Πατώντας το γκάζι προς τον κλιματικό γκρεμό

Φανταστείτε ένα αυτοκίνητο που τρέχει ξέφρενα σε δρόμο δίπλα σε γκρεμό που έχει σήμανση απότομων στροφών και πολύ χαμηλού ορίου ταχύτητας. Ο οδηγός αντί να μειώσει ταχύτητα, πιέζει το γκάζι τέρμα. Η κατάληξή του είναι προδιαγεγραμμένη.
Αυτό που ακολουθεί δεν χρειάζεται φαντασία. Ζούμε στην εποχή που κυριαρχούν οι άνευ προηγουμένου καύσωνες, οι πλημμύρες, η θέρμανση των ωκεανών, το λιώσιμο των παγετώνων, η ξηρασία, οι νέες νόσοι, οι τεράστιας κλίμακας πυρκαγιές που εξαϋλώνουν ό,τι πράσινο έχει απομείνει και οι εξαφανίσεις των ειδών. Οι βασικοί υπεύθυνοι είναι τα ορυκτά καύσιμα και η αλλαγή χρήσης γης με τη συνακόλουθη καταστροφή των δασών. Καθημερινά ακούμε τους πολιτικούς ηγέτες να μας λένε ότι αυτό ονομάζεται κλιματική κρίση και απαιτείται άμεση λήψη μέτρων. Με τη λέξη μέτρα εννοούν κυρίως την προσαρμογή. Οι επιστήμονες από την άλλη έχουν δείξει πέραν λογικής αμφιβολίας ότι το πρώτο μέτρο είναι η άμεση παύση νέων εξορύξεων υδρογονανθράκων. Όσο περισσότερος άνθρακας παραμείνει στα έγκατα της γης και δεν ελευθερωθεί στην ατμόσφαιρα, τόσο μικρότερες θα είναι οι καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής κρίσης.

Και εδώ έρχεται η τερατώδης γνωστική ασυνέπεια των ηγετών μας. Υπόσχονται μέτρα και μάλιστα άμεσα, αλλά ταυτόχρονα υποστηρίζουν τις νέες εξορύξεις υδρογονανθράκων. Να μερικά παραδείγματα αυτής της ασυνέπειας.
• Στις 22 Ιουλίου 2023 οι ηγέτες των G20 απέτυχαν να συμφωνήσουν να περικόψουν τις εξορύξεις ορυκτών καυσίμων. Η Σαουδική Αραβία, η Κίνα, η Ρωσία, ή Ινδονησία και η Νότια Αφρική είναι αντίθετες με την αύξηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
• Στις ΗΠΑ, μια ομάδα δεξιών ετοίμασε λεπτομερές σχέδιο ακύρωσης θεμελιωδών περιβαλλοντικών νόμων και οργανισμών της χώρας όταν οι Ρεπουμπλικάνοι επιστρέψουν στην εξουσία. Πρώτος τους στόχος είναι η κατακόρυφη αύξηση εξορύξεων ορυκτών καυσίμων και η ελαχιστοποίηση της ενεργειακής μετάβασης. Γι’ αυτούς δεν υπάρχει κλιματική κρίση.
• Πρόεδρος της συνόδου του ΟΗΕ για το κλίμα Cop28 τον Νοέμβριο στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα θα είναι ο Σουλτάνος Αλ Τζαμπέρ, ο οποίος είναι και διευθύνων σύμβουλος της εθνικής εταιρείας πετρελαίων Adnoc.
• Και για να κλείσω αυτή την ενδεικτική και σύντομη απαρίθμηση, η Ελληνική Κυβέρνηση ετοιμάζεται για νέες εξορύξεις στις ελληνικές θάλασσες. Ας λένε οι επιστήμονες ότι οι νέες εξορύξεις ακυρώνουν τους στόχους για μηδενικές εκπομπές το 2050. Ας λένε τα Ηνωμένα Έθνη ότι η κλιματική αλλαγή είναι “εκτός ελέγχου”.

Οι ψυχολόγοι τα τελευταία χρόνια έχουν κάνει πολλά ιδιοφυή πειράματα για να αναλύσουν την ψυχολογία των ισχυρών ανθρώπων. Η ισχύς στην ψυχολογία ορίζεται ως η δυνατότητα κάποιου να ελέγχει υλικά και άυλα μέσα για τον εαυτό του και για τους άλλους όπως τα οικονομικά, διορισμούς σε θέσεις, πρόσβαση στην υγεία και άλλα. Ταυτόχρονα, ο ισχυρός μπορεί να επηρεάζει τους άλλους, αλλά να μένει ανεπηρέαστος από αυτούς.
Μόλις ένα άτομο αποκτήσει εξουσία, φερ’ ειπείν μέσω προαγωγής, εκλογής ή διαδοχής, αλλάζει αμέσως και ο τρόπος που βλέπει τον κόσμο. Αισθάνεται ότι είναι μοναδικός, έχει μεσσιανική αποστολή, έχει αυτοπεποίθηση και επικεντρώνεται στα δικά του συναισθήματα αγνοώντας τα συναισθήματα των άλλων. Χρησιμοποιεί συχνά στερεότυπα και θεωρεί τους άλλους κατώτερους και απομονώνεται από πληροφορίες που μπορεί να θέσουν εν αμφιβόλω τη δική του άποψη. Μεταξύ άλλων, έχει την αίσθηση ότι έχει περισσότερα δικαιώματα από τους πολλούς. Ο διάσημος βιολόγος και ανθρωπολόγος Robert Trivers για παράδειγμα γράφει για τον Τσώρτσιλ: “Στο ζενίθ της εξουσίας του υπήρξε δικτατορικός, αλαζόνας και μισαλλόδοξος. Είχε όλα τα χαρακτηριστικά τυράννου. Χωρίς την εξουσία όμως έδειχνε συνεσταλμένος και ταπεινόφρων”.

Άνθρωποι ισχύος παίρνουν αποφάσεις ειρήνης, πολέμου, ασφάλειας, τρόπου ζωής εκατομμυρίων πολιτών και βέβαια μέτρων για την κλιματική κρίση. Ως τώρα η πλειοψηφία τους σε αυτό το τελευταίο έχει δείξει ότι αγνοεί την επιστήμη και την οδυνηρή πραγματικότητα. Συμπεριφέρεται σαν τον οδηγό που αντί για φρένο πατάει γκάζι λίγο πριν τον γκρεμό. Τέτοιοι οδηγοί είναι ακραία επικίνδυνοι.

*Ο Γιάννης Α. Φίλης είναι π. Πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης