Με αφορμή την πρόσφατη, καθιερωμένη εδώ και 14 έτη, βράβευση των φοιτητών και φοιτητριών, που αποφοίτησαν από τα Λύκεια του Δήμου ή κατάγονται από τον Δήμο Πλατανιά και εισήχθηκαν στις Σχολές Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης της Χώρας μας, για το Σχολικό Έτος 2021-2022, ανήμερα των Θεοφανίων, στην Ορθόδοξο Ακαδημία Κρήτης, καταθέτουμε μερικές σύντομες σκέψεις για το μεγάλο θέμα της Παιδείας μας!
Είναι αλήθεια ότι ο Δήμος Πλατανιά άνοιξε τα τελευταία χρόνια ένα νέο κεφάλαιο προβληματισμού γύρω από το έργο των σχολικών μονάδων και του πολιτισμού του Δήμου σε σχέση με την τοπική κοινωνία. Είναι μία αρχή που σίγουρα θα φέρει καρπούς. Η Ακαδημία από τα πρώτα χρόνια είχε ανάλογες εκδηλώσεις με την οικονομική υποστήριξη, όσο μπορούσε, των νέων φοιτητών, αλλά κυρίως ήταν μια συνάντηση προβληματισμού γύρω από το νέο που έρχεται στη ζωή των Κρητών σπουδαστών μας. Χαιρόμαστε που σήμερα η ANEK LINES βρίσκεται, εδώ και χρόνια, δίπλα στους νέους μας και στο Δήμο Πλατανιά και στηρίζει όσους θα διαβούν το Κρητικό Πέλαγος για την Ιθάκη τους!
Η αλλαγή του χρόνου μάς φέρνει, κάθε φορά, σε έναν απολογισμό της χρονιάς που πέρασε, μία ομολογουμένως, δύσκολη χρονιά, κατά την οποία παιδαγωγηθήκαμε σε πολλά, -αγαπήσαμε και μας αγάπησαν, χάσαμε δικούς μας ανθρώπους αλλά ήλθαν άλλοι πιο νέοι στη ζωή μας- συνειδητοποιήσαμε την ύπαρξη της κλιματικής αλλαγής και των συνεπειών της, μάθαμε όμως πόση σημασία έχει να είμαστε υπεύθυνοι και αλληλέγγυοι και με ελπίδα για την επόμενη ημέρα.
Αυτή η ελπίδα εκφράστηκε και στο Περιοδικό «Economist», στις 20-12-2023, με μία ενδιαφέρουσα διάκριση για την ελληνική οικονομία, κατατάσσοντας τη Χώρα μας στην κορυφή της λίστας 35 Χωρών, μιλώντας μάλιστα για έναν «απίθανο θρίαμβο». Ο αρθρογράφος του «Economist» περιγράφει τη ζοφερή για την ανθρωπότητα χρονιά που μας πέρασε και εξηγεί το μέγεθος και τον κόπο των πολιτών για τη «Χώρα της χρονιάς», την Ελλάδα. Μετά από χρόνια επίπονης αναδιάρθρωσης και μεταρρυθμίσεων η Ελλάδα βρέθηκε στην κορυφή της ετήσιας κατάταξης των πλούσιων οικονομιών του κόσμου το 2023.
Πόσο αληθινή μπορεί να είναι άραγε αυτή η εικόνα; Ποιος είναι ο «αληθινός θρίαμβος»; Σαφώς πρώτοι οι γονείς έχουν κάνει μεγάλες οικονομικές θυσίες στα Φροντιστήρια, τα ιδιαίτερα μαθήματα και τη συνεχή αγωνία για το μέλλον των παιδιών τους. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι γονείς ξοδεύουν πολλά για την προετοιμασία στις πανελλαδικές εξετάσεις και αδυνατούν να στηρίζουν τους μελλοντικούς πτυχιούχους στα μεταπτυχιακά τους.
Από την άλλη οι δάσκαλοι της πρωτοβάθμιας παλεύουν να πείσουν τους γονείς να μη βάζουν ετικέτες με τα ονόματα των παιδιών τους πάνω στους μαρκαδόρους τους, διότι υπάρχουν παιδιά που δεν έχουν χρήματα και θέλω ό,τι έχει ένα παιδί να το μοιράζεται με τα υπόλοιπα ή ζητούν από τους γονείς μαζί με το κολατσιό που δίνουν στο παιδί τους να στέλνουν και ένα ταπεράκι παραπάνω με κουλουράκια, ώστε τα παιδιά που δεν έχουν τίποτα να φέρουν από το σπίτι τους στο σχολείο να μπορούν να κολατσίσουν μαζί με τους φίλους τους.
Στην δευτεροβάθμια οι καθηγητές –που τους πρέπει ένα μεγάλο χειροκρότημα που καταφέρνουν να επιβιώνουν στα νησιά μας και πολλές φορές η κοινωνία τους απαξιώνει- έχουν εγκλωβιστεί κι αυτοί στην παγίδα της ΥΛΗΣ, στα γνωστικά αντικείμενα, στις άμετρες απαιτήσεις που κάνουν τα παιδιά μας ανήμπορα να παρακολουθήσουν τη ζωή με κριτική σκέψη. Με άλλα λόγια την αδυναμία να κατανοήσουν την Ά-ΥΛΗ πραγματικότητα. Οι μαθητές αρέσκονται στην νοοτροπία της ελάσσονος προσπάθειας στο σχολείο και της μείζονος προσπάθειας στο Φροντιστήριο. Οι γονείς ζητούν από τους καθηγητές να μην κουράζουν τα παιδιά στο δημόσιο σχολείο, αλλά να πιέζουν τους καθηγητές στο Φροντιστήριο για περισσότερα μαθήματα τον ελεύθερο χρόνο του σχολείου.
Δεν είναι λοιπόν καθόλου παράξενο που οι μαθητές της Μέσης Εκπαίδευσης είναι μεν άριστοι στις πανελλήνιες εξετάσεις, πατώνουν όμως στην αξιολόγηση της PISA. Τα ελληνόπουλα βρίσκονται με τις χαμηλότερες επιδόσεις στα Μαθηματικά, την Κατανόηση Κειμένου και τις Φυσικές Επιστήμες. Η Σιγκαπούρη πέτυχε σημαντικά υψηλότερες επιδόσεις από όλες τις υπόλοιπες συμμετέχουσες Χώρες και στα τρία γνωστικά αντικείμενα. Η Ελλάδα στο «PISA 2022» κατατάσσεται στην Ομάδα των Χωρών που σημειώνουν χαμηλότερες επιδόσεις από τον μέσο όρο των Χωρών του ΟΟΣΑ στα Μαθηματικά, την Κατανόηση Κειμένου και τις Φυσικές Επιστήμες, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, τα οποία ανακοινώθηκαν στο τέλος του 2023. Η Ελλάδα κατατάσσεται στην 44η θέση στα Μαθηματικά με επίδοση 430, στην 41η θέση στην Κατανόηση Κειμένου με επίδοση 438 και στην 44η θέση στις Φυσικές Επιστήμες με επίδοση 441.
Και όπως συνήθως συμβαίνει σε αυτήν την Χώρα ‘δεν φταίει ο γάιδαρος αλλά το σαμάρι’! Ίσως και ο πύργος της Πίζα που γέρνει, αλλά όχι το εκπαιδευτικό μας σύστημα και οι άνθρωποι του. Αυτό σημαίνει ότι η γνώση δεν επαρκεί για να την εφαρμόσουμε στην καθημερινή μας ζωή. Η γνώση είναι χρήσιμη μόνο όταν μπορεί να λύνει προβλήματα. Να μπορούν οι νέοι να έχουν αυτοπειθαρχία, μόρφωση και να προσαρμόζονται στα νέα επαγγέλματα και να είναι κυρίως άνθρωποι. Η αληθινή οικονομία βρίσκεται κυρίως στις προσπάθειες των οικογενειών, των καθηγητών και κυρίως των υποψηφίων που πρέπει να έχουν -κι αν δεν έχουν να την βρουν άμεσα- μια ολιστική προσέγγιση στην εποχή της «εκθετικής ταχύτητας», της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Κατανόηση κειμένου! Είναι αδύνατο να μπορέσεις να κατανοήσεις τον κόσμο στον οποίο καλείσαι να προσφέρεις ως επιστήμονας εάν δεν έχεις αίσθηση του συνολικού κόσμου που μας περιβάλλει. Οι νέες τεχνολογίες μπορούν εύκολα να μας οδηγήσουν σε μια δυστοπία. Κι αυτό γιατί απογυμνώνουν τον άνθρωπο από το άυλο, το πνευματικό. Είναι μερικά μαθήματα στις σχολικές τάξεις, κι αυτό το γνωρίζουν οι καθηγητές μας, που θεωρούνται δεύτερης και τρίτης προσοχής, αλλά είναι πολύ ουσιαστικά για την κατανόηση αυτού του άυλου κόσμου! Δεν μπορείς να περιγράψεις κάτι με αριθμούς… Ασφαλώς κι αυτό είναι αληθές ότι πρέπει να γνωρίζεις τις σχέσεις των αριθμών, αλλά οι σχέσεις των ανθρώπων; Προς την κατεύθυνση αυτή πολύ εύστοχα, στο σύντομο κείμενό της, η Ιωάννα Κωσταρέλλα υπογραμμίζει το μεγάλο πρόβλημα της νεκρής αποστήθισης και η ανάγκη να καταλαβαίνουμε «το αληθινό από το ψευδές» στην παιδεία μας (Χανιώτικα Νέα, 5-1-2023, σελ. 48).
