«Στα μάτια με κοιτά προσεκτικά. Ρωτώ:
“Του Δάντη τις σελίδες υπαγόρεψες εσύ;
Τους στίχους για την κόλαση;”
Και απαντά: “Εγώ”.»
(Αννα Αχμάτοβα).
Aντιγράφω απ’ τον skai.gr (16-01-2020): «Δεν υπάρχει ανησυχία στην Ελλάδα για τον νέο κορωνοϊό που έχει εντοπιστεί στην πόλη Γουχάν της Κίνας, καθώς η πιθανότητα μιας περιορισμένης μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο είναι μικρή και ο κίνδυνος για την Ευρώπη «χαμηλός», αναφέρει ο Σωτήρης Τσιόδρας, επιστημονικός συνεργάτης του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ).
Δύο μήνες μετά, ολόκληρη η Ευρώπη και όχι μόνο, βιώνει μια πρωτοφανή δυστοπία. Κλίμα φόβου και ανησυχίας, μέτρα απαγόρευσης και απομόνωσης, καθολικοί έλεγχοι, ρολά κατεβασμένα και Νοσοκομεία σε μόνιμη κατάσταση συναγερμού. Εικόνες δηλαδή και περιρρέουσα ατμόσφαιρα, που παραπέμπουν σε ταινία επιστημονικής φαντασίας και βιολογικό πόλεμο.
Πρόκειται αναμφίβολα για σκηνικό που πριμοδοτεί γενναιόδωρα την επώαση πάσης φύσεως θεωριών συνομωσίας. Τα κλειστά καφενεία ουδόλως εμποδίζουν τη διάδοση και τον πολλαπλασιασμό τους. Ας είναι καλά τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Ταυτόχρονα ωστόσο δορυφορούν και αιρετικές επιστημονικές απόψεις, που ανάλογα με τον βαθμό τεκμηρίωσης τους, αλλά και τον φορέα τους, διεκδικούν την προσοχή όχι μόνο του απλού κόσμου αλλά και της επιστημονικής κοινότητας. Τα εύλογα ερωτήματα ποικίλα: Αν λ.χ. οι υψηλές θερμοκρασίες είναι όντως εχθρός του Covid-19, πώς εξηγείται να έχουμε στην παγωμένη και αχανή Ρωσία στις 5-4-2020 μόλις 4.731 επιβεβαιωμένα κρούσματα και 43 θανάτους και στο Ισραήλ την ίδια στιγμή 8.018 επιβεβαιωμένα κρούσματα και 46 θανάτους;
Απορίας άξιον είναι βέβαια και το πώς αναχαίτισαν τόσο γρήγορα και αποτελεσματικά τον ιό στην πυκνοκατοικημένη Κίνα, με το μέσο όρο των κανόνων υγιεινής της συντριπτικής πλειοψηφίας των κατοίκων της να υπολείπεται αισθητά του Ευρωπαϊκού μέσου όρου και χώρες οργανωμένες όπως η Γερμανία να είναι στα πρόθυρα νευρικής κρίσης. Ζηλωτές και εικονοκλάστες των μέτρων που εισηγήθηκε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, σ΄ ένα πράγμα συμφωνούν: Είναι νωρίς ακόμα για βεβαιότητες. Οι ανατροπές είναι καθημερινές σε μια σειρά πεδίων (π.χ. κινδυνεύουν οι μικρές ηλικίες ή όχι, προσβάλλει ο ιός τα ζώα ή όχι κ.λπ., κλπ.).
Σε μεγάλη μερίδα του απλού κόσμου ενοικεί μια δικαιολογημένη καχυποψία που συνέχεται με την αυριανή του κορωνοϊού ημέρα. Η πανώλη ή Μαύρος Θάνατος, που προκαλείται από το βάκιλο του Γερσίν, μέσα σε μια πενταετία τον Μεσαίωνα προκάλεσε το θάνατο εκατό περίπου εκατομμυρίων ανθρώπων. Η νόσος αυτή είτε με τη μορφή της πνευμονικής είτε με αυτήν της σηψαιμικής πανώλης, μεταδίδονταν στον άνθρωπο από τσιμπήματα ψύλλων και εξαπλώθηκε ταχύτατα μετατρεπόμενη σε πανδημία, εξαιτίας των κάκιστων συνθηκών υγιεινής και του πολύ χαμηλού επιπέδου της ιατρικής επιστήμης. Οι γιατροί της εποχής έδιναν την άνιση μάχη τους με αυτοσχέδιες μάσκες, οι δεισιδαιμονίες κυριαρχούσαν, αγύρτες πλούτιζαν και ο κόσμος άλλαξε. Οι αλλαγές που προκλήθηκαν στην κοινωνία, την οικονομία και την επιστήμη , τεράστιες. Η πανώλη που τελικά αναχαιτίστηκε, χωρίς ωστόσο να εξαφανιστεί, διαμόρφωσε μια άλλη Ευρώπη, έναν άλλο κόσμο.
