Παυλόπουλος και Πρωταγόρας

Κάθε δημόσια κατάθεση γνώμης παραγόντων της εξουσίας και μάλιστα όταν πρόκειται για ανώτατο πολιτικό πρόσωπο, είναι ανοιχτή σε σχολιασμό. Η ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας στο Αργος, όπου ανακηρύχθηκε επίτιμος δημότης Αργους – Μυκηνών, στο μέρος που αφορούσε την οικονομία, αναφέροντας ρήση του Πρωταγόρα, δημιούργησε αντιδράσεις. Ξεσηκώθηκαν ελληνικά και ξένα μέσα ενημέρωσης με σχόλια, διαφωνίες και αμφισβητήσεις, όσον αφορά το νόημα του λόγου του Π.τ.Δ. και ποια η χρησιμότητά του.
Είπε ο Π.τ.Δ. στο τέλος της ομιλίας του: «Η οικονομία και το νόμισμα αποκτούν νόημα μόνον όταν υπηρετούν τον άνθρωπο. Η ρήση του Πρωταγόρα συνιστά τον κοινό ευρωπαϊκό δείκτη πορείας: “Πάντων χρημάτων μέτρον ἐστὶν ἄνθρωπος…”». Ομως το ρητό δεν σταματά εδώ, έχει συνέχεια «…τῶν μὲν ὄντων ὡς ἔστιν, τῶν δὲ οὐκ ὄντων ὡς οὐκ ἔστιν». Που σημαίνει ότι «όλα καθορίζονται απ’ τον άνθρωπο, που έχει πραγματική υπόσταση, για ό,τι βλέπει και ό,τι πιάνει». Πρόκειται, δηλαδή, κατά την ταπεινή μου γνώμη, περί της θεμελιώδους αρχής της δημοκρατίας και της καθιέρωσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Το απόφθεγμα αναφέρεται στον Θεαίτητο του Πλάτωνος, όπου ο Πρωταγόρας δέχεται ότι ο κάθε άνθρωπος είναι το μοναδικό κριτήριο για όλα τα θέματα, τα αφηρημένα και τα συγκεκριμένα. Εκφράζει άποψη ότι υπάρχει ποικιλία γνωμών και κάθε γνώμη λογίζεται εξίσου αληθινή με οποιαδήποτε άλλη. Με τη λέξη “χρήματα” εννοεί τις ιδιότητες, που αποδίδονται στα πράγματα και ότι μέτρο και κριτήριο αυτών είναι ο άνθρωπος. Είναι το μοναδικό ον, που στέκεται όχι μόνο ως μέτρο της αλήθειας, αλλά και όλων των άλλων αξιών.
Ο Πρωταγόρας υπήρξε ο πρώτος δάσκαλος, που δίδασκε επί πληρωμή (480 – 410 π.Χ.) και ο σπουδαιότερος πλατωνικός διάλογος. Ο Πλάτων θέτει στο στόμα του Πρωταγόρα τις σοφιστείες του περί την αρετή και πως με τις μεθόδους επιλύονται τα προβλήματα. Πολλοί αμαθείς λένε τη γνώμη τους στις σοβαρότατες περιστάσεις, χωρίς να ’χουν σπουδάσει την πολιτική. Για να μάθουμε τα περί αρετής πρέπει να ξέρουμε από τι συνίσταται αυτή. Αν είναι απλό ή σύνθετο πράγμα, που ο Σωκράτης αναγκάζει τον Πρωταγόρα να δεχθεί ότι «η αρετή είναι εκ φύσεως μία και απλή».
Παρερμηνεύτηκαν τα λόγια του Π.τ.Δ. Ο ίδιος προκάλεσε αμφισημίες. Δεν ολοκλήρωσε τη φράση του Πρωταγόρα. Η αναφορά του ότι «το νόμισμα αποκτά νόημα, όταν υπηρετεί τον άνθρωπο» ήταν η τροφή στους “απαράδεκτους” να θεωρήσουν ότι ομιλούσε με γρίφους. Εδωσαν εκ του πονηρού ερμηνεία και, κατόπιν προσωπικής ιδεοληψίας εκτίμησαν ότι απαξιώνει το ευρώ και ομιλεί για το ενδεχόμενο αναγκαιότητας επιστροφής σε εθνικό νόμισμα.
Ποιος, όμως, μπορεί να ’χει σαφή έννοια του τι σκέφτεται ο Π.τ.Δ.; Ο πολιτειακός άρχοντας επιβάλλεται να μην είναι διφορούμενος στα λόγια του και να ξεκαθαρίζει το νόημά τους. Μπορεί να διαφωνεί με τη σκληρή νομισματική πολιτική της ευρωπαϊκής ελίτ, αλλά έχει δείξει ότι την ώρα που κάμπτεται η αξιοπιστία της κυβέρνησης, συντάσσεται μ’ αυτήν να διαμορφώσει ευνοϊκό δίαυλο επικοινωνίας με τους Ευρωπαίους.
Η ρήση του Πρωταγόρα «πάντων χρημάτων…» σημαίνει ότι ο κάθε άνθρωπος αποτελεί μέρος της γνώσης και κάθε υποκειμενική άποψη έχει την αξία της. Κατηγορήθηκε για αθεΐα. «Περὶ μὲν θεῶν οὐκ ἔχω εἰδέναι͵ οὔθ’ ὡς εἰσὶν οὔθ’ ὡς οὐκ εἰσὶν…». «Απέκλειε την επέμβαση των Θεών, αφού η ύπαρξή τους είναι προβληματική. Ποτέ δεν φανερώθηκαν σε κανένα και η σύντομη ζωή μας δεν μας επιτρέπει να εξακριβώσουμε, αν η λεγόμενη δικαιοσύνη είναι πραγματική».
Κάηκαν τα βιβλία του δημοσίως, έφυγε για τη Σικελία, να αποφύγει την τιμωρία, απ’ την αθεΐα του, αλλά το πλοίο ναυάγησε και πνίγηκε.