Μέσα στην πραγματικότητα αυτή και μάλιστα στην εποχή της δημογραφικής κρίσης «το βιβλίο της ζωής» μάς βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τα παραπάνω. Πρόσφατα έφτασε στα χέρια μου ένα υπέροχο Ημερολόγιο από το Αννουσάκειο Ίδρυμα της Ιεράς Μητροπόλεως Κισάμου και Σελίνου, που αξίζει να παραθέσω μερικές παραγράφους, τα οποία εκπέμπουν κρητική (και κριτική) ανθρωπιά (Βλ. Φωτεινή Σεγρεδάκη, Δώρο ζωής το «Απόσταγμα Σοφίας», Χανιώτικα Νέα, 25-12-2023) :
• Όταν µια µέρα µε δεις ‘‘γέρο’’, εάν λερώνοµαι όταν τρώω και δεν µπορώ να ντυθώ, έχε υποµονή. Θυµήσου πόσο καιρό µου πήρε για να σου τα µάθω αυτά, όταν εσύ ήσουν µικρός.
• Όταν τα πόδια µου είναι κουρασµένα και δεν µου επιτρέπουν να βαδίσω, µη µου συµπεριφέρεσαι σαν να είµαι ένα ‘‘βάρος’’, έλα κοντά µου µε τα δυνατά σου µπράτσα, όπως έκανα εγώ όταν ήσουν µικρός και έκανες τα πρώτα σου βήµατα.
• Προσπάθησε να καταλάβεις πως στην ηλικία µου δεν ζεις, επιβιώνεις.
Που βρίσκεται ο θρίαμβος της οικονομίας; Ζούμε με την ελπίδα ότι η νέα χρονιά θα είναι καλύτερη. Πάντα, όμως, υπενθυμίζουμε ότι το δώρο του Θεού είναι αυτή η στιγμή. Το παρελθόν έφυγε και μόνο να μας παιδαγωγήσει μπορεί. Το μέλλον δεν γνωρίζουμε πόσο μας ανήκει. Ξέρουμε, όμως, ότι αυτή η στιγμή είναι δώρο Θεού. Και το δώρο του Θεού είναι να είμαστε άνθρωποι! Ο καθένας από την δική του θέση και όλοι μαζί ενωμένοι να συνεχίσουμε με αγάπη για την Κρήτη μας και τους ανθρώπους της. Παραμένει πάντοτε μέσα μας η αξία ότι κάθε άνθρωπος είναι μία ζωντανή εικόνα του Θεού. Γι’ αυτό, σεβόμαστε τον κάθε άνθρωπο, αγωνιούμε για τον τόπο μας και θέλουμε να έχει παιδιά και κατοίκους η ενδοχώρα μας. Πλέον, αναμετριόμαστε με την εποχή μας και ο καθένας μαζί με όσα σωστά καταγράφει ο «Economist» ας κρατήσει και την εικόνα της ανθρώπινης ιστορίας. Γιατί τελικά αυτός είναι ο αληθινός θρίαμβος!
Ευχή μας προς τους νέους που θα φύγουν για να σπουδάσουν να έχουν πάντα στο μυαλό τους τα παρακάτω λόγια ενός σύγχρονου μουσικοσυνθέτη:
«Κι ας μη μου ‘χεις χαρίσει ποτέ ένα χάδι ως τώρα (σημ.: η μάννα Ελλάδα), αλλά εγώ πάντα εδώ θα γυρνώ. Από πείσμα και τρέλα θα ζω σε τούτη τη Χώρα, ώσπου να ‘βρω νερό, γιατί ανήκω εδώ […]».
Χρόνια πολλά και καλή χρονιά σε όλους και όλες με μια φωτισμένη παιδεία!
*Ο δρ Κωνσταντίνος Ζορμπάς είναι γενικός διευθυντής
της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης.
