«Ό,τι υπάρχει στο σύμπαν είναι προϊόν τύχης και ανάγκης»
Δημόκριτος
Ξεφυλλίζοντας κανείς την ιστορία και την εξέλιξη της βιόσφαιρας (του συνόλου δηλαδή των ζώντων οργανισμών) από την εμφάνισή της, αλλά και της πιο δυναμικής παρουσίας μέσα σε αυτήν-δηλαδή του ανθρώπου, το πρώτο πράγμα που παρατηρεί και του κάνει εντύπωση είναι η μη γραμμική πορεία της στο χρόνο. Ακόμα επίσης τα μεγάλα πισωγυρίσματα και οι αιφνίδιες αλλαγές πορείας. Αμέσως και μόνο από αυτό, δημιουργείται στο μυαλό μας η υποψία για την ύπαρξη, σε ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, μιας μορφής τυχαιότητας στο γίγνεσθαι της ζωής.
Από την άλλη μεριά, αυτή η μη γραμμική πορεία που παρατηρείται στη ζωή και την εξέλιξη μέσα στο χρόνο του ανθρώπου και των άλλων έμβιων όντων, γίνεται φανερό ότι δεν είναι ανεξέλεγκτη. Βλέπουμε να υπάρχουν ασύμπτωτες, που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν όρια. Ακόμα, οι επιστήμες στην προσπάθειά τους να ερμηνεύσουν την ύπαρξη των ζώντων οργανισμών μέχρι τα σήμερα, έχουν δώσει διάφορες ερμηνείες, που αν και πολλές φορές διαφορετικές ή και αντικρουόμενες, όλες διαπιστώνουν την ύπαρξη μιας εσωτερικής αναγκαιότητας στην οποία αδήριτα υπόκειται και υποκύπτει το διαρκώς αναφυόμενο τυχαίο.
Αυτό που εμείς, οι μη ειδικοί, διαισθανόμαστε συλλαμβάνοντας «δια γυμνού οφθαλμού» τον μακρόκοσμο, διαπιστώνουν και αποδεικνύουν οι επιστήμονες ότι ισχύει κατά μείζονα λόγο στον μικρόκοσμο. Όπως αναφέρει ο σεβαστός μας Ευτύχης Μπιτσάκης «η αναγκαιότητα είναι το χαρακτηριστικό των φαινομένων, η κατευθυντήρια δύναμη της εξέλιξης. Μέσα στην αναγκαία διαδικασία της εμφάνισης και της εξαφάνισης, της αδιάκοπης αλλαγής και της εξέλιξης, το τυχαίο εν τέλει υποτάσσεται στην αναγκαιότητα και την υπηρετεί». Ιδιαίτερα εντυπωσιακές σχετικές διαπιστώσεις κάνει η σύγχρονη Βιολογία, στην οποία θα αναφερθούμε στα επόμενα σημειώματα, παρακολουθώντας τη σκέψη του εξαίρετου Γάλλου Νομπελίστα (1965) βιολόγου Ζακ Μονό (Jacques Monod , 1910–1976).
Απέναντι σε αυτά υπάρχει μια άλλη θεώρηση των πραγμάτων. Είναι η ανιμιστική (anima=ψυχή) αντίληψη του κόσμου. Κατ’ αυτήν ο άνθρωπος, η βιόσφαιρα, όπως και όλο το σύμπαν, υπακούουν σε μια εξωτερική αναγκαιότητα η οποία καθορίζει τα πάντα και τα οδηγεί προς έναν σκοπό που είναι και ο τελικός σκοπός της δημιουργίας. Βέβαια, γίνεται κατανοητό ότι μια τέτοια άποψη οδηγεί στον φαταλισμό (Fata, ήταν η προσωποποίηση της θεάς Μοίρας, στη ρωμαϊκή μυθολογία) που είναι το ίδιο με το πεπρωμένο των θρησκειών και τη μοίρα των αρχαίων λαών.
Αντίθετα, σήμερα η επιστήμη παραδέχεται ότι το σύμπαν υπήρχε πάντα και δεν έχει , ούτε του έβαλε κανείς, κανένα σκοπό στην ύπαρξη και την πορεία του μέσα στο χρόνο. Κατά λογική συνέπεια και η ζωή, που κάποια στιγμή εμφανίστηκε στον πλανήτη μας, και ο άνθρωπος που ξεχώρισε λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και ικανοτήτων του, δεν μπορεί να υπηρετεί κάποιο σκοπό που του έχει τεθεί από τα έξω.
Ο ίδιος βέβαια βάζει στόχους και σκοπούς και δίνει έτσι ομορφιά στη ζωή του· συνειδητοποιώντας ή μη ότι και αυτός και οι στόχοι του υπόκεινται στο τυχαίο που τροφοδοτεί αδιάκοπα ό,τι στη συνέχεια θα αναλάβει να ξεκαθαρίσει η εσωτερική αναγκαιότητα που διέπει τον μίκρο και μάκρο κόσμο μας.
(*) δρ Μηχανικός
τ. Δ/ντής ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε.
Όλα τα δημοσιευμένα κείμενα της στήλης μπορείτε να τα βρείτε στο http://www.haniotika-nea.gr/author/koufakis/
