Περί πανεπιστημιακού ασύλου ο λόγος

Δύο συνθήκες τουλάχιστον πρέπει να πληρούνται για να χαρακτηριστεί ένας χώρος ως άσυλο. Η πρώτη είναι ότι ο χώρος παρέχει σε αυτόν που τον χρησιμοποιεί κάποια προνόμια, τα οποία η κοινωνία στην οποία ζει δεν θα του εκχωρούσε αν δεν βρισκόταν σε αυτό το χώρο. Η δεύτερη είναι ότι το άσυλο θέλει να προστατεύσει κάτι πολύτιμο και διαχρονικό πέραν από αυτό, το οποίο η κοινωνία μια ορισμένη χρονική στιγμή θεωρεί αξιόλογο.
Aσυλα είχαμε στην Αρχαία Ελλάδα, στους Ρωμαϊκούς Χρόνους, στον Μεσαίωνα κλπ, όπου προστατευόταν όσοι κατέφευγαν σε αυτά. Είναι γνωστή η περίπτωση του Παυσανία στην Αρχαία Σπάρτη ο οποίος όταν οι συμπατριώτες του τον καταδίκασαν σε θάνατο αυτός κατέφυγε στο ναό της Χαλκιοίκου Αθηνάς στην ακρόπολη της Σπάρτης η οποία έχαιρε ασύλου. Οι Σπαρτιάτες δεν παραβίασαν το άσυλο για να τον συλλάβουν, έκτισαν όμως τις εξόδους με αποτέλεσμα ο Παυσανίας να πεθάνει. Άσυλα υπήρχαν και στους Ρωμαϊκούς Χρόνους στα οποία εν πολλοίς προσέτρεχαν οι δούλοι για προστασία. Στην Αναγέννηση επίσης ορισμένα πανεπιστήμια είχαν καθιερωθεί ως άσυλα με την έννοια ότι οι φοιτητές και καθηγητές δεν υποχρεούντο να δίνουν λόγο για τις ιδέες τους στην τοπική εκκλησία η οποία καταδυνάστευε την πνευματική ζωή των ανθρώπων της εποχής αλλά μόνο στην πανεπιστημιακή κοινότητα. Ήταν δηλαδή τα πρώτα εν δυνάμει άσυλα ιδεών.
Όσον αφορά τώρα τη σύγχρονη εποχή στη χώρα μας πανεπιστημιακό άσυλο δεν υπήρχε νομικά κατοχυρωμένο παρά μόνο μετά το 1982 με τον νόμο πλαίσιο του ΠΑΣΟΚ (1268/1982). Υπήρχε βέβαια και προηγουμένως ένα άτυπο άσυλο ιδεών στη συνείδηση των φοιτητών και της πανεπιστημιακής κοινότητας. Συζητήσεις για την νομική καθιέρωση του πανεπιστημιακού ασύλου είχαν αρχίσει αμέσως μετά την μεταπολίτευση, αλλά καρποφόρησαν μόνο με τον παραπάνω νόμο.
Για να κατανοήσομε τα κίνητρα του νομοθέτη της εποχής του 1982 θα πρέπει να λάβουμε υπόψη την πολιτική κατάσταση της εποχή εκείνης. Δηλαδή τον πρόσφατο αγώνα των φοιτητών κατά της χούντας και την προσπάθεια αποχουντοποίησης των πανεπιστημίων η οποία παρόλο που είχαν παρέλθει οκτώ χρόνια από την πτώση της χούντας δεν είχε ακόμα συντελεστεί. Ο παραπάνω νόμος άφηνε δυστυχώς περιθώρια πέραν από την προστασία και το άσυλο των ιδεών να ερμηνευτεί και να μετατραπεί στην πράξη και ως άσυλο παραβατικών συμπεριφορών του κοινού ποινικού δικαίου και αυτό βέβαια δεν άργησε να γίνει. Διάφορες μικρές ομάδες ακραίων συμπεριφορών επωφελούμενες από την μη δυνατότητα των αρμόδιων αρχών να παραβιάσουν το άσυλο και να επιβάλουν την τάξη άρχισαν να προβαίνουν σε διατάραξη της καλής λειτουργίας των πανεπιστημίων και σε φθορές διαρκώς αυξανόμενες. Καθηγητές προπηλακίστηκαν, εργαστήρια κάηκαν, ερευνητικά ευρήματα αφανίστηκαν, ναρκωτικές ουσίες άρχισαν να πωλούνται και γενικώς τα πανεπιστήμια, όχι όλα, αλλά τα μεγαλύτερα και στα μεγάλα αστικά κέντρα μετετράπηκαν σε χώρους του ‘’μπάτε σκύλοι αλέστε….. ‘’
Το παράδοξο εδώ όπως διαπιστώθηκε αργότερα είναι ότι ο νόμος περί ασύλου με τον τρόπο διατύπωσης και ερμηνείας του έδιδε την δυνατότητα της αυτοαναίρεσής του. Οι ακραίες ομάδες δηλαδή που επροστατεύοντο από το άσυλο δεν επέτρεπαν την διακίνηση των ιδεών που είναι ο πυρήνας της έννοια του ασύλου.