Το 430 π.Χ. και ενώ ο Πελοποννησιακός πόλεμος βρίσκονταν στο δεύτερο έτος του, ενέσκηψε θανατηφόρος λοιμός στην αρχαία Αθήνα. Την εποχή της επιδημίας η πόλη πολιορκούνταν από τους Σπαρτιάτες. Μέχρι το 425 π.Χ. ο λοιμός είχε θανατώσει περίπου το ένα τέταρτο του πληθυσμού της πόλης, μεταξύ αυτών και τον ηγέτη της τον Περικλή.
Παραθέτω σχετικό χωρίο του Θουκυδίδη, Ιστορίαι 2, μτφρ Ελ. Βενιζέλου : «……….Διότι ούτε ιατροί, οι οποίοι, αγνοούντες την φύσιν της ασθενείας, επεχείρουν διά πρώτην φοράν να την θεραπεύσουν, αλλ᾽ απέθνησκαν οι ίδιοι μάλλον, καθόσον και περισσότερον ήρχοντο εις επαφήν με αυτήν, ούτε άλλη καμία ανθρωπίνη τέχνη ηδύνατο να βοηθήση».
Οι Σπαρτιάτες φοβούμενοι την εξάπλωση της επιδημίας και στους ιδίους, έλυσαν την πολιορκία και αποχώρησαν εκόντες άκοντες. Για την αιτία του λοιμού αναπτύχθηκαν στις μέρες μας διάφορες θεωρίες (τυφοειδής πυρετός, ιός ΄Εμπολα μέσω Αφρικής κ.ά.).Το βέβαιο πάντως είναι ότι η επιδημία αυτή, εκτός από τα χιλιάδες ανθρώπινα θύματα που άφησε στο πέρασμα της, υπήρξε ολετήρας ηθών και εθίμων, προκάλεσε την πρόωρη παρακμή της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και το τέλος του Χρυσού Αιώνα:
«…….Αλλ΄η νόσος εισήγαγε προσέτι και άλλας χειροτέρας μορφάς ανομίας εις την πόλιν. Διότι πολλοί, οι οποίοι προηγουμένως απέκρυπτον την επίδοσίν των εις αθεμίτους ηδονάς, παρεδίδοντο ήδη εις αυτάς χωρίς καμίαν επιφύλαξιν, καθόσον έβλεπαν πόσον αιφνιδία ήτον η μετάπτωσις, αφ᾽ ενός μεν των πλουσίων, οι οποίοι εξαίφνης απέθνησκαν, αφ᾽ ετέρου δε των τέως εντελώς απόρων, οι οποίοι εις μίαν στιγμήν υπεισήρχοντο εις τας περιουσίας εκείνων. Ως εκ τούτου, απεφάσιζαν να χαρούν την ζωήν των όσον ημπορούσαν ταχύτερον, επιδιδόμενοι εις τας απολαύσεις, διότι εθεώρουν και την ζωήν και τον πλούτον εξίσου εφήμερα. Και κανείς δεν ήτο διατεθειμένος να υποβάλλεται προκαταβολικώς εις ταλαιπωρίας προς επιδίωξιν σκοπού, τον οποίον ενόμιζεν ενάρετον, αφού εθεώρει αμφίβολον, αν θα επιζήση, διά να πραγματοποίηση αυτόν, μόνον δε ό,τι παρείχεν άμεσον απόλαυσιν, και ό,τι καθ᾽ οιονδήποτε τρόπον ωδήγει εις τούτο, τούτο κατήντησε να θεωρήται και ενάρετον και χρήσιμον (Θουκυδίδη ο.π.).
