Οι αρνητικές πτυχές της μετανάστευσης και κάποιες προτάσεις με βάση την κοινή λογική ..
Την περασμένη εβδομάδα αναφερθήκαμε στα αίτια της μετανάστευσης. Ενός φαινομένου που έχει σημαδέψει την ιστορία της ανθρωπότητας από τα βάθη των αιώνων. Μιλήσαμε για τα κίνητρα των μεγάλων μεταναστεύσεων (ένοπλες συγκρούσεις, εξάντληση φυσικών πόρων, διώξεις για θρησκευτικούς ή εθνικούς λόγους). Αλλά και για τα κενά που δημιουργούνται στις αναπτυγμένες κοινωνίες από την υπογεννητικότητα, κενά τα οποία καλούνται να καλύψουν οι μετανάστες. Μιλήσαμε επίσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα με βάση τα οποία παρέχουμε άσυλο στους δυστυχισμένους που φτάνουν στα σύνορά μας.
Αρχίσαμε τέλος, να αναλύουμε και τους λόγους που ωθούν τον κόσμο κατά της μετανάστευσης. Η αύξηση των ροών, που σε συνδυασμό με την απουσία υποδομών υποδοχής, έχει δημιουργήσει εκρηκτικές καταστάσεις σε παραμεθόριες (ιδίως νησιωτικές) περιοχές της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Ισπανίας. Οι πολιτισμικές διαφορές. (ιδίως οι κώδικες ηθικής αλλά και η δράση εξτρεμιστικών ομάδων και αιρέσεων) που προκαλούν φόβο, ιδίως στους μη ενημερωμένους πολίτες.
Μερικοί μετανάστες και πρόσφυγες που δεν μπορούν να βρουν δουλειά, αναπτύσσουν επίσης αντικοινωνικές ή και καθαρά εγκληματικές συμπεριφορές. Οι συμπεριφορές αυτές επειδή συχνά προβάλλονται από τα ΜΜΕ και από ορισμένους πολιτικούς σχηματισμούς επιτείνουν τα αισθήματα επιφυλακτικότητας και φόβου των πολιτών.
Πρόβλημα αποτελούν και οι δημογραφικές εξελίξεις. Να επισημάνουμε ότι η σημερινή σύνθεση του ελληνικού πληθυσμού δεν δικαιολογεί ανησυχίες αφού μόνο το 6,1% των ξένων που κατοικούν στην Ελλάδα είναι υπήκοοι τρίτων χωρών – και το 1,8% έχουν υπηκοότητα κράτους μέλους της ΕΕ. Δυστυχώς, η ανησυχία των πολιτών εντείνεται λόγω της έξαρσης των γεννήσεων από μετανάστες και πρόσφυγες σε συνδυασμό με την προβλεπόμενη συρρίκνωση του ελληνικού πληθυσμού.
Συρρίκνωση που οφείλεται στην εντεινόμενη υπογεννητικότητα. Η οποία με τη σειρά της οφείλεται, αφενός, στα τροχαία τα οποία αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτων για τους νέους ηλικίας 15 έως 25 ετών. Και αφετέρου στη σημαντική έξοδο νέων υψηλών προσόντων κυρίως προς χώρες της ΕΕ εξαιτίας της κρίσης.
Στον τομέα της οικονομίας, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες προσβλέπουν στην κοινωνική τους άνοδο και αγωνίζονται να βελτιώσουν την οικονομική τους κατάσταση. Το πετυχαίνουν εργαζόμενοι σκληρά σε χειρωνακτικές και υποβαθμισμένες δουλειές οι οποίες δεν ενδιαφέρουν τους Έλληνες πολίτες. Κα μάλιστα, χωρίς να απαιτούν υψηλές αποδοχές, ασφαλιστικές εισφορές και τα δικαιώματά τους βάσει της εργατικής νομοθεσίας. Αυτό με τη σειρά του εκλαμβάνεται συχνά ως αθέμιτος ανταγωνισμός από τους υπόλοιπους εργαζόμενους, ιδίως όταν αυτοί μένουν άνεργοι.
Να μη λησμονούμε τέλος, και την κρατική μας ανεπάρκεια. Η Ελλάδα δεν είχε ποτέ μέχρι πρόσφατα αντιμετωπίσει μεγάλο κύμα προσφύγων και μεταναστών. Έτσι δεν είχε αναπτύξει συστήματα καθολικού ελέγχου των συνόρων της, υποδομές υποδοχής των προσφύγων και μεταναστών, διαδικασίες επεξεργασίας των αιτήσεων ασύλου, διεργασίες ένταξης στην ελληνική κοινωνία και αξιοποίησης του απαραίτητου εργατικού δυναμικού. Αυτό έγινε ακόμη δυσκολότερο λόγω της οικονομικής κρίσης αλλά και του μεγάλου αριθμού των αφίξεων.
