Γιατί μετανάστευσαν πατεράδες, παππούδες και συγγενείς; Από το Λεωνίδιο στην Πόλη ο προπάππος από την πλευρά της μητέρας μου. Από το χωρίο του στην Αθήνα ο πατέρας μου, όπου τον ακολούθησε κι η μητέρα μου από την Πόλη. Στην Καλιφόρνια ο αδελφός μου και στην Μελβούρνη μια πρώτη μου ξαδέλφη και οι αδελφές της γυναίκας μου. Κι εγώ πέρασα 30 χρόνια της ζωής μου στις Βρυξέλλες …
Κανείς δεν πρόδωσε την ελληνικότητά του φεύγοντας. Όλοι έφυγαν γιατί τους ανάγκασαν οι συνθήκες. Η προοπτική της ανεργίας και της μιζέριας. Η αναξιοκρατία, η απαξίωση και η πίεση του πελατειακού κράτους. Η έλλειψη σεβασμού στο δρόμο, στη δουλειά, στα μαγαζιά. Οι συνθήκες που επικρατούν στα εκπαιδευτικά μας ιδρύματα.
Υπέρ της μετανάστευσης. Όλα τα παραπάνω καθώς και η έμφυτη περιέργεια, η διάθεση για εξερεύνηση και το ανήσυχο πνεύμα που διακρίνει πολλούς από εμάς σπρώχνουν τους Έλληνες στη μετανάστευση. Ας δούμε όμως και κάποιους αντικειμενικούς λόγους που εξηγούν αυτό το φαινόμενο και συνηγορούν υπέρ της υποδοχής προσφύγων και μεταναστών.
Η Ιστορία μας διδάσκει ότι οι μετακινήσεις πληθυσμών είναι συνυφασμένες με την εξέλιξη της ανθρωπότητας. Στον ελλαδικό χώρο, οι Αχαιοί και οι Ίωνες υποδέχτηκαν τους Δωριείς. Στις ακτές της Μεσογείου δημιουργήθηκε η μεγάλη Ελλάδα από μετανάστες. Οι βίαιες μεταναστεύσεις των Γότθων, των Βανδάλων, των Ούννων και των Σλάβων έδρασαν καταλυτικά στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού χάρτη.
Οι κατακτήσεις των Αράβων και των Τούρκων άλλαξαν τη Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική ενώ η αποικιοκρατία των Ευρωπαίων επηρέασε σημαντικά την παγκόσμια ιστορία. Στα μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα προς την Αμερική, την Αυστραλία και την Βόρεια Ευρώπη συμμετείχαν εκτός από πολλούς δυτικοευρωπαίους και πολυάριθμοι Έλληνες.
Τα κίνητρα που προκάλεσαν τις μεγάλες μεταναστεύσεις του παρελθόντος ήταν πολλά. Η αύξηση του πληθυσμού και οι ένοπλες συγκρούσεις, με την συνεπακόλουθη εξάντληση των επιτόπιων φυσικών πόρων αποτελούσαν και αποτελούν πρωταρχική κινητήρια δύναμη για μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών. Άλλος σοβαρός λόγος ήταν, και σε πολλές περιπτώσεις εξακολουθούν να είναι, οι διώξεις των θρησκευτικών ή εθνικών μειονοτήτων.
Σε προηγούμενες εποχές χρειαζόταν πολύ θάρρος για να αποφασίσει μια πληθυσμιακή ομάδα να ρισκάρει την μετακίνησή της προς μιαν άλλη μακρινή περιοχή για την οποία υπήρχαν λίγες σχετικά πληροφορίες, κι αυτές κυρίως προφορικές. Στις μέρες μας το καλύτερο κίνητρο για να μετακινηθούν οι εξαθλιωμένοι πληθυσμοί αποτελούν οι εικόνες που μεταδίδουν τα σύγχρονα μέσα μαζικής επικοινωνίας για το επίπεδο ζωής στις προηγμένες οικονομικά χώρες και τα δικαιώματα που απολαμβάνουν εκεί οι πολίτες.
