Παιώνια

1 από 6

Bιότοπος – περιγραφή

Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι PAEONIA officinalis (Παιωνία η φαρμακευτική. Ανήκει στην οικογένεια των Βατραχοειδών. Είναι ένα από τα ομορφότερα αυτοφυή βότανα του τόπου μας. Την συναντούμε σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, με τις ονομασίες Πηγουνιά (Παρνασίδα), Μάκος, Ξυφιλίνη, Αγλαοφύτης, Ψιφιδέλι, Παγώνι, Ψηφακιά, Παιώνια, Ρόδο του βουνού.

Ο Διοσκουρίδης την αναφέρει ως Παιωνία η θήλεια. Είναι φυτό πολύχρονο, αυτοφυές σε λειμώνες και σκιερά δάση, σε μεσημβρινές τοποθεσίες, κυρίως στην Hπειρο και Δυτική Μακεδονία. Τα άνθη του είναι μονά ή διπλά, αποτελούνται από 8 πέταλα, σε διάφορους χρωματισμούς, μυρωδάτα και μεγάλα. Τα φύλλα του μακριά και πυκνά, το στέλεχός φτάνει τους 40 έως 60 πόντους και το ρίζωμά του μένει γερό μετά το ξέραμα του φυτού μέσα στη γη τον χειμώνα. Παγκόσμια υπάρχουν 33 είδη Παιωνίας. Η μελέτη της χλωρίδας της Ελλάδας κατέγραψε 12 είδη. Σήμερα το βότανο χρησιμοποιείται θεραπευτικά στην Κίνα και ιδιαίτερα 3 είδη από αυτό. Η Λευκή Παιώνια (Paeonia Lactiflora) η οποία έχει λευκά άνθη και λευκωπό ρίζωμα, η κόκκινη Παιώνια (Paeonia Lactiflora) η οποία έχει κόκκινα άνθη και σκούρο ρίζωμα και η Δενδρώδης Παιώνια (Paeonia Sullruticosa) της οποίας χρησιμοποιείται το περίβλημα της ρίζας.

Ιστορικά στοιχεία

Οι αρχαίοι Αθηναίοι την είχαν ονομάσει “Αθηνά Παιωνία” και είχε χαρακτηρισθεί από τον Παυσανία ως «πασάων βοτανέων βασιληίδα». Πολλούς αιώνες αργότερα και οι Κινέζοι θα την ονομάσουν «βασιλέα όλων των λουλουδιών». Το όνομα του βοτάνου προέρχεται από τον ιατρό θεραπευτή των θεών του Ολύμπου Παίωνα (το όνομά του αναφέρεται και σε πήλινη πλακέτα της Κνωσού). Όπως αναφέρει ο μύθος, ο Παίωνας, ήταν μαθητής του Ασκληπιού «ός πάντα τα φάρμακα οίδεν». Κάποτε η Λητώ -μητέρα του Απόλλωνα και θεά της γονιμότητας- του δίδαξε πώς να αποκτήσει μία μαγική ρίζα που φύτρωνε στον Όλυμπο, η οποία απάλυνε τον πόνο των γυναικών στον τοκετό. Ο Ασκληπιός ζήλεψε και αποπειράθηκε να σκοτώσει τον μαθητή του. Ο Δίας έσωσε τον Παίωνα από την οργή του Ασκληπιού μεταμορφώνοντάς τον στο λουλούδι της παιώνιας. Το πολύτιμο αυτό βότανο λοιπόν το χρησιμοποιούσαν από την αρχαιότητα για θεραπευτικούς λόγους. Ο Ιπποκράτης (460-377 π.Χ.) στο Περί Φυτών Ιστορίας αναφέρει 234 θεραπευτικά φυτά. Ανάμεσά τους και την Παιώνια την οποία προτείνει ως αντισπασμωδικό στην επιληψία και άλλες νευρολογικές παθήσεις. Ο Διοσκουρίδης (1ο μ.Χ. αιώνα) μας άφησε μια εύστοχη περιγραφή της Παιώνιας με τα παλαμοειδή φύλλα και τους μακρουλούς καρπούς, πού έχουν πέντε ή έξη μαύρους σπόρους στο κέντρο και τους άλλους κόκκινους. Στη συνταγή του, 10 ή 12 κόκκινοι σπόροι θεραπεύουν το έλκος του στομαχιού, ενώ οι μαύροι διώχνουν τον εφιάλτη. Την ξεραμένη ρίζα την χρησιμοποιούσε στη μαιευτική, στους πόνους του στομαχιού, στον ίκτερο και στις παθήσεις των νεφρών και της κύστης. Ενώ ο Πλίνιος πρότεινε τους κόκκινους σπόρους για την κυκλοφορία του αίματος και τους μαύρους για τις γυναικολογικές παθήσεις. Το φυτό κατά την αρχαιότητα εθεωρείτο ιερό και ικανό να απομακρύνει τη βασκανία. Το μάζευαν νύχτα και με τα άστρα, οι πιο καθαροί και ειλικρινείς και πίστευαν ότι άμα κρεμαστεί στο λαιμό ως χαϊμαλί διώχνει όλες τις αρρώστιες και προ παντός την επιληψία. Την αποξηραμένη ρίζα τη χρησιμοποιούσαν ακόμη για να προκαλούν τοκετό και να βοηθήσει να βγει ο πλακούς και επίσης για να προκαλέσουν αποβολή του εμβρύου. Στην Κρήτη το βότανο το έλεγαν Πηγουνιά, Παγωνιά ή Παγώνια. Την χρησιμοποιούσαν για επούλωση τραυμάτων.

