«Οποιος λέει πως έχουμε μόνο μια ζωή, μάλλον δεν έχει διαβάσει βιβλία», λέει μια γνωστή παροιμία. Μια παροιμία που φανερώνει την πολυσήμαντη διάσταση του βιβλίου. Οι Βιβλιοθήκες θα έπρεπε να είναι απαραίτητος θεσμός μιας χώρας, όπως είναι τα Σχολεία και τα Νοσοκομεία και μάλιστα ισότιμος με αυτούς και συνταγματικά κατοχυρωμένος.
Η ανάγνωση βιβλίων χαρίζει ζωή. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξαν Αμερικάνοι επιστήμονες που πραγματοποίησαν σχετική έρευνα, διευκρινίζοντας, ωστόσο, ότι η ανάγνωση περιοδικών και εφημερίδων προκαλεί πολύ μικρότερο όφελος, ως προς την παράταση των χρόνων ζωής, σε σχέση με αυτό που προκύπτει από την ανάγνωση βιβλίων λογοτεχνίας(1).
Ταυτοχρόνως, παλαιότερες έρευνες έχουν αποδείξει, ότι η ανάγνωση βιβλίων βοηθά στην καλή λειτουργία του ύπνου, στην καλή ψυχική διάθεση, ακόμη και στην καθυστέρηση της νόσου Αλτσχάιμερ κ.λπ. Τα βιβλία αυξάνουν τη συναισθηματική νοημοσύνη, μειώνουν το άγχος, επιτρέπουν στην ψυχή να ταξιδεύει, εμπνέουν.
Πιο αναλυτικά, το έργο και η αποστολή μιας βιβλιοθήκης, είναι η αποθήκευση, η συντήρηση και η διάδοση της γνώσης και της πληροφορίας, η υποστήριξη των εκπαιδευτικών και ερευνητικών δραστηριοτήτων, η διεύρυνση των εκπαιδευτικών στόχων, η υποστήριξη των κοινωνικών δραστηριοτήτων, η ψυχαγωγία, η εξυπηρέτηση του αναγνωστικού κοινού κ.ά. Η βασική λειτουργία μιας βιβλιοθήκης είναι να μπορέσει να γίνει το σημείο συνάντησης, ο χώρος όπου διασταυρώνονται οι ιδέες, οι μνήμες και οι πληροφορίες τόσο της τοπικής κοινωνίας όσο και των ευρύτερων περιοχών.
Μια βιβλιοθήκη είναι μια “αποθήκη γνώσεων” και ας έχουμε περάσει πια, στην εποχή της τεχνολογίας και της ψηφιοποίησης. Μέσα σε εκείνη «βρίσκονται» οι άνθρωποι της τοπικής κοινωνίας και το συγγραφικό τους έργο, οι οποίοι ταξιδεύουν και έξω από εκείνη. Το γεγονός αυτό φανερώνει πως, οι βιβλιοθήκες θα είναι πάντα κέντρο διαλόγου, συζήτησης και ανταλλαγής απόψεων και καλλιέργειας της γνώσης. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα σε διάφορα μέρη του κόσμου, από απλούς πολίτες εθελοντές και όχι μόνο, οι οποίοι προσπαθούν να διαδώσουν τη γνώση και τον Πολιτισμό μέσα από τις κινητές βιβλιοθήκες.
Σε μια περιοχή της Κολομβίας που ονομάζεται La Gloria, ο δάσκαλος Luis Soriano, φέρνει τα βιβλία στα παιδιά με την κινητή του βιβλιοθήκη που ταξιδεύει πάνω σε δύο γαϊδουράκια. Την ονομάζει BiblioBurro και το όνομά της προκύπτει από τις λέξεις Biblio, δηλαδή βιβλίο, και Burro, που σημαίνει γαϊδουράκι. Οταν, επίσης, η British Telecom αποφάσισε να ξηλώσει τον εμβληματικό κόκκινο τηλεφωνικό θάλαμο από την πόλη Westbury-sub-Mendip της Νότιας Αγγλίας, οι ντόπιοι ανέλαβαν δράση: τον μετέτρεψαν σε μία από τις μικρότερες βιβλιοθήκες στον κόσμο –την οποία διαχειρίζονται εθελοντές. Η εν λόγω βιβλιοθήκη είναι ανοιχτή όλο το 24ωρο -διαθέτει μάλιστα και φως για τους ξενύχτηδες που θα νιώσουν την επιτακτική ανάγκη της ανάγνωσης. Η συλλογή της απαρτίζεται από 100 βιβλία, CD’s και DVD’s και εμπλουτίζεται από τις ιδιωτικές συλλογές των κατοίκων της πόλης. Οι χρήστες φέρνουν τα δικά τους βιβλία και δανείζονται άλλα, που δεν έχουν διαβάσει.
