Στο 1ο Πειραµατικό Γυµνάσιο Χανίων εφαρµόζεται πιλοτικά από τριετίας το Νέο Πρόγραµµα Σπουδών Νεοελληνικής Λογοτεχνίας που σηµαίνει διδασκαλία συστάδας κειµένων και ολόκληρου λογοτεχνικού βιβλίου.
Εντός του παραπάνω πλαισίου επισκέφθηκε το 1ο Πειραµατικό Γυµνάσιο Χανίων η Μαρίζα Ντεκάστρο (παιδαγωγός, συγγραφέας, κριτικός παιδικών και νεανικών βιβλίων). Την Τρίτη και την Τετάρτη 20-21/2/2024 έκανε µάθηµα σε ένα τµήµα της Α΄ Γυµνασίου έχοντας επιλέξει τρία εινονογραφηµένα βιβλία µε θέµα την ζωή των παιδιών στον Β΄ παγκόσµιο πόλεµο: 1) Ρουθ Βάντερ Ζέε, «Έρικα» 2) Μαρίζα Ντεκάστρο, «Οι δικοί µου άνθρωποι» 3) Αργυρώ Πιπίνη, «Ζάζα» [φωτογραφία 1].
Προετοιµασία. Οι µαθητές/µαθήτριες είχαν ενηµερωθεί αµέσως µετά τα Χριστούγεννα για την όλη δράση και ότι θα υπήρχαν παρατηρητές κατά την ώρα του µαθήµατος. Αµέσως µετά, τρία ζεύγη µαθητών/µαθητριών διάβασαν ένα από τα βιβλία στο σπίτι τους, και το παρουσίασαν στην τάξη. ∆υο βδοµάδες προτού έρθει η συγγραφέας άκουσαν να διαβάζεται µεγαλόφωνα η «Ζάζα», και µια βδοµάδα πριν από το µάθηµα διαβάστηκαν «Οι δικοί µου άνθρωποι» (τρεις διδακτικές ώρες).
Την ∆ευτέρα 19-2-2024 συµµετείχε και η συγγραφέας στην προγραµµατισµένη για το τµήµα διδακτική επίσκεψη ιστορικής και θρησκευτικής µνήµης στην συνοικία Οβριακή και στην Συναγωγή Ετζ Χαγίµ [φωτογραφία 2].
Σκοπός της επίσκεψης ήταν να δουν τα δεκατριάχρονα παιδιά ότι οι υποθέσεις των βιβλίων αφορούσαν και ανθρώπους που έζησαν στην πόλη µας.
Το µάθηµα, είχε τίτλο «∆ιαβάζουµε δηµιουργικά τρία βιβλία µε θέµα τα παιδιά στον Β΄ παγκόσµιο πόλεµο». Εξ αρχής οι µαθητές/µαθήτριες είχαν σχηµατίσει 6 οµάδες, ενώ δεξιά και αριστερά της αίθουσας υπήρχαν παρατηρητές, εκπαιδευτικοί Πρωτοβάθµιας και ∆ευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, 27 συνολικά και τις δύο µέρες. Μπροστά σε κάθε οµάδα υπήρχε ένα από τα τρία βιβλία ―κάθε βιβλίο δηλαδή υπήρχε σε δύο οµάδες―, ένα Φύλλο Οδηγιών µε δραστηριότητες και ένα Χρονολόγιο του Β΄ παγκοσµίου πολέµου. Σκοπός τού να εργασθούν δύο οµάδες µε το ίδιο βιβλίο ήταν να συµπληρώνει η µια την άλλη και να προστίθεται µια δεύτερη οπτική στις απόψεις τους.
Το µάθηµα άρχισε µε τις απαραίτητες συστάσεις και ακολούθως η συγγραφέας παρουσίασε συγγραφείς και βιβλία, εξήγησε τις δραστηριότητες (ατοµικές και οµαδικές), δέχθηκε ερωτήσεις, διάβασε η ίδια µεφαλοφώνως την «΄Ερικα» και παρουσίασε το Χρονολόγιο.
Η πρώτη εργασία ήταν οµαδική και είχε θέµα α) την τοποθέτηση της ιστορίας κάθε βιβλίου στον χρόνο και στον τόπο και β) την αναζήτηση κοινών σηµείων µεταξύ των τριών βιβλίων. Η δεύτερη εργασία ήταν ατοµική στο πλαίσιο των οµάδων, µε θέµα την επιλογή µιας εικόνας από το βιβλίο της οµάδας, περιγραφή και σχολιασµό της. Στην συνέχεια ένα µέλος κάθε οµάδας παρουσίασε στην ολοµέλεια την εργασία του και δέχθηκε παρατηρήσεις και σχόλια. Στο τέλος της πρώτης µέρας (δίωρο µάθηµα) ανατέθηκε εργασία για το σπίτι, που την εποµένη αναρτήθηκε σε κοινή θέα: Καλλιτεχνική δηµιουργία = Σχέδια, ζωγραφική, κολάζ, κατασκευές, εξώφυλλα, αφίσες ή ό,τι άλλο [φωτογραφία 3].