Συστατικά – χαρακτήρας

Τα άνθη της παιώνιας έχουν οσμή δυνατή και έντονα αρωματική, αλλά δυσάρεστη. Είναι στυφά, πικρά και δυνατά. Η ρίζα επίσης έχει οσμή δυνατή και έντονα αρωματική. Όταν κομματιαστεί παίρνει γεύση στυφή και πικρή. Τα σπέρματα δεν μυρίζουν. Είναι ελαιώδη και έχουν γεύση αποκρουστική. Η παιώνια περιέχει βενζοϊκό οξύ, ασπαραγίνη, αιθέριο έλαιο, αλκαλοειδή.

Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Ανθίζει Μάιο και Ιούνιο. Για θεραπευτικούς σκοπούς έχουν χρησιμοποιηθεί τα φύλλα, τα άνθη και οι καρποί του φυτού. Κύρια όμως αυτό που χρησιμοποιείται στη βοτανοθεραπευτική είναι η ρίζα. Χλωρό μαζεύεται όλο τον χρόνο και ως ξηρό κατά το φθινόπωρο. Ξεραίνεται ολόκληρο στον ήλιο αλλά χάνει μέρος από την οσμή και τις ιδιότητες του. Τα άνθη συλλέγονται Μάιο και Ιούνιο. Οι καρποί όταν μαζευτούν, μαζεύουν, σουρώνουν και μαυρίζουν. Για τον λόγο αυτό αμέσως μετά την συλλογή τους πρέπει να περνιούνται σε κλωστή και να εκτίθενται στον ήλιο.

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις

Είναι βότανο αντισπασμωδικό και λίγο ναρκωτικό. Η παιώνια έχει την ιδιότητα να επιδρά στο αίμα και έτσι μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε θεραπεία προβλημάτων γυναικολογικού τύπου. Επίσης σε μυϊκούς σπασμούς και κράμπες. Σε ψυχικό επίπεδο επιδρά θεραπευτικά. σε άτομα σκληρά, επιθετικά, που θυμώνουν εύκολα, μπορεί να λειτουργήσει σαν ηρεμιστικό. Η δενδρώδης παιώνια ενδείκνυται σαν αντιπυρετικό, σε αιμόπτυση, αιματουρία και σε περιπτώσεις πυρετού άγνωστης αιτιολογίας. Επίσης δρα ως αντιυπερτασικό, ηρεμιστικό και υπνωτικό. Η βιοχημική έρευνα απέδειξε ότι η παιώνια έχει ισχυρή αντιβιοτική δράση ενάντια σε πολλά παθογόνα μικρόβια όπως σταφυλόκοκκο, σαλμονέλα. Η καλλιεργήσιμη άσπρη παιώνια (R. Lactiflora) θεωρείται τονωτική για το συκώτι και το κυκλοφορικό. Οι άγριες κόκκινες παιωνίες θεωρούνται ότι συμβάλλουν στην αποτοξίνωση του αίματος.

Παρασκευή και δοσολογία

Η ημερήσια δόση είναι 6-12 γραμμάρια Παρασκευάζεται ως αφέψημα. Βράζουμε το βότανο για 20-30 λεπτά. Το σιρόπι των ανθέων αποτελείται από 1 μέρος ανθέων, 2 νερού και 5 ζάχαρη σε δόση 30-50 γραμμάρια την ημέρα.

Προφυλάξεις

Δεν πρέπει να λαμβάνεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr. Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@herb.gr