Όλα τα παραπάνω οδηγούν πολλούς πολίτες να εκφράζονται εναντίον της υποδοχής προσφύγων και μεταναστών, μέχρι σημείου να υποστηρίζουν τις θέσεις ακραίων πολιτικών σχηματισμών. Οι εν λόγω σχηματισμοί έχουν ως στόχο την πλήρη απομάκρυνση των προσφύγων και μεταναστών προκειμένου να διατηρηθεί η «καθαρότητα της φυλής», να παραμείνουν «οι δουλειές στους Έλληνες» και «να μειωθεί η εγκληματικότητα των ξένων».
Τι θα μπορούσε να γίνει. Η ελληνική κοινωνία είναι προφανές ότι χρειάζεται τους μετανάστες και τους πρόσφυγες και όχι μόνο για οικονομικούς λόγους. Όμως, θα τους αξιοποιήσει μόνον αν τους εντάξει κοινωνικά, αναπτύσσοντας μια σειρά από εργαλεία. Έτσι, οι έλεγχοι και η προστασία των συνόρων θα πρέπει να γίνουν αποτελεσματικότεροι. Σε συνδυασμό με ένα αποτελεσματικότερο σύστημα υποδοχής και επιλογής με βάση την ισχύουσα νομοθεσία και πρακτική (διαδικασίες χορήγησης ασύλου ή επαναπατρισμού).
Το σύστημα κοινωνικής ένταξης θα πρέπει να βελτιωθεί για να περιλαμβάνει την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και τη γεωγραφική κατανομή με βάση τις ανάγκες σε εργατικό δυναμικό. Η ενίσχυση της εφαρμογής της εργατικής νομοθεσίας θα εξασφαλίσει την καταπολέμηση των φαινομένων αθέμιτου ανταγωνισμού λόγω χρήσης αδήλωτων και υπαμειβόμενων προσφύγων και μεταναστών.
Η αυστηρότερη εφαρμογή της νομοθεσίας σχετικά με τις παραβατικές συμπεριφορές θα πρέπει να προβλέπει μια υπεύθυνη δήλωση κατά την είσοδο στη χώρα για σεβασμό και τήρηση της ελληνικής νομοθεσίας. Και απέλαση σε περίπτωση σοβαρής αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Μεγάλο ρόλο θα παίξει επίσης η ενημέρωση του κόσμου για το μεταναστευτικό ζήτημα (αιτίες, τρόποι αντιμετώπισης, θετικές πτυχές) με στόχο κάθε ελληνική οικογένεια να υιοθετήσει μια οικογένεια προσφύγων ή μεταναστών, ώστε να αναπτυχθούν σχέσεις σεβασμού, αλληλοκατανόησης και ανεκτικότητας.
Για τους ανήλικους θα πρέπει να προβλεφθεί η ταχύρρυθμη ένταξή τους στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα με στόχο την ανάπτυξη ελληνικής συνείδησης. Στόχος να φτιάξουμε δύο, τρείς, χίλιους δεκατρείς Αντετοκούνμπο! Θα πρέπει επίσης να ρυθμιστεί η διδασκαλία των θρησκευτικών στα ελληνικά σχολεία (π.χ. με βάση το βέλγικο μοντέλο που προβλέπει επιλογή του θρησκευτικού προσανατολισμού του μαθήματος ανάλογα με το θρήσκευμα του μαθητή – ορθόδοξο, καθολικό, μουσουλμανικό, ισραηλιτικό – ή, για όσους δεν έχουν θρήσκευμα, ένα μάθημα ηθικής).
Παράλληλα, θα πρέπει να δημιουργηθούν νέες πανεπιστημιακές σχολές και τμήματα. Αφενός ισλαμικών σπουδών για την καλύτερη κατανόηση των ρευμάτων και διεργασιών που αναπτύσσονται σε αυτό τον χώρο. Και αφετέρου για την εκμάθηση των γλωσσών και διαλέκτων που ομιλούνται στις χώρες προέλευσης των προσφύγων και μεταναστών. Ταυτόχρονα, πρέπει να ενισχυθεί ο σεβασμός της θρησκευτικής ελευθερίας με την δημιουργία χώρων λατρείας (αλλά με πλήρη έλεγχο των διοριζόμενων από το κράτος διδασκάλων και ιερωμένων) ώστε να εξασφαλιστεί η απομόνωση των ανεξέλεγκτων καταστάσεων που ευνοούν την εμφάνιση εξτρεμιστικών κινημάτων.
Το μεταναστευτικό μπορεί να αντιμετωπιστεί με την κοινή λογική χωρίς όμως να αγνοείται και το συναίσθημα! Κυρίως όμως θα πρέπει να ενισχυθεί και να γίνεται σεβαστό το κράτος δικαίου και να αναγνωρίζεται η διαφορετικότητα στο πλαίσιο όμως της ειρηνικής συνύπαρξης και συμβίωσης.
* Φυσικός, τέως στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
