«Η περιέργεια είναι η κινητήρια δύναμη για την επιστήμη, την εξερεύνηση, την δημιουργικότητα, την ανακάλυψη και τη νοημοσύνη μας».
New Scientist,
Οκτώβριος 2022
Η περιέργεια είναι το ίδιο σημαντική, όπως η ευφυΐα, φανταστείτε τι θα συμβαίνει αν αυτά τα δύο συνυπάρχουν. Την περασμένη εβδομάδα ένα βίντεο λίγων δευτερολέπτων με την περιπέτεια μιας 28χρόνης influencer (επηρεάστριας γνώμης) έγινε δημοφιλές στο διαδίκτυο. Η επίσκεψη της στο πάρκο των πιθήκων στο Μπαλί θα της μείνει αξέχαστη. Ένας πίθηκος – μακάκος ήταν υπερβολικά περίεργος έτσι όταν η κοπέλα αντέδρασε έφαγε το χαστουκάκι της.
Στο σημείωμα σχολιάζω πρόσφατα ευρήματα αναφορικά με την περιέργεια
Είναι αναγκαία;
Η περιέργεια είναι η ώθηση για γνώση και συλλογή πληροφοριών για τον κόσμο. Πρέπει να είμαστε περίεργοι;
Ναι. Το κυνήγι μας για πληροφορίες πυροδοτείται από την επιθυμία μας να αντιμετωπίσουμε την αβεβαιότητα, αναζητώντας σταθερές στο περιβάλλον μας.
Καθημερινά όλοι ακροβατούμε ανάμεσα στο προβλέψιμο και στο αβέβαιο, στην προσωπική και στην επαγγελματική μας ζωή.
Κι είναι λογικό, γιατί οι σχετικά απρόβλεπτες καταστάσεις προσφέρουν ευκαιρίες για να μάθουμε κάτι νέο για τον κόσμο γύρω μας.
Απλά οι πιο προσεκτικοί λαβαίνουν υπόψη τους κοινωνικούς κανόνες συμπεριφοράς.
Διαβόητα περίεργοι
Οι πίθηκοι είναι πρόθυμοι να αποκτήσουν νέες πληροφορίες, ακόμα κι αν δεν υπάρχουν άμεσα οφέλη. Ερευνητές ανακάλυψαν ότι πίθηκοι και άνθρωποι έχουμε μια κοινή εγκεφαλική λειτουργία που αφορά τη λήψη αποφάσεων, ορισμένες διαταραχές και εθισμούς.
Οι μακάκοι-ρέζους έχουν τόση έντονη περιέργεια που παραιτούνται ενός μέρους μιας ανταμοιβής τους για να πληροφορηθούν άμεσα αν η επιλογή τους κερδίζει ή όχι.
Αυτή ήταν μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Neuron, σύμφωνα με την οποία οι πίθηκοι προτιμούσαν να μάθουν αν νίκησαν παρά να πάρουν μια ανταμοιβή. Δηλαδή έχαναν το 25% των κερδών τους για να μην περιμένουν. Μας θυμίζει κάτι;
Η περιέργεια -η αναζήτηση πληροφοριών- ανταμείβεται στον εγκέφαλο. Όπως οι πίθηκοι, όταν είμαστε περίεργοι, αξιολογούμε τι θα ήμασταν διατεθειμένοι να πληρώσουμε -ή να εγκαταλείψουμε- για να ικανοποιήσουμε την περιέργειά μας.
Αυτή η επιθυμία για πληροφορίες είναι υπερβολική σε άτομα με άγχος, κατάθλιψη, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και εθισμό.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η κατανόηση αυτών των βασικών κυκλωμάτων στους πιθήκους θα μας οδηγήσει σε νέες θεραπείες για αυτές τις ασθένειες. Λεπτομέρειες υπάρχουν στο www.rochester.edu/newscenter/curious-monkeys-share-our-thirst-for-knowledge-89922.
Κίνδυνοι και παγίδες
Ο “πόθος του μυαλού”, όπως χαρακτηρίζεται η περιέργεια, μετατρέπεται σε εθιστική συνήθεια.
Πόσες ώρες χάνουμε καθημερινά διαβάζοντας ψεύτικες ειδήσεις ή χαζεύοντας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
Τα έξυπνα κινητά σας πληροφορούν κάθε βδομάδα για τις χαμένες ώρες.
Υποκύπτουμε όλοι σε τίτλους «Δεν θα πιστεύετε τι συνέβη μετά!».
