Η ελληνική αντιπροσωπεία δεν περίμενε να φέρει καλύτερα από τα πενιχρά αποτελέσματα που έφερε. Και τούτο, γιατί για μια φορά ακόμη, όπως και στο παρελθόν, κάθε πρωθυπουργός αποφεύγει να τα βάλει με την πρώτη οικονομία της ΕΕ. Κάθε κυβέρνηση λοιπόν, διαπραγματεύεται μέχρι εκεί που την παίρνει. Όχι παραπέρα. Τα εθνικά θέματα βέβαια, δίνουν μεγαλύτερη πρόσβαση σε περισσότερο σκληρές θέσεις, όμως τα συμπεράσματα είναι ανάλογα της δραστηριότητας και της αποτελεσματικότητας της διαπραγμάτευσης. Και η θέση τουλάχιστον του Γάλλου προέδρου Μακρόν ήταν ξεκάθαρη στην προοπτική σεβασμού από την Τουρκία των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας και της Κύπρου. Ποιοι είναι οι λόγοι που οδηγούν την ΕΕ στην υιοθέτηση αυτής της τακτικής, θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε στη συνέχεια.
Τα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τις εξωτερικές σχέσεις, 1η Οκτωβρίου 2020 αναφέρουν ότι
1. Μονομερείς ενέργειες που αντιβαίνουν στα συμφέροντα της ΕΕ και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών μελών της ΕΕ αποτελεί απόλυτη προϋπόθεση. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαιώνει την πλήρη αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα και την Κύπρο, των οποίων η κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα πρέπει να γίνονται σεβαστά.
2. Η ΕΕ εκφράζει ικανοποίηση για τα πρόσφατα βήματα οικοδόμησης εμπιστοσύνης από την Ελλάδα και την Τουρκία καθώς και για την εξαγγελία ότι θα επαναλάβουν τις απευθείας διερευνητικές συνομιλίες τους με στόχο την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης των δύο χωρών. Καθίσταται φανερό ότι εδώ η ΕΕ εξυπακούεται ότι ακολουθεί την πολιτική της κυβέρνησης που είναι μόνο οι υφαλοκρηπίδα και η ΑΟΖ, ως θέματα για συζήτηση.
3. το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει έντονα τις παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας οι οποίες πρέπει να τερματιστούν. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Τουρκία να απόσχει στο μέλλον από παρόμοιες ενέργειες κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπογραμμίζει ότι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης θα πρέπει να επιλυθεί μέσω διαλόγου και διαπραγμάτευσης καλή τη πίστη, με πλήρη σεβασμό του διεθνούς δικαίου, και καλεί την Τουρκία να αποδεχθεί την πρόσκληση της Κύπρου να συμμετάσχει σε διάλογο για τη διευθέτηση όλων των θαλάσσιων διαφορών μεταξύ Τουρκίας και Κύπρου.
4. Υπό τον όρο ότι θα συνεχιστούν οι εποικοδομητικές προσπάθειες να τερματιστούν οι παράνομες ενέργειες έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφωνεί να δρομολογήσει θετικό πολιτικό θεματολόγιο ΕΕ-Τουρκίας με ιδιαίτερη έμφαση στον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης και τη διευκόλυνση του εμπορίου, τις διαπροσωπικές επαφές, τους διαλόγους υψηλού επιπέδου, τη συνεχή συνεργασία σε ζητήματα μετανάστευσης, σύμφωνα με τη δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του 2016. Το σημείο αυτό δίνει το δικαίωμα στην Ελλάδα να φρενάρει τη διαδικασία του πολιτικού θεματολογίου ΕΕ-Τουρκίας, και αυτό πρέπει να πιστωθεί στα θετικά της τελευταίας διαπραγμάτευσης.
5. Παρά το ότι δεν υπάρχει η λέξη «κυρώσεις» στα συμπεράσματα αυτά, εν τούτοις υπάρχει όλη η βασική νομική φαρέτρα που προσφέρουν οι ισχύουσες Συνθήκες, πράγμα που αποτελεί την καλύτερη έκφραση αλληλεγγύης στη χώρα μας, χωρίς να δημιουργεί πρόβλημα στην ηγεσία της γείτονος. Πρόκειται για την αναφορά στα συμπεράσματα ότι αν η Τουρκία ανανεώσει μονομερείς ενέργειες ή προκλήσεων κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της, μεταξύ άλλων το άρθρο 29 της ΣΕΕ και το άρθρο 215 της ΣΛΕΕ, προκειμένου να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της. Και τα ξαναλέμε στη σύνοδό του τού Δεκεμβρίου.
Τι λένε τα άρθρα 29 της ΣΕΕ και 215 της ΣΛΕΕ
Το Άρθρο 215 προβλέπει τη διακοπή ή τη μείωση, εν όλω ή εν μέρει, των οικονομικών και χρηματοοικονομικών σχέσεων με μία ή περισσότερες τρίτες χώρες. Και το Συμβούλιο, αποφασίζοντας με ειδική πλειοψηφία μετά από κοινή πρόταση του ύπατου εκπροσώπου της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, και της Επιτροπής, θεσπίζει τα αναγκαία μέτρα. Επίσης εφόσον προβλέπεται από απόφαση που εκδίδεται, το Συμβούλιο μπορεί να λαμβάνει, σύμφωνα με τη διαδικασία της παραγράφου 1, περιοριστικά μέτρα έναντι φυσικών ή νομικών προσώπων, ομάδων ή μη κρατικών οντοτήτων1.
Το Άρθρο 29 αναφέρει ότι «Το Συμβούλιο εκδίδει αποφάσεις οι οποίες καθορίζουν τη στάση της Ένωσης επί συγκεκριμένου ζητήματος γεωγραφικής ή θεματικής φύσεως. Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε οι εθνικές τους πολιτικές να συνάδουν προς τις θέσεις της Ένωσης»2.
Οι ηγέτες της ΕΕ σκοπεύουν να προσφέρουν στην Άγκυρα «να ξεκινήσει μια θετική πολιτική ατζέντα ΕΕ-Τουρκίας με ιδιαίτερη έμφαση στον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης και στη διευκόλυνση του εμπορίου», υπό την προϋπόθεση ότι η Τουρκία ενεργεί υπεύθυνα στην Ανατολική Μεσόγειο. Σημειώνεται ότι η τελωνειακή ένωση σχεδόν 25 ετών το 2016, στο πλαίσιο της συμφωνίας μετανάστευσης ΕΕ-Τουρκίας. Ωστόσο, οι εμπορικές συνομιλίες δεν ξεκίνησαν ποτέ καθώς οι χώρες της ΕΕ δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν να δώσουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντολή για τις διαπραγματεύσεις.
Τονίζουμε ότι σημαντικό εμπόδιο μπαίνει από την Κύπρο, που έχει αντιρρήσεις για τη διεύρυνση των οικονομικών σχέσεων με την Άγκυρα, εφόσον παραμένει κλειστή από την τρέχουσα τελωνειακή ένωση, κυρίως μέσω της τουρκικής απαγόρευσης για πλοία με κυπριακή σημαία ή κυπριακή κυριότητα.
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η Τουρκία μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα προς την ΕΕ και αυτό στηρίζεται στο ότι ελέω Γερμανίας έχει μεγεθυνθεί ασύμμετρα.
Σε ειδική έκθεση για την τελωνειακή ένωση με την Τουρκία αναφέρεται ότι «Η Τουρκία αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη χώρα-προτιμησιακό εμπορικό εταίρο της ΕΕ. Έπειτα από μια περίοδο ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης που ξεκίνησε το 2013, η οικονομία της Τουρκίας παρουσίασε ανησυχητική επιβράδυνση το 2018. Η απότομη υποτίμηση της τουρκικής λίρας και ο επακόλουθος υψηλός πληθωρισμός επηρέασαν σημαντικά τις εξαγωγές της ΕΕ, οι οποίες μειώθηκαν σχεδόν κατά 9 %. Από την άλλη πλευρά, οι τουρκικές εισαγωγές προς την ΕΕ αυξήθηκαν την ίδια περίοδο κατά 9 %, εξέλιξη που είχε ως αποτέλεσμα σχεδόν εμπορικό ισοζύγιο, με μείωση του πλεονάσματος της ΕΕ από 15 δισ. EUR το 2017 σε 1 δισ. EUR το 2018.»3
Υπενθυμίζουμε τέλος, ότι η Τουρκία είναι από τους 3 μεγαλύτερους εταίρους της ΕΕ με συνολική διακινούμενη χρηματική μάζα άνω των € 130 δις ετησίως και από αυτά τα περίπου € 80 δις αποτελούν το φρούτο των γερμανοτουρκικών εμπορικών συναλλαγών !
1. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:12012E/TXT
2. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:12016M/TXT&from=EN
3. Βρυξέλλες, 14.10.2019 COM(2019) 455 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ για την εφαρμογή των συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών
