Όλες οι ακαδηµαϊκές έρευνες που έχουν διεξαχθεί έως σήµερα, όχι µόνο στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς, συνδέουν την ύπαρξη των πελατειακών σχέσεων µε την εκτεταµένη διαφθορά σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο.
Ως πελατειακές σχέσεις θεωρούνται οι κάθετες σχέσεις που αναπτύσσονται µεταξύ των πολιτικών ελίτ οι οποίες έχουν πρόσβαση και ελέγχουν τη διανοµή των κοινωνικών πόρων και σε κοινωνικές οµάδες που δεν διαθέτουν πρόσβαση σε αυτούς.
Οι πρώτοι εξαιτίας της άµεσης πρόσβασης που έχουν µεταφέρουν επιλεκτικά µέρος των κοινωνικών πόρων στους δεύτερους, µε ένα ανορθολογικό και µη διαφανή τρόπο, µε βασικό σκοπό την πολιτική χειραγώγηση και την υφαρπαγή της ψήφου τους.
Συνήθως, οι πάτρωνες, χρησιµοποιούν και συναισθηµατικές µεθόδους χειραγώγησης των πολιτών όπως είναι η ανάπτυξη εξ αγχιστείας δεσµών αίµατος µε βασικό χαρακτηριστικό την κουµπαριά και τη συντεκνιά. Το πολιτικό και κοινωνικό τούτο φαινόµενο έχει τις ρίζες του στην συγκρότηση των φατριών κατά τη διάρκεια της οθωµανικής αυτοκρατορίας.
Χρησιµοποιούν, επίσης, άλλες συναισθηµατικές µεθόδους χειραγώγησης, δευτερευούσης σηµασίας, όπως η παρουσία τους σε κοινωνικές εκδηλώσεις χαράς και µνήµης τις οποίες οι απλοί πολίτες, δικαίως, τις εκλαµβάνουν ως τιµή για τους ίδιους και τις οικογένειες τους.
Αν και οι πελατειακές σχέσεις είναι ένας σηµαντικός παράγοντας ο οποίος επιδρά στη διαµόρφωση των κοινωνικών και πολιτικών σχέσεων δεν µπορεί να αποτελέσει το βασικό ερµηνευτικό πλαίσιο των σχέσεων αυτών. Είναι συµπληρωµατικό. Τούτο διότι το κυρίαρχο ήταν και εξακολουθεί να είναι ο παράγοντας, κοινωνικές αντιθέσεις.
Σε αρκετές, όµως, τοπικές κοινότητες εξαιτίας διαφόρων ιστορικών συνθηκών και κυρίως εξαιτίας της κυριαρχίας των αγροτικών σχέσεων παραγωγής, τα δίκτυα πολιτικής πατρωνίας απέκτησαν µια εξαιρετική ισχύ.
∆ιατηρήθηκαν δε και την εποχή του µετασχηµατισµού των τοπικών αγροτικών οικονοµιών σε οικονοµίες µεσαίου εµπορίου και υπηρεσιών.
Έτσι, τα πολιτικά τζάκια και η οικογενειοκρατία συνέχισαν να διαιωνίζονται και να εξακολουθούν να κυριαρχούν σε ορισµένες τοπικές κοινωνίες εφόσον µπορούσαν να ενσωµατώνουν σηµαντικό µέρος των πολιτών και του εκλογικού σώµατος στα πελατειακά τους δίκτυα. Στην ισχυροποίηση και διατήρηση αυτή σηµαντικό ρόλο είχαν οι συστοιχιζόµενοι µε αυτά, δευτεροκλασάτοι τοπικοί πολιτικοί παράγοντες και παραγοντίσκοι.
Οι πρόσφατες βουλευτικές εκλογές και τα εκλογικά αποτελέσµατα επιβεβαίωσαν τη δυναµική των πολιτικών τζακιών και της οικογενειοκρατίας στον τόπο µας. Αλλά και οι διεργασίες στη κατεύθυνση των δηµοτικών εκλογών όπως έχουν διαµορφωθεί έως σήµερα στον µητροπολιτικό δήµο Χανίων και όχι µόνο απέδειξαν µία άνευ προηγουµένου προσπάθεια χειραγώγησης των πολιτών, παρασκηνίου και αθέµιτων πολιτικών πρακτικών στις οποίες προσχώρησαν, δυστυχώς, ακόµα και τοπικοί παράγοντες που τους χαρακτηρίζει ένα πλαίσιο πολιτικής ηθικής.
Η τοπική κοινωνία και οι κάτοικοι της είναι έντονα προβληµατισµένοι για την τεράστια δυσφήµηση ενός τόπου που πάντα διαδραµάτισε ένα σηµαντικό ρόλο στην πολιτική ιστορία και στον πολιτισµό αυτής της χώρας.
Αλλά αυτός, όµως, ο τόπος διαθέτει ακόµα ένα σηµαντικό κοινωνικό κεφάλαιο και πολιτικό απόθεµα το οποίο δεν θα επιτρέψει επί µακρόν την κυριαρχία της τοπικής πολιτικής πατρωνίας και την ανάπτυξη της διαφθοράς.
*Ο Αντώνης Σκαµνάκης είναι καθηγητής, Α.Π.Θ.