Όλοι εκμεταλλεύονται την περιέργειά μας να καλύψουμε κενά πληροφοριών.
Για πολλούς, η επιθυμία να μην έχουν κενά είναι έντονη. Κι έχει απλώσει τα πλοκάμια της σε όλες τις ηλικίες. Ο λόγος; Τι θα απαντήσεις αν σε ρωτήσουν στην καφετέρια ή στο γραφείο;
Μα είναι δυνατόν; Δεν το έμαθες; ρωτάνε.
Κι ας είναι η ασημαντότητα του θέματος που αγνοείς οφθαλμοφανής.
Ελάχιστοι γλυτώνουν. Άλλοι κυνηγούν επικίνδυνα ακραίες εμπειρίες, κάνοντας άλματα από ψηλά ή πηδώντας με αλεξίπτωτο.
Απλά, επειδή θέλουν να νοιώσουν την εμπειρία.
Αυτή η τάση είναι κόκκινη σημαία και παγίδα για τις νεότερες γενιές. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια διαπίστωσε ότι τα άτομα που συνήθιζαν να καλύπτουν τα κενά ήταν επιρρεπή σε χειρότερη βαθμολογία σε μετρήσεις γενικής γνώσης. Ήταν επίσης πιο δεκτικοί σε ψεύτικες ειδήσεις.
Οι 5 διαστάσεις της περιέργειας
Ερευνητές προσδιόρισαν τις 5 διαστάσεις που διαμορφώνουν την περιέργειά μας. Κάθε άτομο βαθμολογείται διαφορετικά σε κάθε διάσταση…
1. Ευαισθησία στη στέρηση. Πολλοί όταν στερούνται μια πληροφορία, αισθάνονται ένα είδος ψυχικής φαγούρας.
Νοιώθουν έντονη την ανάγκη να γνωρίζουν την απάντηση που θα τους οδηγήσει στην επίλυση προβλημάτων ή μυστηρίων που συχνά είναι ασήμαντα.
2. Χαρούμενη εξερεύνηση. Είναι το ευρύτερο ενδιαφέρον μας για μάθηση. Αυτή συσχετίζεται περισσότερο από δύο φορές ισχυρότερα με την δημιουργικότητα από την «ευαισθησία στη στέρηση».
3. Αντοχή στο στρες. Είναι η ικανότητα μας να αντέχουμε το άγχος που προκαλεί το άγνωστο.
4. Αναζήτηση συγκίνησης. Η ανάληψη ριψοκίνδυνων πρωτοβουλιών που μπορεί να αφορούν τομείς υγείας, οικονομίας, κοινωνίας για να αποκτήσουμε νέες εμπειρίες.
5. Κοινωνική περιέργεια. Είναι η προθυμία μας να μαθαίνουμε ειδήσεις από άλλους ανθρώπους.
Στα Χανιά
Την περασμένη εβδομάδα σε ένα δίωρο σεμινάριο παρότρυνα τους έφηβους «Να βιώνουν ως γνήσια ευχαρίστηση τη μάθηση και την στοχαστική σκέψη».
Στο σεμινάριο που παρουσιάζω μερικές φορές το χρόνο από τη δεκαετία 1990, τόνισα ότι η συγκεκριμένη διάσταση είναι η επιστημονική περιέργεια. Δεν την έχουν όλοι. Κάποιοι αγχώνονται κι αποφεύγουν το άγνωστο, ενώ άλλοι διαχειρίζονται την περιέργεια με επιτυχία.
Συμπερασματικά
– Η αναζήτηση συγκίνησης θεωρείται σημαντικό στοιχείο της περιέργειας και μας βοηθά να παραμείνουμε παιχνιδιάρηδες και δημιουργικοί.
– Υψηλά επίπεδα χαρούμενης εξερεύνησης και αντοχής στο στρες είναι προγνωστικοί δείκτες για καινοτομία στην εργασία.
– Υψηλή αντοχή στο στρες και υψηλή κοινωνική περιέργεια δείχνει μεγαλύτερη συνολική δέσμευση και ικανοποίηση από την εργασία.
– Υψηλό επίπεδο ευαισθησίας στη στέρηση δείχνει ευαλωτότητα σε ψεύτικες ειδήσεις και ανοησίες, ενώ υψηλή ευχάριστη εξερεύνηση δείχνει αντοχές.
Τα βιβλία του ‘Μαθαίνω εύκολα΄ ‘Θυμάμαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσματικά’ διατίθενται από το βιβλιοπωλείο Libraire. Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr
