Η ζωή όλων των εµβίων όντων εξαρτάται άµεσα απ’ το νερό. Πρώτος ο Θαλής ο Μιλήσιος, περίπου το 600 π.Χ. στην προ-Σωκρατική Ιωνική Σχολή στη Μίλητο, διατύπωσε τη θεωρία ότι το νερό είναι η βασική ουσία του κόσµου. Μετέπειτα ο Πυθαγόρας ο Σάµιος (ca 580–495 π.Χ.), ο Πλάτων (ca 428-348 π.Χ.) και κυρίως ο Αριστοτέλης (384-328 π.Χ.) πρότεινε τις τρεις βασικές αρχές για το νερό: (α) Τα πάντα γεννιούνται από το νερό, (β) το νερό είναι η αρχή των πάντων και (γ) η γη επιπλέει πάνω στο νερό. Αναµφίβολα, η λειψυδρία αποτελεί απειλή θανάτου, αλλά όχι βέβαια από δίψα. Ο άνθρωπος δεν ζει µέσα στο νερό, όπως τα ψάρια.
Το προσδόκιµο ζωής στον κόσµο και στη χώρα µας υπερδιπλασιάστηκε µετά την ανακάλυψη και εφαρµογή της απολύµανσης του νερού στις αρχές του περασµένου αιώνα και γενικά τη βελτίωση της ποιότητας του πόσιµου νερού. Σε αυτό συντέλεσε και η βελτίωση της διαθεσιµότητας του νερού, που εξαρτάται από µη ελέγξιµες φυσικές διεργασίες. ∆υστυχώς σήµερα το διαθέσιµο νερό δεν επαρκεί. Η κύρια αιτία της λειψυδρίας διεθνώς είναι η γεωγραφική και η χρονική αναντιστοιχία µεταξύ της ζήτησης και της διαθεσιµότητας του γλυκού νερού. Ο αυξανόµενος παγκόσµιος πληθυσµός, η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, η αλλαγή των τρόπων κατανάλωσης και η επέκταση της καλλιεργήσιµης γης, είναι οι κύριες κινητήριες δυνάµεις για την αυξανόµενη παγκόσµια ζήτηση για νερό. Παρά το ότι η επιστήµη νερού και οι συναφείς τεχνολογίες εξελίσσονται µε ταχύτατους ρυθµούς, στη χώρα µας ο ανορθολογισµός και η υστέρηση στην αξιοποίηση των νέων επιστηµονικών δεδοµένων και τεχνολογιών στην ορθή αξιοποίηση και διαχείριση των υδατικών πόρων αποτελούν τη µεγαλύτερη απειλή για την επάρκεια του σηµαντικότερου φυσικού πόρου, του νερού. Παραδείγµατα είναι τα παρακάτω: Για να χρησιµοποιηθεί το νερό απ’ τον άνθρωπο χρειάζονται υποδοµές, όπως είναι τα δίκτυα ύδρευσης και κυρίως αυτά άρδευσης, όπου καταναλώνεται περίπου το 84 % του συνολικά καταναλώσιµου νερού στη χώρα µας. Οι απώλειες νερού στα δίκτυα και κυρίως της άρδευσης είναι συνήθως πάνω από 50%. Ο εκσυγχρονισµός τους και κυρίως η ψηφιοποίησή τους, που έπρεπε να είχε γίνει χθες, προωθείται από το Υπουργείο Ψηφιακής ∆ιακυβέρνησης και αναµένεται να µειώσει σηµαντικά τις απώλειες.
Επίσης, παρά το ότι το ποσοστό της δυνητικής υδροηλεκτρικής ικανότητας στη χώρα µας εκτιµάται ότι είναι περισσότερο από 65% των ενεργειακών αναγκών της, σήµερα αξιοποιείται λιγότερο από το 30%, ενώ άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) αξιοποιούν σχεδόν το 100% του υδροηλεκτρικού τους δυναµικού. Στην Ελλάδα, σχεδόν το σύνολο των υδροηλεκτρικών έργων βρίσκονται στην ηπειρωτική Ελλάδα. Στην Κρήτη βρίσκεται µόνον ο νέος υβριδικός σταθµός Αµαρίου Ρεθύµνου, που βασίζεται στην ενεργειακή αξιοποίηση του φράγµατος Ποταµών και συνδυάζει την παραγόµενη ενέργεια από δύο αιολικά πάρκα µε την παραγωγής καθαρής υδροηλεκτρικής ενέργειας. Το έργο αυτό αποτελεί πρότυπο έργο στην ΕΕ. Αντίθετα, χαρακτηριστικό παράδειγµα προς αποφυγή είναι το φράγµα της Μεσοχώρας, Θεσσαλίας, που αποτελεί παγκόσµια πρωτοτυπία. Το έργο κατασκευάστηκε και µπορούσε να λειτουργήσει από το 2000, αλλά ο ταµιευτήρας του είναι ακόµη σήµερα άδειος. Κάθε χρόνο, που περνά προκαλείται ζηµιά στην εθνική οικονοµία πάνω από 25 εκατ. € (Κουτσογιάννης, 2014). Ακόµη, τα έργα αντλησιοταµίευσης, που εξελίσσονται µε ταχείς ρυθµούς διεθνώς, αν συνδυαστούν µε την παραγωγή νερού από µη συµβατικές διαθέσιµες πηγές, θα βοηθήσουν σηµαντικά στην επιτυχή αντιµετώπιση της ελλειµµατικής διαθεσιµότητας και φυσικά της λειψυδρίας (Αγγελάκης, 2024).
Τα έργα αντλησιοταµίευσης, που προωθούνται επίσης µε καθυστέρηση στη χώρα µας, αναµένεται να βελτιώσουν την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί το έργο αντλησιοταµίευσης της Αµφιλοχίας, που µε επένδυση της τάξεως των 650 εκατ. €, θα υπάρξει ετήσια παραγωγή ενέργειας περίπου 816 GWh από το 2026. Σε αυτό το έργο και άλλα παρόµοια το νερό επιστρέφει στο φυσικό του αποδέκτη χωρίς να καταναλώνεται. Τουλάχιστον στην ΝΑ Ελλάδα, επιβάλλεται παρόµοια έργα να συνδυαστούν µε την παραγωγή αφαλατωµένου νερού υψηλής ποιότητας µε πολύ µικρό κόστος, αφού το ενεργειακό κόστος θα καλύπτεται από την παραγόµενη ενέργεια.
*Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιµο µέλος και ∆ιακεκριµένο Fellow της Παγκόσµιας Εταιρείας Νερού (IWA).
Βιβλιογραφία Αγγελάκης, Α. Ν. (2024). Έργα αντλησιοταµίευσης, Χανιώτικα Νέα 29/7/2024, https://www.haniotika-nea.gr/erga-antlisiotamieysis/ Κουτσογιάννης, ∆. (2024). Νερό: Ο Σπουδαιότερος Πόρος και η Σηµαντικότερη Περιβαλλοντική Ανησυχία. ΕΛΙΑΜΕΠ, https://archive.is/SjaNk#selection-345.0-345.71
