Περί fake news και άλλων τινών

Είναι γεγονός πλέον ότι οι πολίτες αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στην παραπληροφόρηση που γίνεται από τις διάφορες ειδησεογραφικές ιστοσελίδες στην Ελλάδα και τον υπόλοιπο κόσμο.
Η συνεχής ενημέρωση με το διαρκές «update» μέσα από τα λεγόμενα “live ticker” που ναι μεν δίνουν την δυνατότητα στον αναγνώστη να ξέρει ανά πάσα στιγμή τι συμβαίνει στον κόσμο, όμως ταυτόχρονα περνά κάθε είδους αδιασταύρωτη πληροφορία, αυτή η συνεχής ροή πληροφοριών που δεν χρειάζεται καν χρόνο να ταυτισθεί με την ισχύουσα πραγματικότητα, περιπλέκει τα πράγματα και δημιουργεί εσφαλμένες εντυπώσεις στον αναγνώστη, ο οποίος με την σειρά του μετατρέπεται σε ανταποκριτή, λόγω της αποδοχής αποστολής μηνυμάτων και ειδήσεων στο κινητό του.
Δεν υπάρχει λοιπόν ο απαραίτητος χρόνος για να διασταυρωθεί η είδηση και αυτό που συμβαίνει συνεχώς είναι αλλεπάλληλες ανακοινώσεις διάψευσης ή σιωπηρής αποδοχής των κάθε λογής fake news, που ενίοτε διασπείρονται για κάποιον συγκεκριμένο λόγο.
Στην τρέχουσα περίπτωση π.χ του κοροναιού, η παραπληροφόρηση φτάνει σε τέτοιο σημείο όπου μάλλον οι προφήτες της συντέλειας του κόσμου θα πρέπει να βγουν από τους τάφους τους. Η κάθε ειδησεογραφική ιστοσελίδα αντιγράφει η παραποιεί την άλλη, ο κάθε επίσημος κυβερνητικός εκπρόσωπος αμφισβητεί τις τρέχουσες πληροφορίες, την ίδια στιγμή όμως διαρρέει άλλες δήθεν απόρρητες – και όχι αποκλειστικά αυτός – προκειμένου να πριμοδοτήσει το κάθε φίλα προσκείμενο μέσον ενημέρωσης, προκειμένου στο τέλος να είναι όλοι ευχαριστημένοι, και το μέσον που «τσιμπά» την ποθητή διαφήμιση λόγω κάθετης αύξησης της αναγνωσιμότητας μέσω των κλικ, και επισήμως η κυβέρνηση να μην θίγεται στο παραμικρό.
Τα παιχνίδια της ενημέρωσης είναι πολυποίκιλα και δεν χρειάζεται πλέον καμία εφημερίδα να ασχοληθεί επισταμένως με το θέμα, αφού η μάζα θα εμπιστευθεί περισσότερο – και δυστυχώς – τα ηλεκτρονικά Media. Φταίει λοιπόν το γεγονός ή η παραπληροφόρησή του για αυτό; Μπορεί κανείς άραγε, με την ταχύτητα που κινούνται όλα, να ασχοληθεί με την ακρίβεια της είδησης όταν τρέχει από το πρωί μέχρι το βράδυ για ένα κομμάτι ψωμί που του προσφέρουν, με αντάλλαγμα να παρακολουθεί επισταμένως το κινητό του με δήθεν «δωρεάν» πληροφορίες;
Ποιοι και πόσοι αναλαμβάνουν το κόστος για όλη αυτή την κακόπιστη πληροφόρηση που παρέχεται από ηλεκτρονικά ΜΜΕ της συμφοράς που απασχολούν επιεικώς άσχετους, ευκαιριακούς και απαίδευτους δημοσιογράφους και οποίοι ζουν με μισθούς της τάξεως των 300 – 400 ευρώ τουλάχιστον στην Ελλάδα. Θα πει βέβαια κάποιος: «δεν είναι όλοι άσχετοι – αυτό δεν είναι παρά αυθαίρετη κακόπιστη άποψη… κτλ». Θα συμφωνήσω καταρχάς γιατί διάθεσή μου δεν είναι να γενικεύσω ούτε να ισοπεδώσω τα πάντα. Όμως η «πιάτσα» βρίθει από καταγγελίες για οργανωμένη επιχείρηση παραπληροφόρησης και fake news προκειμένου να παρθεί κομμάτι από την διαφημιστική πίτα και τοιουτοτρόπως να καταβληθεί ο μισθός – αν και πότε καταβληθεί στους «εργάτες» της ενημέρωσης. Αλλά αυτά αφορούν βέβαια τους δημοσιογράφους και την θέση που κρατούν.
Το μεγάλο θέμα όμως έγκειται στον κάθε πολίτη, που νομίζοντας ότι ανά πάσα στιγμή έχει έτοιμη την είδηση στο smart phone του και ποστάροντάς την στο facebook θεωρεί βλακωδώς ότι ξέρει από πρώτο χέρι τα γεγονότα. Μα αυτό ακριβώς είναι που έχει σχεδιαστεί, να πιστεύει ο καθένας πως ανά πάσα στιγμή – και με την βοήθεια των μηχανών αναζήτησης – ότι είναι δημοσιογράφος, δικηγόρος, μηχανικός, επιστήμονας και ότι άλλο μπορεί κανείς να ενδυθεί κατά την περίσταση.
Το δικό σου «κλικ» λοιπόν δεν γίνεται έτσι απλά. Πίσω από αυτό στήνεται μια ολόκληρη βιομηχανία κερδοφορίας, προβάλλοντας ευθέως το μεγαλύτερο «αγαθό» της σημερινής εποχής, την δωρεάν πληροφόρηση μέσω της κατευθυνόμενης δημοσιογραφίας. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που απουσιάζουν πλέον οριστικά οι πένες και τα ερευνητικά ρεπορτάζ. Δεν είναι άγνωστο ότι επικρατεί η φτήνια στην έκφραση και άρθρωση του λόγου. Στόχος είναι και παραμένει η έκτακτη είδηση που θα σε παραπέμψει μέσω μηνύματος στην τάδε ιστοσελίδα και link για να το κλικάρεις και να κερδίσουν όλοι οι πίσω από αυτό, και αυτό είτε πρόκειται για ανεξακρίβωτη και αδιασταύρωτη είδηση, είτε για fake news, ακόμη και για οργανωμένη και ενορχηστρωμένη απάτη.
Οι πολίτες τελικά, θα έλεγα, γίνονται μέσω της τεχνολογίας, οι φορείς των ψεύτικων ειδήσεων αλλά και οι βασικοί πρωταγωνιστές στην παραπληροφόρηση. Όλα λοιπόν καλά οργανωμένα και ταιριαστά ανά την περίπτωση. Αυτό βέβαια δεν απαλλάσσει τις κυβερνήσεις από την τυπική υποχρέωση των briefing, από το να δώσουν μια «σαφή» απάντηση στις φήμες και τις διαδόσεις. Απλά το έργο τους απλοποιείται επειδή ακριβώς δεν μπαίνουν καν στην διαδικασία να απολογηθούν μιας και οι πολίτες – ως παντογνώστες πια – φαγώνονται μεταξύ τους για το ποιος ξέρει περισσότερα και από ποια δήθεν απόρρητη πηγή. Και αυτό – θα το τονίσω – δεν συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα, απλά η κατάσταση εδώ έχει ξεφύγει.