Κάποιος θα μπορούσε εύλογα να παρατηρήσει εδώ ότι ακόμα και έτσι όπως περιγράφεται παραπάνω η κατάσταση όσον αφορά την παραβατική συμπεριφορά η ζημιά δεν ήταν πολύ μεγάλη όσον αφορά την ποιότητα των πανεπιστημιακών σπουδών και ότι ούτε και τώρα με την κατάργηση του ασύλου της ανομίας τα πανεπιστήμια μας θα γίνουν καλύτερα. Θα συμφωνήσω εν μέρει με την παραπάνω άποψη, διότι τα πανεπιστήμια μας για να μπορέσουν να βελτιωθούν και να διακριθούν χρειάζονται επεμβάσεις σε πολλούς άλλους περισσότερο πολύπλοκους και κοστοβόρους τομείς. Στην υλικοτεχνική υποδομή, το προσωπικό, τα προγράμματα σπουδών, τα βιβλία και σε πολλά άλλα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μέχρι να γίνουν όλα αυτά που ίσως να πάρουν και πάνω από μια γενιά πρέπει να αφήσουμε τώρα αυτούς που πετούν τις μολότοφ στη Πατησίων ή που διακινούν ναρκωτικά να κρύβονται στη συνέχεια στο Πολυτεχνείο και η αστυνομία να μην έχει το δικαίωμα να επέμβει.
Πρέπει η ελληνική πολιτεία να προβεί σε ενέργειες που να δίνουν την εντύπωση στους πολίτες αλλά και στους Ευρωπαίους εταίρους μας ότι έχουμε σοβαρευτεί και ότι είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε τουλάχιστον εκείνες τις βελτιώσεις που δεν στοιχίζουν οικονομικά και που είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Η κακή κατάσταση ορισμένων πανεπιστημίων μας σήμερα μόνο τα αρνητικά σχόλια μπορεί να προκαλέσει όχι μόνο σε όποιον ξένο έρχεται να τα επισκεφτεί αλλά και σε όποιον Έλληνα γονέα τα επισκέπτεται.
Επίσης θα μπορούσαμε εδώ να επισημάνουμε ότι ούτε η έννοια του ασύλου ως ασύλου ιδεών ουσιαστικά δε χρειάζεται, διότι στην Ελλάδα τα τελευταία σαράντα χρόνια κανείς δε διώκεται για τις ιδέες του ώστε να χρειάζεται ένα συγκεκριμένο μέρος, ένα άσυλο, που πρέπει να καταφεύγει για να τις συζητήσει χωρίς να διωχθεί για αυτές. Ουσιαστικά αν είχαμε τη δυνατότητα να επανέλθουμε στο 1982 ο νόμος δεν έπρεπε να ψηφιστεί και η λειτουργία του πανεπιστημιακού ασύλου να συνεχίσει να υφίσταται εθιμικά όπως την προηγούμενη περίοδο. Αυτό θα μας είχε απαλλάξει από όλα τα δεινά και τις πολιτικές αντιπαραθέσεις που ακολούθησαν.
Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ που είχε θεσμοθετήσει το νόμο διαπίστωσε τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν και προσπάθησε να τα επιλύσει με τους νόμο 4009/2011 που ψηφίστηκε με ευρύτατη πλειοψηφία στη βουλή όπου και με το άρθρο 3 κατοχύρωνε πλήρως την ακαδημαϊκή ελευθερία και προέβλεπε ότι ‘’σε αξιόποινες πράξεις που τελούνται εντός των χώρων των ΑΕΙ εφαρμόζεται η κοινή ποινική νομοθεσία‘’. Δυστυχώς όμως ήρθε ο ΣΥΡΙΖΑ ο οποίος νόμιζε ότι ακόμα βρισκόμαστε στη πρώτη δεκαετία μετά τη χούντα και γύρισε το ρολόι του χρόνου σαράντα χρόνια πίσω. Και αυτό όχι μόνο στο άσυλο αλλά και σε άλλα θεσμικά θέματα της εκπαίδευσης όπως η αξιολόγηση, τα συμβούλια των πανεπιστημίων κλπ. Περάσαμε λοιπόν μια χαμένη τετραετία στην οποία αντί να προχωρήσουμε ένα βήμα μπροστά κάναμε μερικά πίσω. Χάσαμε δηλαδή της σοβαρότητά μας η οποία είναι μια αναγκαία προϋπόθεση για οποιαδήποτε βελτίωση. Δεν υπεισέρχομαι εδώ ούτε σε οικονομικά θέματα ούτε στην πτώχευση μας και την υπογραφή του τρίτου αχρείαστου μνημονίου. Διότι αυτά δεν έχουν σχέση με το πανεπιστημιακό άσυλο. Αναφέρομαι μόνο σε ένα πρόβλημα που για να λυθεί δεν χρειάζεται χρήματα και που οι τροποποιήσεις που προωθεί η κυβέρνηση αποσαφηνίζοντας ότι με την έννοια άσυλο εννοούμε άσυλο ιδεών βρίσκονται στη σωστή κατεύθυνση. Τροποποιήσεις σαν αυτή θα δείξουν ότι είμαστε μια σοβαρή και υπεύθυνη χώρα ικανή να ανήκει στο πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όχι μια χώρα που έχει τα χαρακτηριστικά της Ανατολής.