Η Ιταλία, η χώρα που για την ώρα βιώνει με τον πιο δραματικό τρόπο τον Covid-19, θα είναι μετά την πανδημία μια άλλη χώρα. Οι πληγές της προ πολλού ασθμαίνουσας Ιταλικής οικονομίας θα χρειαστούν περισσότερο από μία δεκαετία για την επούλωσή τους. Πολλώ μάλω, που τα ισχυρότερα πλήγματα από τον ιό τα δέχτηκε η Λομβαρδία, η ατμομηχανή της. Στη δυστοπική όμως αυτή συγκυρία ο Ιταλικός λαός – σε όλη την ταξική του κλίμακα – επέδειξε πλούσια αισθήματα αλληλεγγύης. Στο κάλεσμα π.χ. για 300 εθελοντές γιατρούς, δήλωσαν « παρών» περισσότεροι από 1.500, ενώ στο αντίστοιχο για 500 εθελοντές νοσοκόμους, εμφανίστηκαν 8.000 !!!. Οι κυνηγοί συγκέντρωσαν 1.000.00 ευρώ για τα νοσοκομεία, το πολυβραβευμένο Μιλανέζικο εστιατόριο «Cracco», του Ιταλού σεφ Carlo Cracco ανέλαβε να μαγειρεύει για το τοπικό νοσοκομείο, η Ferrari κινητοποιήθηκε αμέσως για την κατασκευή αναπνευστήρων στις εγκαταστάσεις της στο Maranello, ο οίκος Αrmani και η Calzedonia προχώρησαν στην παραγωγή και προσφορά κατάλληλου ιματισμού για το προσωπικό των νοσοκομείων, η Bulgari προσέφερε μεγάλες ποσότητες απολυμαντικού τζελ, Gucci και Prada δρομολόγησαν αμέσως την παραγωγή και προσφορά προστατευτικών μασκών, το εργοστάσιο όπλων Beretta δημιούργησε γραμμή παραγωγής για βαλβίδες ασφαλείας, κρασοπαραγωγοί από την περιοχή του Veneto άφησαν εκατοντάδες νταμιτζάνες κρασί στις προβλήτες της Βενετίας για τους έγκλειστους κατοίκους της κ.λπ. κ.λπ.
« Η σοφία του ελεύθερου ανθρώπου είναι μελέτη ζωής και όχι θανάτου», έγραψε πριν από τέσσερις αιώνες ο Baruch Spinoza.
Σ’ ένα υπέροχο ιταλικό video βασισμένο σε κείμενο της Darinka Mondico, με τίτλο «Ακουσε» και υπότιλο «Επιστολή του κορωνοϊού», σχολιάζεται η καπιταλιστική φρενίτιδα, ο βιασμός και η εξόντωση του οικοσυστήματος, η ανθρώπινη απληστία και ματαιοδοξία, εν τέλει οι ψευδαισθήσεις και οι τυραννικές αγκυλώσεις ενός πολύ μεγάλου τμήματος του παγκόσμιου πληθυσμού. Είναι προφανές ότι προσπαθούμε να ξεδιψάσουμε με αλμυρό νερό. Πανανθρώπινες αξίας υπονομεύονται από την μετά – αλήθεια (post truth). Οι μηχανισμοί των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης ή Μαζικής Εξημέρωσης, ασκούν καθηλωτική επιρροή. Δεν είναι μόνο τα Fake news (ψευδείς ειδήσεις) αλλά και τα alternative facts (δηλαδή τα εναλλακτικά γεγονότα ή πιο απλά η διαστρεβλωμένη απόδοσή τους). «Για τον πολύν τον κόσμο η επανάληψη συνιστά απόδειξη», επισημαίνει εύστοχα ο Anatole France στο «Νήσος των Πιγκουϊνων», που παρωδεί την υπόθεση Ντρέυφους.
