Άφησα λίγες ημέρες για να καταλαγιάσουν τα πράγματα από το μεγάλο Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στις εγκαταστάσεις της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης (ΟΑΚ), με τίτλο «Σύγχρονες Τάσεις στην Κοινωνική Προστασία: Προτάσεις, Προκλήσεις και Προοπτικές» (6-7 Μαρτίου 2023), με την ιδιαίτερη μέριμνα και προετοιμασία του Αννουσάκειου Θεραπευτηρίου και της τοπικής μας Εκκλησίας. Το Συνέδριο ήταν μεγάλο από πολλές πλευρές τόσο για τη συμμετοχή, τη θεματολογία αλλά και για τα μηνύματα προς πάσα κατεύθυνση.
Στην εισαγωγική μου τοποθέτηση, με κάποια μορφή μυθοπλασίας, περιέγραψα την εξής ιστορία. Βρισκόμαστε το 2054 σε μία νέα ασφαλή πολιτεία κάπου στον πλανήτη. Οι αρχές της πολιτείας για να διασφαλίσουν την ειρήνη των πολιτών τοποθέτησαν ένα αλγοριθμικό σύστημα αλληλεγγύης για να βοηθήσουν την αστυνομία και την δικαιοσύνη. Μετάνθρωποι ή καλύτερα μεταλλαγμένα ανθρώπινα όντα προβλέπουν τα εγκλήματα και οι δράστες συλλαμβάνονται πριν ακόμη διαπράξουν το έγκλημα. Παρομοίως έχουν δημιουργήσει θαυμάσια ανεξάρτητα σπίτια για άτομα με ειδικές ανάγκες και κυρίως άτομα με δυσκολίες. Ειδικά ρομποτικά συστήματα με Τεχνητή Νοημοσύνη δίδουν την φαρμακευτική αγωγή στους ασθενείς χωρίς την παρουσία κάποιου ανθρώπου.
Περνούν τα χρόνια και οι αρχές αρχίζουν να διαπιστώνουν ότι γίνονται σοβαρά λάθη. Άνθρωποι δικάζονται χωρίς να έχουν διαπράξει κανένα έγκλημα και πρωτίστως διαπιστώνουν ότι στα ειδικά κέντρα διαβίωσης (π.χ. γηροκομεία) διαμένουν μόνο λευκοί…. Το σύστημα ολόκληρο βρισκόταν σε μία τρομακτική ανασφάλεια. Αναζητήσανε κάποιο παρόμοιο ασφαλή χώρο στον πλανήτη και φτάσανε σε ένα μικρό χωριό της Κισάμου.
Τους υποδέχθηκαν με χαμόγελο, τους έδειξαν τους χώρους και στο τέλος έκαναν τρία ερωτήματα: Καλά ποιο είναι το κριτήριο της επιλογής σας; «Ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην, ουκ ένι δούλος ουδέ ελεύθερος, ουκ ένι άρσεν και θήλυ, πάντες γαρ υμείς εις έστε εν Χριστώ Ιησού» (προς Γαλάτας Επιστολή) απαντά η προϊσταμένη. Μα και πως δεν κάνετε λάθη με την φαρμακευτική αγωγή; Μα τα πάμε εμείς, απαντά η νοσοκόμα. Και πως υπάρχει τόση ασφάλεια; Μα τους κρατάμε το χέρι, απαντά μια εθελόντρια. Τί συμβουλή θα μας δίνατε; Εσείς φτάσατε στον μετάνθρωπο (transhumanism), χωρίς να ψάξετε να βρείτε τον άνθρωπο… ψάξτε να βρείτε την ανθρωπιά!
Αν και τα παραπάνω είναι μέρος της κινηματογραφικής ταινίας «Minority Report» του Steven Spielberg το 2002, σίγουρα δίδουν μια απάντηση στην έννοια της ασφάλειας. Ασφάλεια είναι η ανθρώπινη αγκαλιά. Αλλά ασφάλεια είναι και οι καλοί δρόμοι και οι έλεγχοι ώστε οι οδηγοί λ.χ. να μη μιλάνε στα κινητά τους. Ασφάλεια είναι οι εγκληματίες και οι παράνομοι να τιμωρούνται, διότι υποτροπιάζουν στην ατιμωρησία τους. Ασφάλεια είναι μια χριστιανική ενεργητική δράση ενός εθελοντή, ασφάλεια είναι όταν η πυροσβεστική στελεχώνεται, ώστε να αντέχει να αντιμετωπίσει την κλιματική κρίση. Ασφάλεια είναι δημόσια νοσοκομεία που σώζουν ζωές των ανθρώπων. Ασφάλεια είναι τρένα που φτάνουν στον προορισμό τους και δεν θα αποδίδουμε τα πάντα σε ένα «ολέθριο λάθος».