Το δημογραφικό πρόβλημα, το οποίο αντιμετωπίζουν οι αναπτυγμένες κοινωνίες της Δύσης, ιδίως η Ελλάδα, αποτελεί επίσης έναν σημαντικό ενισχυτικό παράγοντα. Ο πληθυσμός γερνάει και συρρικνώνεται αριθμητικά λόγω της υπογεννητικότητας. Οι εντόπιοι δεν ασχολούνται πλέον με χειρωνακτικές εργασίες χαμηλής ποιότητας οι οποίες δεν απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις. Τις εργασίες αυτές καλύπτουν οι μετανάστες, οι οποίοι με τον τρόπο αυτό συμβάλλουν και στη χρηματοδότηση των καθημαγμένων συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης των χωρών υποδοχής.
Και τέλος, τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα τελευταία χρόνια ο κόσμος μας έχει κάνει τεράστιες προόδους στον τομέα της προάσπισης τους. Πολλοί από τους δυστυχισμένους που καταφθάνουν στα σύνορα της Ευρώπης θα αντιμετώπιζαν διώξεις, βασανιστήρια και ενδεχόμενο θάνατο αν παρέμεναν στις χώρες τους. Για αυτούς τους κατατρεγμένους έχουμε υιοθετήσει νομοθεσία περί χορήγησης ασύλου με βάση την οποία έχουμε υποχρέωση να τους υποδεχτούμε στις επικράτειές μας.
Κατά της μετανάστευσης. Ωστόσο, υπάρχουν και κάποιοι, αντικειμενικοί επίσης λόγοι, που ενεργούν στο συναίσθημα των πολιτών και με βάση τους οποίους εκφράζονται σοβαρές αντιθέσεις στην υποδοχή προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη.
Η αύξηση των ροών προσφύγων και μεταναστών αποτελεί έναν πρώτο ανασταλτικό παράγοντα που επιτείνεται με την πάροδο του χρόνου. Πράγματι, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Ελλάδα έχει γίνει προορισμός οικονομικών μεταναστών, αρχικά από Βαλκανικές χώρες (κυρίως Αλβανία) και στην συνέχεια από την Ασία (Πακιστάν, Αφγανιστάν, Μπαγκλαντές), την Αφρική καθώς και (πιο πρόσφατα) από τη Συρία λόγω της εκεί πολεμικής σύρραξης. Η αύξηση των ροών σε συνδυασμό με την απουσία υποδομών υποδοχής έχει δημιουργήσει εκρηκτικές καταστάσεις σε παραμεθόριες (ιδίως νησιωτικές) περιοχές της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Ισπανίας.
Οι πολιτισμικές διαφορές αποτελούν έναν δεύτερο ανασταλτικό παράγοντα. Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες προέρχονται από χώρες με διαφορετικούς πολιτισμικούς και θρησκευτικούς κώδικες. Δεν διαφέρουν μόνον η γλώσσα, η ενδυμασία και οι γαστρονομικές συνήθειες. Οι κώδικες ηθικής (π.χ. σχέση ανδρών και γυναικών, θρησκευτικές παραδόσεις) αλλά και οι απόψεις και οι πράξεις ορισμένων εξτρεμιστικών ομάδων και αιρέσεων, προκαλούν φόβο ιδίως στους μη ενημερωμένους πολίτες.
Επιπλέον, μερικοί μετανάστες και πρόσφυγες που δεν μπορούν να βρουν δουλειά, συχνά αναπτύσσουν αντικοινωνικές ή και καθαρά εγκληματικές συμπεριφορές. Οι συμπεριφορές αυτές επειδή συχνά προβάλλονται από τα ΜΜΕ και από ορισμένους πολιτικούς σχηματισμούς, επιτείνουν τα αισθήματα επιφυλακτικότητας και φόβου των πολιτών.
Άλλοι παράγοντες που συχνά θεωρείται ότι συνηγορούν κατά της υποδοχής προσφύγων και μεταναστών είναι οι δημογραφικές εξελίξεις, η οικονομία και η κρατική μας ανεπάρκεια. Όμως λόγω έλλειψης χώρου θα συνεχίσουμε την ανάλυση την επόμενη εβδομάδα …
*Φυσικός, τέως στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