Στις Φιλιππίνες, η “Beep Beep Books” είναι μια κινητή βιβλιοθήκη, η οποία προσφέρει βιβλία στα παιδιά σε περιοχές που έχουν πληγεί από καταστροφές. Στην Τζακάρτα ο Nuradi Indra Wijaya οδηγεί μοτοσικλέτα-βιβλιοθήκη σε έξι χωριά κάθε εβδομάδα και παίρνει παραγγελίες για τα βιβλία που θέλουν μικροί και μεγάλοι. Στη συνέχεια, τα παίρνει από το μικρό βιβλιοπωλείο του στη πόλη και τα παραδίδει. Το έργο του θεωρείται σημαντικό, καθώς πριν από μερικά χρόνια μια κοινότητα του ζήτησε βιβλία σχετικά με τη βελτίωση των φυτών και της βιολογικής γεωργίας. Από τότε που τα προμηθεύτηκε, οι αγρότες σταμάτησαν τη χρήση χημικών λιπασμάτων και βελτίωσαν την παραγωγή τους. Αλλά και η μογγολική παιδική κινητή βιβλιοθήκη, μεταφέρεται πάνω σε μια καμήλα και φέρνει βιβλία για τα παιδιά των νομάδων σε απομονωμένα χωριά και τις περιοχές της ερήμου Γκόμπι.
Ακολούθως, στην εμπόλεμη Συρία υπάρχουν άνθρωποι που πολεμούν να διασώσουν ότι απομένει από τον πολιτισμό της χώρας, με μεγάλο κίνδυνο της ζωής τους. Σε ένα υπόγειο του προαστίου Νταράγια της Δαμασκού, λειτουργεί μια δωρεάν βιβλιοθήκη καθώς, περίπου 40 άνθρωποι αποφάσισαν να περισώσουν -και συνεχίζουν να το κάνουν- από τα συντρίμμια όσα περισσότερα βιβλία μπορούσαν. Κατάφεραν, μάλιστα με πολύ κόπο, να συγκεντρώσουν περίπου 15.000 βιβλία όλων των κατηγοριών και να δημιουργήσουν μια μικρή κοιτίδα Πολιτισμού μέσα στην εμπόλεμη ζώνη.
Από την άλλη, υπάρχει και το πολύ γνωστό παράδειγμα της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, την οποία ίδρυσε ο Πτολεμαίος ο Α΄, εκπληρώνοντας το όνειρο του Μ. Αλεξάνδρου, που και αυτός με τη σειρά του το είχε εμπνευστεί από τον Αριστοτέλη. Ετσι άρχισε η συγκέντρωση όλου του επιστημονικού και πολιτιστικού πλούτου που ήταν σκορπισμένος σε διάφορες συλλογές και βιβλιοθήκες της εποχής. Λέγεται, μάλιστα ότι αρχικά τοποθετήθηκαν 200.000 τόμοι, τα οποία διπλασίασε ο διάδοχος του, Πτολεμαίος Β´. Στο πέρασμα των αιώνων η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας εξελίχθηκε σε μία από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες του αρχαίου κόσμου και ένα είδος πρώτου -κτηριακά- αρχαίου πανεπιστημίου της εποχής. Ο πλούτος της ανερχόταν στις 700.000 χειρόγραφες περγαμηνές και διανοούμενοι της εποχής, επιστήμονες, μαθηματικοί, ποιητές, πήγαιναν εκεί για να μελετήσουν και να ανταλλάξουν ιδέες. Δυστυχώς, όμως, η βιβλιοθήκη κάηκε καταστρέφοντας σχεδόν όλα τα χειρόγραφα που υπήρχαν.
Στις ημέρες μας, η κατάσταση στην Ελλάδα, όσον αφορά τις σχολικές βιβλιοθήκες, είναι τραγική. Το 2011, έκλεισαν περίπου χίλια σχολεία, καθώς και 757 Σχολικές Βιβλιοθήκες της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Οι υπεύθυνοι των σχολικών βιβλιοθηκών κλήθηκαν στην κυριολεξία, να παραδώσουν τα κλειδιά και έκτοτε εκείνες λειτουργούν υποτυπωδώς, από 2 μέχρι 6 ώρες την εβδομάδα και εφόσον υπάρχει εκπαιδευτικός που μπορεί να θέλει συμπλήρωση του σχολικού ωραρίου του. Να σημειωθεί, επίσης, πως σήμερα, δεν λειτουργεί ούτε μία σχολική βιβλιοθήκη στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
Παρ’ όλα αυτά, στην Ορθόδοξο Ακαδημία Κρήτης (ΟΑΚ), στο Κολυμπάρι Χανίων, υπάρχει η Βιβλιοθήκη “Το Φως”, η οποία δημιουργήθηκε το 1995 και αποτελεί προσφορά του Αμερικάνου λογοτέχνη Robert Fulghum, ο οποίος κάλυψε τις δαπάνες του κτηρίου και της επίπλωσης αυτού. Είναι μία από τις πληρέστερες θεολογικές βιβλιοθήκες, αλλά και ένας ιστορικός χώρος πλέον, καθώς στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας, που έλαβε μέρος στην Ορθόδοξο Ακαδημία Κρήτης τον Ιούνιο του 2016, η Βιβλιοθήκη “Το Φως”, χρησιμοποιήθηκε από το Γραφείο Τύπου του Οικουμενικού Πατριαρχείου ως χώρος εργασίας.
