Περί Παιδείας και αξιολόγησης ο λόγος

Πριν λίγες μέρες η κυβέρνηση ψήφισε ένα νέο νόμο για την Παιδεία. Θα χρειαζόταν πολλές σελίδες για να γίνει μια πλήρης ανάλυσή του και να αναδειχτούν εκτός των αρνητικών και τα πιθανά θετικά του σημεία.
Θα λέγαμε όμως ότι ο νόμος δεν είναι προοδευτικός, δε βοηθάει δηλαδή στη βελτίωση της εκπαίδευσης για δύο λόγους: Πρώτον διότι δεν έχει λάβει υπόψη του τις αδυναμίες τις οποίες είχαν εντοπίσει οι εισηγητές των προηγούμενων νόμων και είχαν προσπαθήσει να τις θεραπεύσουν. Κάθε νόμος για να βοηθήσει τα πράγματα να πάνε προς τα εμπρός πρέπει πρώτα να στηριχτεί στο ήδη υπάρχον πλαίσιο. Να δει ποιες είναι οι αδυναμίες και πώς αυτές μπορούν να θεραπευτούν. Ο νέος νόμος π.χ. κατάργησε τους σχολικούς συμβούλους και την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού, ενώ όλοι οι προηγούμενοι νόμοι όχι μόνο δεν τους καταργούσαν αλλά προσπαθούσαν να τους αναβαθμίσουν. Ριζικές αλλαγές, δηλαδή πλήρης εξάλειψη θεσμών και δημιουργία νέων γίνονται συνήθως στα υποανάπτυκτα κράτη εκεί που οι θεσμοί δεν έχουν ακόμα δημιουργηθεί ή ωριμάσει. Στα υπό ανάπτυξη όπως στο δικό μας και στα ανεπτυγμένα η πρόοδος προχωρά με βελτιώσεις εντοπίζοντας τις αδυναμίες του ήδη υπάρχοντος συστήματος. Αυτή λοιπόν η νοοτροπία να μην λαμβάνουμε υπόψη τα προηγούμενα διότι εμείς τα ξέρουμε καλύτερα διαπερνά το νέο νομοσχέδιο αλλά και τη νοοτροπία της κυβέρνησης σε όλους τους τομείς. Δεύτερον ο νόμος δεν είναι προοδευτικός, διότι διαπερνάται από τη φιλοσοφία της εξίσωσης προς τα κάτω. Καλλιεργεί δηλαδή την ελάσσονα προσπάθεια και όχι την αριστεία.
Η απόφαση για κατάργηση της αξιολόγησης έγινε τα πρώτα χρόνια διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και ήταν δικαιολογημένη, γιατί έγινε για την αποκατάσταση του εκδημοκρατισμού της χώρας. Κατά την περίοδο δηλαδή της χούντας είχαν προωθηθεί στις ανώτατες θέσεις άτομα προσκείμενα σε εκείνο το καθεστώς. Την αξιολόγηση δηλαδή στην Παιδεία την δεκαετία του 80 θα την έκαναν χουντικοί επιθεωρητές. Θεωρήθηκε λοιπόν ότι αυτό δεν ήταν πολιτικά ορθό. Για το λόγο αυτό καταργήθηκε η αξιολόγηση με τη σκέψη ότι θα επανέλθει μερικά χρόνια αργότερα. Εν τω μεταξύ είχαν αρχίσει να διαφαίνονται οι αδυναμίες όσον αφορά το προσωπικό λόγω της έλλειψης της αξιολόγησης. Ξαναθεσμοθετήθηκε λοιπόν στις αρχές της δεκαετίας του ’90 από την τότε κυβέρνηση, αλλά τελικά δεν εφαρμόστηκε. Έκτοτε και μέχρι σήμερα κάθε νέα κυβέρνηση ψήφιζε και κάποιον νόμο για την επαναφορά της αξιολόγησης αλλά κανένας από αυτούς δεν εφαρμόστηκε. Η κατάργηση λοιπόν της αξιολόγησης ήταν σωστή πολιτικά όταν έγινε αλλά έπρεπε όταν επανήλθε να εφαρμοστεί, κάτι όμως που δεν έγινε. Όπως γνωρίζει επίσης και ο πρωτοετής φοιτητής ενός τμήματος οργάνωσης και διοίκησης η αξιολόγηση αποτελεί το τελικό και απαραίτητο από τα τέσσερα στάδια της εύρυθμης λειτουργίας ενός οργανισμού: Προγραμματισμός, οργάνωση, διεύθυνση, και έλεγχος (αξιολόγηση). Χωρίς αξιολόγηση ένα σύστημα δεν μπορεί να βελτιωθεί και ο βασικότερος παράγοντας του εκπαιδευτικού συστήματος είναι ο εκπαιδευτικός ο οποίος και θα αξιολογήσει στη συνέχεια το σύστημα.
