Περί Λωζάνης και άλλα

Δεν είναι τόσο μακριά η τρίτη 10ετία του 20ου αιώνα, όπου οι Έλληνες, οι μεγαλύτεροι αλλά και οι μικρότεροι, όταν ακούν περί Λωζάνης, πάει το μυαλό τους στην ιστορική Συνθήκη που καθορίζει τις σχέσεις των δυο κρατών, Ελλάδος – Τουρκίας.
Κατά τους καθηγητές πολιτικής φιλοσοφίας, τους αναλυτές και διεθνολόγους, τέτοιου είδους συμφωνίες υπογράφονται για να επιτευχθεί γεωπολιτική σταθερότητα, σύμφωνα με το πνεύμα της εποχής. Πιστεύεται ότι μετά 100 χρόνια οι καταστάσεις δεν είναι οι ίδιες όπως τότε. Έχουν αλλάξει. Τότε οι ανταλλαγές πληθυσμών γινόντουσαν με Συμφωνίες, τώρα στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης ο κόσμος μετακινείται με άλλους τρόπους.
Η Συνθήκη της Λωζάνης που υπεγράφη σε μεγάλο ξενοδοχείο της πρωτεύουσας ενός ελβετικού καντονίου, βόρεια της λίμνης της Γενεύης μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, περιλαμβάνει 143 άρθρα. Τροποποιείται η Συνθήκη των Σεβρών που δεν ίσχυσε ούτε 24 ώρες, και την ίδια χρονική περίοδο υπεγράφησαν πρωτόκολλα, όπου επαναχορηγούνταν στην Τουρκία τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος στο στόμιο του Ελλησπόντου, καθορίζονταν τα Ελληνοτουρκικά σύνορα της Θράκης στο μέσον του Έβρου, η παραχώρηση του Καραγάτς, προάστιο της Αδριανούπολης, η ανταλλαγή πληθυσμών και το καθεστώς των στενών.
Παράγοντες της Συνθήκης ήσαν οι μεγάλες δυνάμεις Μ. Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία, Ιαπωνία και η Ρουμανία, η Σερβία, η Ελλάδα και η Τουρκία. Συμμετείχαν η Σοβ. Ένωση και η Βουλγαρία, η μεν για τα στενά και η δε για την έξοδο της στο Αιγαίο. Την Αθήνα εκπροσώπησε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που δεν είχε τότε κυβερνητική θέση και την Τουρκία ο Ισμέτ Πασάς, που έγινε Ισμέτ Ινονού. Οι ΗΠΑ παρευρέθησαν ως παρατηρητές.
Ο Ερντογάν έχει παγιώσει μια διαφορετική ανάγνωση της ιστορίας, αμφισβητώντας τη Συνθήκη της Λωζάνης, που με τη λέξη “αναθεώρηση” ασκεί την εξωτερική πολιτική του εκδηλώνοντας την πρόθεση να γίνει εξ αρχής “ερμηνεία” της Συνθήκης. Αυτό για να γίνει πρέπει να συμφωνήσουν όλες οι χώρες που την υπέγραψαν. Ο ερντογανισμός εκτρέπεται από τις θέσεις, όπως είχαν εκφραστεί τότε, κατά τις διαπραγματεύσεις στη Λωζάνη με τον Ισμέτ Ινονού, ο οποίος λέγεται εξαναγκάστηκε απ’ τις Μ. Δυνάμεις να υπογράψει κάτι που «αποτελούσε προδοσία των προσδοκιών του τουρκικού έθνους».
Η Τουρκία που συνορεύει στο Αιγαίο με την Ελλάδα, πάει να διαχειριστεί τη θάλασσα σαν να είναι έδαφος. Η Αθήνα επικαλείται το Δίκαιο της Θάλασσας, ενώ η Άγκυρα το έχει απορρίψει. Όσο υπάρχει αυτή η αμφισβήτηση, οι σχέσεις των δύο χωρών θα σκοντάφτουν σε τοίχο.
Σε τελική ανάλυση πιστεύεται ότι τίποτα το θετικό δεν έγινε στο Βίλνιους. Δεν γνωρίζουμε τι συζητήθηκε μεταξύ Μητσοτάκη και Ερντογάν. Το βέβαιο είναι ότι η Τουρκία δεν θέλει την κατάργηση αλλά την “παρερμηνεία” της Συνθήκης, φοβούμενη το άνοιγμα διάπλατα της πόρτας αναγνώρισης του κουρδικού κράτους.