεταπτυχιακών σπουδών σήμερα:
• Στα πανεπιστήμια και ΤΕΙ προσφέρονται 737 προγράμματα, εκ των οποίων 628 σε πανεπιστήμια (85% του συνόλου) και 109 σε ΤΕΙ (15%).
• Το αντικείμενο των περισσότερων αφορά τις τεχνολογικές επιστήμες, ακολουθούν οι επιστήμες οικονομίας-διοίκησης και οι επιστήμες υγείας. Ωστόσο, το αντικείμενο μεγάλου αριθμού προγραμμάτων είναι διεπιστημονικό.
• Δωρεάν είναι τα 214 προγράμματα (29%) και με δίδακτρα τα 523 (71%). Στα ΤΕΙ το σύνολο είναι με δίδακτρα.
• Το ύψος των διδάκτρων κυμαίνεται έως και 15.000 ευρώ.
Σύμφωνα με το άρθρο 8 του ν. 3685/2008, από τα δίδακτρα σε ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα, το 25% δίνεται για κάλυψη λειτουργικών εξόδων του ιδρύματος, το 10% είναι παρακράτηση προς τον Ειδικό Λογαριασμό Κονδυλίων Ερευνας (ΕΛΚΕ) του ιδρύματος και το 65% καλύπτει λειτουργικά έξοδα του προγράμματος, στα οποία περιλαμβάνονται και οι αμοιβές των διδασκόντων και του υπόλοιπου προσωπικού.
«Το συνολικό ποσό που εισπράττουν όλα τα μεταπτυχιακά προγράμματα με δίδακτρα ανέρχεται σε αρκετές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ ετησίως», λέει η κ. Αναγνωστοπούλου σε επιστολή προς τα ΑΕΙ/ΤΕΙ, παρατηρώντας ότι, παρά τον νόμο, οι αμοιβές προσωπικού, ως ποσοστό των λειτουργικών εξόδων, παρουσιάζουν εύρος από 15% έως 100% του προϋπολογισμού του μεταπτυχιακού.
Συγκεκριμένα, οι αμοιβές διδασκόντων, σε όσες περιπτώσεις διαχωρίζονται από τις υπόλοιπες, παρουσιάζουν εύρος από 0% (για την περίπτωση των μεταπτυχιακών με δίδακτρα αλλά χωρίς αμοιβές διδασκόντων) έως πάνω από 90% του προϋπολογισμού του προγράμματος. Από την άλλη, υποψίες για λειτουργία μεταπτυχιακών με μόνο στόχο τα δίδακτρα (ως επιπλέον κονδύλι για το ΑΕΙ αλλά και ως επιμίσθιο στις συρρικνωμένες μηνιαίες απολαβές των πανεπιστημιακών) δημιουργούν η ύπαρξη δυσανάλογα πολλών μεταπτυχιακών με βάση τον αριθμό των μονίμων διδασκόντων, οι συχνά δυσδιάκριτες διαφοροποιήσεις του αντικειμένου διαφορετικών προγραμμάτων του ίδιου Τμήματος και το επίπεδο των μαθημάτων που διδάσκονται σε μεταπτυχιακά και αντιστοιχεί σε προπτυχιακά μαθήματα. «Πώς μπορούν οι καθηγητές να διδάσκουν ταυτόχρονα σε τόσα πράγματα και να ανταποκρίνονται στα ερευνητικά τους καθήκοντα;», λέει με νόημα στην «Κ» στέλεχος του υπ. Παιδείας, που ετοιμάζει την άμυνά του στις αντιδράσεις –για «πόλεμο» μιλούν κάποιοι καθώς το διακύβευμα αφορά απολαβές– από την πλευρά των πανεπιστημιακών.