Το µάθηµα της δεύτερης µέρας ήταν τρίωρο. Άρχισε µε ατοµική δραστηριότητα δηµιουργικής γραφής. Τα µέλη κάθε οµάδας είχαν να στείλουν ένα σύντοµο γράµµα σε κάποιο πρόσωπο του βιβλίου που µελέτησε η οµάδα τους, ακολούθησε ανταλλαγή γραµµάτων στα όρια της οµάδας και παρουσιάστηκε στην ολοµέλεια η αλληλογραφία ενός ζευγαριού από κάθε οµάδα. Κατά την διάρκεια αυτής της δραστηριότητας (µία διδακτική ώρα) ακουγόταν στην αίθουσα χαλαρωτική µουσική για λόγους αποφόρτισης. Η µουσική επιλέχθηκε από την ίδια την Μαρίζα Ντεκάστρο: Hania Rani, «Best of».
Η επόµενη δραστηριότητα ήταν δηµοσιογραφικής φύσεως. Σε προηγηθέντα µαθήµατα Νεοελληνικής Γλώσσας οι µαθητές/µαθήτριες είχαν εξασκηθεί στην τάξη µε την εφηµερίδα «Χανιώτικα Νέα» και κατ’ οίκον µε ψηφιοποιηµένες εφηµερίδες (Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος). Τώρα έπρεπε να φανταστούν ότι ήταν δηµοσιογράφοι, έµαθαν γι’ αυτά που πέρασαν οι ήρωες των βιβλίων τους και είχαν να γράψουν για την εφηµερίδα τους µια είδηση και τον τίτλο της.
Όταν κολλήθηκαν στο κάτω µέρος του πίνακα 22 ειδήσεις, κλήθηκαν οι εκπαιδευτικοί που παρατηρούσαν το µάθηµα να διαλέξουν την είδηση που κίνησε το ενδιαφέρον τους και να αιτιολογήσουν την επιλογή τους. Ακολούθησε το «Αλφαβητάρι συναισθηµάτων και ιδεών», δηλαδή η δηµιουργία ενός λεξικού στον πίνακα µε λέξεις που αποτυπώνουν το περιεχόµενο του βιβλίου κάθε οµάδας, τα αισθήµατα και τις ιδέες από την ανάγνωση του βιβλίου. Η τελευταία ώρα του µαθήµατος αφιερώθηκε στην κριτική του βιβλίου κάθε οµάδας (περιεχόµενο, εικονογράφηση, αναγνωστικό κοινό στο οποίο απευθύνεται). Κράτησαν σηµειώσεις και παρουσίασαν κατόπιν προφορικά στην ολοµέλεια. Μοιράστηκε τέλος µια σελίδα µε το Ερωτηµατολόγιο Αξιολόγησης για να συµπληρωθεί ατοµικά και αφού παραδόθηκε, ολοκληρώθηκε το µάθηµα µε συζήτηση αποτίµησης.
Συµπέρασµα. Το µάθηµα της Μαρίζας Ντεκάστρο διεύρυνε την έννοια της «συστάδας κειµένων» σε «συστάδα βιβλίων». Το βιωµατικό εργαστήριο δηµιουργικής ανάγνωσης σε πραγµατική τάξη µε παρατηρητές συµπεριελάµβανε δραστηριότητες µεταξύ των οποίων και δραστηριότητες δηµιουργικής γραφής. Η δραστηριότητα που απογείωσε το σύνολο της τάξης ήταν το «Αλφαβητάρι συναισθηµάτων και ιδεών». Οι µαθητές/µαθήτριες µετά την πρώτη ώρα του µαθήµατος ανταποκρίθηκαν σε εξαιρετικό βαθµό και µας έδειξαν ότι το όλο εγχείρηµα έχει ενδιαφέρον και ανταπόκριση.
Επίλογος. Το απόγευµα της Τρίτης 20-2-2024 η Μαρίζα Ντεκάστρο παρουσίασε σε εκπαιδευτικούς του 1ου Πειραµατικού Γυµνασίου Χανίων «Πώς φτιάχνουµε ένα εκπαιδευτικό πρόγραµµα ανάγνωσης». Η συνάντηση έδειξε ότι το µάθηµα κάθε ειδικότητας µπορεί να επεκταθεί στην µελέτη ολόκληρων βιβλίων. Είναι τόσο εκτενής και πλούσια η εκδοτική παραγωγή, ώστε κάθε ενδιαφέρον να καλύπτεται µε πλήθος βιβλίων. Η παρουσία της Μαρίζας Ντεκάστρο στα Χανιά έκλεισε στο Πνευµατικό Κέντρο Χανίων το απόγευµα της Τετάρτης 21-2-2024 µε την οµιλία της συγγραφέως ενώπιον εκπαιδευτικών και γονέων µε θέµα «Το µέλλον της ανάγνωσης είναι τα παιδιά – Πώς επιλέγουµε τα κατάλληλα βιβλία» (βλέπε «Χανιώτικα Νέα», 22-2-2024, σ. 31).
*Ο ∆ηµήτρης Βλαχοδήµος είναι διευθυντής 1ου Πειραµατικού Γυµνασίου Χανίων