Η συλλογή της Βιβλιοθήκης της ΟΑΚ, αποτελείται από περίπου από 30.000 βιβλία και 10.000 περιοδικά όλης της θεματολογίας, (π.χ. ιστορικά, τοπικής Ιστορίας, επιστημονικά, νομικά, ιατρικά, λογοτεχνικά, Τέχνης κ.ά.). και κυρίως Θεολογικά, αλλά ακόμη και βιβλία για παιδιά, τα οποία συνεχώς εμπλουτίζονται με νέα. Οι συλλογές είναι κυρίως στα Ελληνικά, στα Αγγλικά, στα Γερμανικά, στα Γαλλικά, στα Ρωσικά, αλλά και σε άλλες γλώσσες. Επισκέψεις προγραμματίζονται από μαθητές σχολείων, κατά τις οποίες, τα παιδιά ξεναγούνται στο χώρο, μαθαίνουν, για τη διαδρομή του βιβλίου από το τυπογραφείο στη βιβλιοθήκη, ανοίγουν τους ορίζοντές τους αναζητώντας, διαβάζοντας και ξεφυλλίζοντας βιβλία, έρχονται σε επαφή με την τεχνολογία κ.ά. Ταυτοχρόνως, μαθαίνουν για τη ψηφιοποίηση των 800.000 σελίδων, σημαντικών θεολογικών και ιστορικών βιβλίων, που ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβρη του 2015 σε συνεργασία με τον Δήμο Πλατανιά, έργο με τίτλο “Ανάδειξη του Ορθόδοξου Πολιτιστικού Αποθέματος του Νομού Χανίων” (2). Ομως, το σημαντικότερο όλων, είναι πως έρχονται σε επαφή με συμμαθητές τους, αναλύοντας και εκθέτοντας προβληματισμούς μεταξύ τους, με αφορμή τον μαγικό κόσμο του βιβλίου. Η Ορθόδοξος Ακαδημία Κρήτης προσπαθεί να στηρίζει τα εκπαιδευτικά προγράμματα με εκπαιδευτικές δράσεις που αφορούν τον μεγάλο Κρητικό συγγραφέα Νίκο Καζαντζάκη αλλά και άλλους σημαντικούς ανθρώπους του πνεύματος όπως του Μακαριστού Μητροπολίτη Κισάμου και Σελίνου κυρού Ειρηναίου Γαλανάκη, του El Greco, αλλά και προγράμματα που αφορούν τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, το Περιβάλλον, τον Πολιτισμό κ.ά.
Με τη νέα εποχή της ψηφιοποίησης της γνώσης, η αναζήτηση των πληροφοριών γίνεται ακόμη πιο εύκολη. Η ψηφιοποίηση που προσπαθεί να ολοκληρώσει η παγκόσμια κοινότητα, δεν είναι ακόμη έτοιμη, αλλά αργά ή γρήγορα θα ολοκληρωθεί. Ετσι, κάποια στιγμή στο μέλλον, όλες σχεδόν οι πληροφορίες της ανθρωπότητας (π.χ. γραπτά, χειρόγραφα, βιβλία, περιοδικά κ.ά.), θα υπάρχουν σε ψηφιακή μορφή. Ωστόσο, η αποθήκευση της πληροφορίας δεν πρέπει να αντικατασταθεί με τη συντήρηση των βιβλίων και των βιβλιοθηκών.
Το διάβασμα, λοιπόν, αποτελεί βασικό ανθρώπινο δικαίωμα και δεν μπορούμε να το στερήσουμε από κανέναν. Οπως λέει και ο Νικηφόρος Βρεττάκος: «Το βιβλίο είναι ένα ανοιχτό παράθυρο στον κόσμο».
*βιβλιοθηκονόμος ΟΑΚ library@oac.gr
1. Οι εν λόγω ερευνητές δημοσίευσαν το πόρισμα της μελέτης τους στο περιοδικό κοινωνικής Ιατρικής, «Social Science and Medicine».
2. «www.libraryoac.gr»