Το αν ο ιός επανέλθει δριμύτερος είναι άγνωστο. Βέβαιο είναι όμως ότι ήδη δημιουργεί συνθήκες για έναν άλλο κόσμο. Η οικονομία φυσικά θα αναδιαταχθεί σε παγκόσμια κλίμακα. Σύμφωνα με πλειάδα οικονομολόγων θα υπάρξει ύφεση άνω του 5 %. Αρκεί να αναλογισθούμε ότι το 2003 με την επιδημία του SARS το κόστος σε βάρος παγκόσμια οικονομίας ξεπέρασε τα 35 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ σήμερα μόνο η αναβολή των Ολυμπιακών Αγώνων του Τόκυο, θα επιβαρύνει Ιαπωνία και χορηγούς με 75 περίπου δισεκατομμύρια δολάρια. Το μεγαλύτερο πλήγμα θα το δεχτεί φυσικά η εργασία. Από την αρχή της επέλασης του Covid-19 μέχρι σήμερα, χάθηκαν δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας και ως γνωστόν η ανεργία δημιουργεί τσουνάμι δυστυχίας. Μέτρα ενίσχυσης όπως λ.χ. τα επιδόματα, αν και απαραίτητα και επιβεβλημένα, το πλέον πιθανό είναι, ότι αφού δημιουργήσουν βραχυπρόθεσμα ένα ψευδεπίγραφο περιβάλλον ανακούφισης, θα κληθούμε μεσοπρόθεσμα να τα πληρώσουμε πάλι εμείς (φόροι κ.λπ.), όπως πληρώσαμε και την ανακεφαλαιοποίηση των Τραπεζών.
Οι κρίσιμες αυτές στιγμές αποκάλυψαν εκ νέου την σπουδαιότητα του Ε.Σ.Υ. , αλλά και την εγκατάλειψή του. ΄Ενας βασικός λόγος των μέτρων περιορισμού είναι η προστασία του Συστήματος Υγείας και οι πεπερασμένες δυνατότητές του. Προστατεύοντας το Ε.Σ.Υ., αποφεύγουμε την κοινωνική έκρηξη που θα ακολουθούσε μετά βεβαιότητος την αποκάλυψη της γύμνιας του συστήματος. Και όμως, οι ΄Ελληνες Γιατροί, τους οποίους σήμερα χειροκροτούμε για την αυταπάρνησή τους, αμείβονται ύστερα από τις πολυετείς και ιδιαίτερα δύσκολες σπουδές τους λιγότερο από τους ρουσφετολογικά διορισμένους -στην πλειοψηφία τους- κλητήρες των ΔΕΚΟ. Αυτή ήταν και αυτή εξακολουθεί να είναι δυστυχώς η Ελλάδα της «αριστείας» και της «αξιοκρατίας».
Εκτός όμως από το χώρο της οικονομίας, ο κορωνοϊός επωάζει συνθήκες Τσερνομπίλ και για το χώρο των προσωπικών ελευθεριών. Από τη στιγμή που η οικονομική ζωή κανοναρχείται από τις απαγορεύσεις, οι συνοδοί περιορισμοί φαντάζουν εύλογοι, αρκεί να μην αποτελέσουν το πρελούδιο μιας άλλης κοινωνικής και εργασιακής πραγματικότητας. Μιας κατάστασης δηλαδή που θα πριμοδοτεί περίπου καφκικά, είτε αμέσως είτε εμμέσως, τον περιορισμό σε χρόνο, σε μάζα και σε συχνότητα, της ανθρώπινης συνεύρεσης και συνάθροισης που θα προάγει την αποξένωση, την εργασιακή απομόνωση και τον ατομικισμό. Και αν αυτό φαντάζει υπερβολικό σαν σενάριο για την Ελληνική, την Ιταλική ή τη Γαλλική ύπαιθρο, είναι πρόσφορο για τη Σαγκάη, το Τόκιο, την Νέα Υόρκη και μια σειρά άλλες μεγαλουπόλεις. Δεν είναι λίγοι άλλωστε αυτοί που υποστηρίζουν ότι πρόσφατες τεχνολογίες όπως αυτή του γεωεντοπισμού, εξυπηρετούν στην πραγματικότητα την δικτατορία του Μεγάλου Αδελφού. Σύντομα λοιπόν, σε συνθήκες πύκνωσης του ιστορικού χρόνου, θα δοκιμαστούν οι αντιστάσεις αλλά και η ωριμότητα της παγκόσμιας κοινότητας.
Το διακύβευμα είναι σαφές: Η νέα αυτή δραματική περιπέτεια της ανθρωπότητας θα μας ωθήσει σε μια καλύτερη και δικαιότερη κοινωνία ή θα καταστήσει βαθμηδόν προφήτη τον G. Orwell;
