Η ποιότητα των σχέσεων των νηπίων με τους εκπαιδευτικούς τους προσδιορίζουν τις επιδόσεις τους πολλά χρόνια αργότερα. Αποτελέσματα ερευνών Πανεπ. Virginia, 2001.
Φανταστείτε τον εαυτό σας παρατηρητή για μία μέρα των δραστηριοτήτων ενός νηπιαγωγείου. Τι θα δείτε; Πώς θα αξιολογήσετε όσα συμβαίνουν στο χώρο; Θα μετράτε τις αγκαλιές; Οπως προσπάθησε να κάνει ένας ερευνητής κι έχασε το μέτρημα.
Οσο κι αν προσπαθήσετε, οι εικόνες του ποιοτικού παιχνιδιού δεν γραδάρονται. Γιατί όπως μας λέει ο Ηράκλειτος… «Οι πιο ζωντανές αναμνήσεις μας από τον ενθουσιασμό του παιχνιδιού δεν συνδέονται με κάποιο συγκεκριμένο παιχνίδι αλλά με τις έντονες στιγμές που ζήσαμε…».
Στο σημείωμα παρουσιάζω τις εντυπώσεις ερευνητών που βρέθηκαν παρατηρητές σε ονομαστά νηπιαγωγεία του εξωτερικού.
Συμμετοχή νηπιαγωγών
Μία μοναδική εικόνα κατέγραψαν οι παρατηρητές. Εβλεπαν τους νηπιαγωγούς να παίζουν με τα νήπια. Συμμετείχαν στις κατασκευές, φτιάχνανε πύργους με άμμο, παίζανε τύμπανο μαζί τους. Ολα αυτά συνιστούν μια μοναδική παιδαγωγική προσέγγιση στην προσχολική αγωγή.
Το ελεύθερο μη δομημένο παιχνίδι έχει σημαντικό ρόλο στη φυσιολογική γνωστική ανάπτυξη των νηπίων. Αυτό συμβαίνει όταν τα νήπια βιώνουν αρχές της Φυσικής και των Μαθηματικών παίζοντας με κύβους, ράμπες και μοχλούς. Οταν μαθαίνουν αυτορρύθμιση παίζοντας το γιατρό με ένα ψεύτικο στηθοσκόπιο στο χέρι.
Στον αντίποδα, άλλοι ερευνητές πιστεύουν «στο αυθόρμητο στήσιμο πολλών παιγνιωδών δραστηριοτήτων». Δηλαδή είτε να εμπλουτίζουν ήδη υπάρχουσες είτε τις κάνουν πιο σύνθετες.
Θυμόσαστε το ρόλο σας; Είστε παρατηρητές. Αν λοιπόν δείτε τους εκπαιδευτικούς να στέκουν στο πλάι αμέτοχοι, έ τότε να είστε βέβαιοι ότι σύντομα τα νήπια θα βαρεθούν. Η συμμετοχή των εκπαιδευτικών είναι ουσιαστική για ένα λόγο εντελώς αναπάντεχο.
Το μάθημα της αλάνας
Χάθηκαν οι αλάνες, χάθηκαν κι οι αυθεντικές εμπειρίες των νηπίων. Ο πραγματικός παιδευτικός ρόλος της αλάνας ήταν ότι επέτρεπε στα νήπια να παρατηρούν τις συμπεριφορές μεγαλύτερων παιδιών. Μια μέρα στην αλάνα και το νήπιο επέστρεφε σοφότερο. Μια διαδικασία που γίνεται ακόμη σε χωριά και κωμοπόλεις του Νομού μας.
Στα Χανιά οι φόβοι κι ανησυχίες των γονιών δεν επιτρέπουν τέτοιες ελευθερίες. Ο λόγος; Η τάση εδώ και χρόνια είναι νήπια και μικρά παιδιά να συμμετέχουν σε δομημένες δραστηριότητες που προσφέρονται με αμοιβή. Τι χάνουν; Μα το παιχνίδι της αλάνας.