Όπως ήδη σημείωσα το Συνέδριο ήταν πολύ πλούσιο στη θεματολογία, αλλά και με πολύ ενδιαφέρουσες παρεμβάσεις. Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός ότι τόσοι άνθρωποι εργάζονται σε ένα ευαίσθητο περιβάλλον της υγείας (πνευματικής και σωματικής). Και δεν είναι μόνο το πλήθος των εργαζομένων στο χώρο αυτό, αλλά και το προσφερόμενο «προϊόν» εξίσου αναβαθμισμένο, επιστημονικά κατοχυρωμένο με σοβαρές παρεμβάσεις, αξιοπιστία και αποτελεσματικότητα. Το περίεργο είναι ότι όλοι αυτοί που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στις ανοικτές ή κλειστές δομές ανήκουν στην ιδιωτική σφαίρα. Και όταν λέγω «ιδιωτική» δεν σημαίνει μόνο το κέρδος, αλλά το ότι ανήκουν σε μία κοινότητα ανθρώπων που κοπιάζουν πολύ για τον άνθρωπο και μόνο για τον συν-άνθρωπο.
Το δεύτερο είναι, αναφορά που έγινε σχεδόν σε πολλές τοποθετήσεις, η επιστροφή στην κοινότητα. Είναι άραγε ζητούμενο; Η Κρήτη έχασε την κοινότητα; Ίσως και να τρόμαξα! Μα χάθηκε η κοινότητα; Κι όμως είναι αλήθεια ότι χάθηκε σε εκείνο το βαθμό που θα έπρεπε να λειτουργεί και να είναι εμφανής η συλλογικότητα. Χάθηκε μέσα στην ταχύτητα της ανασφάλειας του αύριο. Χάθηκε μέσα στην κούραση αναζήτησης του «επιούσιου άρτου». Και χάθηκε όταν αντικαταστήσαμε την κοινωνία (ως προσφορά και διακονία) με την απρόσωπη σακούλα στο Σούπερ Μάρκετ, αλλά και το περιτύλιγμα των επιδομάτων και το καμουφλάζ των παροχών. Η ανθρωπιά δεν μπορεί να σβήσει με «μπλάνκο» για να πάμε παρακάτω.
Χρειάζεται μία κάθετη σχέση μεταξύ Πολιτείας και Κοινωνικών δομών (χωρίς να χρειάζεται π.χ. να τρέχει ένας Μητροπολίτης στην Πολιτεία και να ζητά νομοθετικές ρυθμίσεις για να λειτουργήσει ο θεσμός ‘Βοήθεια στο Σπίτι’, γιατί και η Εκκλησία μας έχει να επιδείξει αξιόλογο φιλανθρωπικό έργο και αγκαλιάζει στο μέτρο των δυνατοτήτων τους ανυπεράσπιστους και αναξιοπαθούντες), αλλά και μία οριζόντια σχέση μεταξύ Κοινωνικών δομών και Κοινωνίας. Κι εδώ είναι το ζητούμενο. Πώς θα μπορέσουν να λειτουργήσουν όλα αυτά σε μία ανάπηρη κοινωνία; Όταν καταφέραμε στο όνομα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να βγάλουμε από την αφάνεια την αναπηρία, η κοινωνία η ίδια αδυνατεί να αποδεχθεί και να δεχθεί τις υποχρεώσεις της.
Να θυμηθούμε, λοιπόν, και την ιστορία μας ότι τελικά δεν υπάρχουν εμπειρογνώμονες του μέλλοντος. Κι εδώ η Παιδεία μάς βοηθά να κατανοήσουμε το σύνθημα της Silicon Valley (όχι της Τράπεζας που πτώχευσε), ότι αν θέλεις να δαμάσεις το μέλλον, πρέπει να το δημιουργήσεις εσύ ο ίδιος. Ένα μέλλον που χαρακτηρίζεται από την πολυπλοκότητα, τη συνεχή αλλαγή και την επιτάχυνση του χρόνου. Μόνο με την ομαδικότητα όμως προχωράμε μπροστά. Ομαδική δουλειά, συνεχής επιμόρφωση, ευελιξία και προσαρμογή στα καινούργια πράγματα. Να μάθουμε στα παιδιά μας, όπως σημειώνει η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ πάνω από όλα την ανθρωπιά, γιατί είναι το μόνο δημιούργημα του ανθρώπου που δεν σκοτώνει και οδηγεί στην αρετή χωρίς θεατές και ακροατές… Να κατανοήσουμε ότι η ελληνική κοινωνία δεν πάσχει από ένα κάταγμα, αλλά από ένα αυτοάνοσο, δηλαδή χρειάζεται συνεχή θεραπεία! Αν το πρώτο είναι δύσκολο και αντιμετωπίσιμο, το δεύτερο είναι δυσβάστακτο. Η ανθρωπιά θα σώσει τον άνθρωπο!
*Ο δρ Κωνσταντίνος Β. Ζορμπάς,
είναι γενικός διευθυντής της ΟΑΚ