Δύο επιχειρήματα είναι ίσως τα περισσότερο πειστικά υπέρ της αξιολόγησης. Το συγκριτικό και το λογικό. Το συγκριτικό επιχείρημα μας λέει ότι όλα τα προηγμένα και τα καλύτερα από εμάς κράτη όσον αφορά το εκπαιδευτικό σύστημα έχουν κάποιο είδος αξιολόγησης του προσωπικού. (υπάρχει σχετικός κατάλογος της Ουνέσκο). Το ερώτημα λοιπόν είναι αν κάνουν οι καλύτεροι από εμάς λάθος και εμείς είμαστε οι σωστοί.
Το λογικό επιχείρημα περιστρέφεται γύρω από το ερώτημα ποιος είναι ο σπουδαιότερος παράγοντας στην εκπαίδευση. Νομίζω ότι όλοι συμφωνούμε, ότι είναι ο εκπαιδευτικός. Αυτός λοιπόν ο σπουδαιότερος παράγοντας πρέπει να βελτιωθεί κατά προτεραιότητα, αν θέλουμε να βελτιωθεί το σύστημα. Δεν ισχυριζόμαστε εδώ ότι η αξιολόγηση αποτελεί τον μόνο παράγοντα βελτίωσης του εκπαιδευτικού. Η αρχική εκπαίδευσή του, η επιμόρφωση του κλπ. παίζουν σοβαρότατο ρόλο στη βελτίωση του. Αλλά όλα αυτά τα εκτιμά τελικά η αξιολόγησή του. Υπάρχει λοιπόν μια λογική αντίφαση σε αυτό το σημείο στο νομοσχέδιο, όλοι να θεωρούν τον εκπαιδευτικό τον περισσότερο αξιόλογο παράγοντα στην εκπαίδευση και στη συνέχεια να μην προσπαθούν κατά προτεραιότητα να επιλέξουν τον καλύτερο. Επίσης δεν ισχυριζόμαστε ότι η αξιολόγηση ή μόνο η βελτίωση του εκπαιδευτικού μπορούν να βελτιώσουν την εκπαίδευση. Άλλοι παράγοντες όπως η υλικοτεχνική υποδομή, τα Αναλυτικά Προγράμματα και τα βιβλία και η οργάνωση διοίκηση του όλου συστήματος παίζουν σοβαρό ρόλο στην παρεχόμενη ποιότητα της εκπαίδευσης. Όμως ο εκπαιδευτικός είναι αυτός που βελτιώνει τα περισσότερα από τα παραπάνω και ξεπερνά την αδυναμίες τους. Χωρίς αυτόν όλα τα άλλα όσο καλά και να είναι δεν μπορούν να φτάσουν στο μέγιστο της απόδοσής τους. Αν έχουμε το καλύτερο και πιο σύγχρονο εργαστήριο πληροφορικής αυτό δε θα μπορέσει να αποδώσει όσο πρέπει, εάν ο υπεύθυνος εκπαιδευτικός έχει μειωμένες δεξιότητες. Και αντίστροφα ένας καλός και δημιουργικός εκπαιδευτικός πληροφορικής θα λειτουργήσει ικανοποιητικά ένα προβληματικό εργαστήριο.
Ο Υπουργός είπε τόσα πράγματα κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου στις διάφορες επιτροπές που θα έλεγε κάποιος ότι ήταν μια προγραμματισμένη μηχανή που έδινε απαντήσεις από το λογισμικό το οποίο του είχαν εγκαταστήσει. Δεν αντιλαμβανόταν τη βαρύτητα των παραγόντων που συντελούν στην αναβάθμιση της εκπαίδευσης, αλλά επαναλάμβανε τα επιχειρήματα της παρακμής με τα οποία τον είχε τροφοδοτήσει ένα πολύ μικρό ποσοστό εκπαιδευτικών. Αυτοί οι οποίοι κυριαρχούν σήμερα στο συνδικαλιστικό κίνημα το οποίο ήταν κάποτε το προοδευτικότερο. Αυτοί δηλαδή που ικανοποιούνται στη μετριότητα και που θεωρούν την αριστεία μειονέκτημα.
Το Υπουργείο Παιδείας είχε την κακή τύχη από τότε που ανέλαβε αυτή η κυβέρνηση να έχει τη λιγότερο ικανή ηγεσία από κάθε άλλο Υπουργείο. Για να δρομολογηθεί ξανά η πρόοδος στην Παιδεία οποιεσδήποτε και αν είναι οι κυβερνήσεις που θα έλθουν, θα χρειαστεί πολύς χρόνος.
Οι θρησκόληπτοι μπορούνε να πούνε ότι ο θεός μάς έχει καταραστεί. Μας ταιριάζει όμως καλύτερα ο στίχος από τους Μοιραίους του Βάρναλη: ΄΄Φταίει το κεφάλι το κακό μας . . . . ‘‘