Μόνιμα οφέλη
Διαρκή οφέλη καταγράφουν τα νήπια που συμμετέχουν σε παιγνιώδεις δραστηριότητες που στοχεύουν να αναπτύξουν συγκεκριμένη δεξιότητα. Ερευνες επιβεβαιώνουν τη χρησιμότητα παιχνιδιών που αναπτύσσουν τη γλωσσική δεξιότητα, την αντίληψη των σχημάτων. Η υποβοηθούμενη συμμετοχή των νηπίων, η συμπαράσταση των νηπιαγωγών και μια ζεστή αγκαλιά δίνουν θεαματικά αποτελέσματα. Αν τα νήπια συνηθίσουν σε ποιοτικές δραστηριότητες θα απορρίψουν αργότερα τις ρηχές, τις εκδρομές χωρίς σκοπό, τους περιπάτους στις καφετέριες.
Μεγάλες διαφορές
Μεγάλες διαφορές καταγράφονται στη χρηματοδότηση της προσχολικής αγωγής, όπως φαίνεται στον πίνακα.
Η απόλυτη σύγκριση δεν είναι εφικτή λόγω των διαφορετικών παροχών, ωρών διδασκαλίας, έτος έρευνας και συναλλαγματικών διακυμάνσεων. Διαφορές υπάρχουν και στα προσόντα των νηπιαγωγών, όπως παρουσιάζονται στο σύστημα Ευρυδίκη, αφού υπάρχουν νηπιαγωγοί με 3, 4 και 5 χρόνια σπουδών.
Στις Η.Π.Α 16 πολιτείες δεν απαιτούν από τα άτομα που εκπαιδεύουν τα νήπια τους να έχουν Πανεπιστημιακό δίπλωμα. Σημειώνω ότι κατά τη διάρκεια των θητειών του προέδρου Ομπαμα διπλασιάστηκαν τα νήπια που φοιτούν σε κρατικά νηπιαγωγεία.
Τα κριτήρια
Ερευνητές προτρέπουν τους γονείς να αναζητούν νηπιαγωγεία που να πληρούν κριτήρια όπως:
• Τα νήπια να έχουν άφθονο χρόνο (και χώρο συμπληρώνω) για να εξερευνήσουν, να παίξουν και να δημιουργήσουν χρησιμοποιώντας ποικιλία υλικών.
• Οι εκπαιδευτικοί είναι φιλικοί, ανταποκρίνονται κι ενθαρρύνουν τη συζήτηση και τη συμμετοχή των νηπίων.
• Τα νήπια αισθάνονται ασφαλή από κάθε άποψη.
• Οι εκπαιδευτικοί ορίζουν όρια για την αποδεκτή συμπεριφορά. Επίσης, βοηθάνε και ενισχύουν τα νήπια να κατηγοριοποιούν, να κατανοούν και να αντιμετωπίζουν τα συναισθήματα τους.
• Οι εκπαιδευτικοί διαβάζουν τακτικά σε ολόκληρη την τάξη, σε ομάδες νηπίων και ατομικά.
Προτείνω να υπερβαίνουμε τα πλαίσια της ύλης, να επιτρέπουμε στα νήπια να μαθαίνουν με τον προτιμητέο τους τρόπο και να αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον και με τους συμμαθητές τους.
Ένας παρατηρητής δεν μπορεί παρά να αναρωτηθεί …
«Αφού είναι τόσο σημαντική η προσχολική εκπαίδευση γιατί οι εκπαιδευτικοί μας δεν αμείβονται ικανοποιητικά;».
• Πτυχ.Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master
Εκπαίδευσης στην Δια Βίου Μάθηση, συγγραφέας
‘Μαθαίνω εύκολα’, ‘Θυμάμαι εύκολα’.
• Μέλος Γ.Σ. Ελληνικής Επιτροπής UNICEF.
Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr facebook polygnosi
