Μια τυπική ακαδημαϊκή προαγωγή ενός πανεπιστημιακού δασκάλου στην επόμενη βαθμίδα γίνεται η αφορμή για ένα ταξίδι αναστοχασμού αλλά και μια προσπάθεια συμφιλίωσης του πρωταγωνιστή με τον πατέρα του: λόγια που δεν ειπώθηκαν στον χρόνο τους, επιθυμίες που ματαιώθηκαν, λάθη που δεν αναγνωρίστηκαν όταν έπρεπε, σαν να βρίσκουν τώρα τη θέση τους μέσ’ τη ζωή του. Σαν μια εσωτερική εξέλιξη που αφήνει πίσω το παρελθόν για να δώσει χώρο στην αγάπη, την τρυφερότητα και την κατανόηση.
Ο λόγος για την νέα ταινία του Περικλή Χούρσογλου με τίτλο “Εξέλιξη”, που έκανε πρεμιέρα στα Χανιά την περασμένη Πέμπτη στον κινηματογράφο “Αττικόν”. Μια ιστορία όπου ξετυλίγεται το κουβάρι της σχέσης του πρωταγωνιστή Νίκου Συμεωνίδη (Αλέξανδρος Λογοθέτης) με τον πατέρα του (Βασίλης Κολοβός) καθώς παίρνουν μαζί το τρένο για Θεσσαλονίκη προκειμένου ο Νίκος να παραστεί στην τελετή προαγωγής του σε αναπληρωτή καθηγητή.
Με αφορμή την παρουσία του Περικλή Χούρσογλου στην πόλη μας, οι “Διαδρομές” μίλησαν μαζί του για τη νέα του ταινία, τον κινηματογράφο αλλά και την εκπαίδευση που υπηρέτησε ως καθηγητής στη Σχολή Κινηματογράφου του ΑΠΘ για 19 χρόνια.
ΠΑΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΓΙΟΣ
«Έχω την αίσθηση ότι στην νέα σας ταινία υπάρχει κάτι πολύ προσωπικό», λέω στον σκηνοθέτη των ταινιών “Λευτέρης Δημακόπουλος” (1993), “Ο κύριος με τα γκρι” (1997), “Μάτια από νύχτα” (2002) και “Ο διαχειριστής” (2009), καθώς ξεκινάμε την κουβέντα μας: «Σε όλες τις ταινίες μου υπάρχουν τέτοια στοιχεία», απαντά και προσθέτει: «Και σε αυτήν υπάρχουν. Βεβαίως η ταινία δεν αποτελεί ντοκιμαντέρ για τη ζωή μου ή μια μορφής ψυχανάλυση. Περιέχει όμως πράγματα και συναισθήματα που έχω συνθέσει».
Τι πραγματεύεται όμως ουσιαστικά η ταινία; «Η ταινία μιλάει για τη σχέση πατέρα – γιου. Η αφορμή είναι η εξέλιξη του πρωταγωνιστή, που στους πανεπιστημιακούς κύκλους ονομάζεται η προαγωγή σε μια ανώτερη βαθμίδα. Στην πραγματικότητα ο Νίκος θέλει να δείξει στον πατέρα του ότι τα κατάφερε στη ζωή του».
«ΕΙΝΑΙ ΛΕΕΙ…»
Η τελετή προαγωγής εντελώς διεκπεραιωτική, τυπική. «Αυτό ήταν;», ρωτάει ο πατέρας τον γιο, με τον καθηγητή να παίρνει τον ηλικιωμένο κ. Αντρίκο στο μάθημα σκηνοθεσίας ώστε να του δείξει τι ακριβώς κάνει. Εκεί στήνει τρεις σκηνές που είναι αποκαλυπτικές της σχέσης του με τον πατέρα του, ενώ ο ίδιος ο κ. Αντρίκος συμμετέχει στο μάθημα και παίζει σε αυτές. Ένα ξεκαθάρισμα της μεταξύ τους σχέσης επί σκηνής.
Οι θεατές της “Εξέλιξης” παρακολουθούν το μάθημα. «Όλα είναι ψέματα αλλά τα συναισθήματά μας αληθινά», λέει κάποια στιγμή στους νεαρούς φοιτητές ο καθηγητής, καθώς ο Περικλής Χούρσογλου μοιάζει να καταθέτει σκέψεις από τη διδασκαλία του κινηματογράφου που υπηρέτησε για σχεδόν δύο δεκαετίες: «Η φράση αυτή μέσα στην ταινία είναι ένα σχόλιο για την τέχνη και ειδικά για την τέχνη του σινεμά. Αυτό που βρίσκω ελκυστικό στο σινεμά είναι κάτι που έβρισκα παιχνίδια που παίζαμε παιδιά στην Καλλιθέα όπου μεγάλωσα κι όπου εκείνα τα χρόνια μπορούσες ακόμα να παίξεις στον δρόμο. Παίζοντας λοιπόν κρυφτό, Γερμανοί και Έλληνες, καουμπόϊδες και ινδιάνους κ.λπ. ζούσαμε μικρές σκηνοθεσίες. Λέγαμε για παράδειγμα: “είναι λέει ότι στην ταράτσα εκείνου του σπιτιού Γερμανοί οι οποίοι κάθε 10 δευτερόλεπτα κοιτάνε προς τα κάτω κι εμείς ανάμεσα στα βλέμματά τους θα πρέπει να τρέξουμε για να ελευθερώσουμε τους αιχμαλώτους”. Αυτό το “είναι λέει” το συνάντησα ξανά όταν ήμουν βοηθός σκηνοθέτη στον Παντελή Βούλγαρη, τον Αλέξη Δαμιανό και τον Γιώργο Πανουσόπουλο. Αυτό το “είναι λέει” μας έκανε και μας κάνει να νιώθουμε ότι όλα είναι αληθινά!».
Η… ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
Μετά τον “Διαχειριστή” χρειάστηκαν περισσότερα από 10 χρόνια μέχρι να “γεννηθεί” η “Εξέλιξη”. Γιατί αυτό; «Αναρωτιέμαι κατά πόσο αυτή η ταινία άργησε να γίνει», σημειώνει ο συνομιλητής μου και συμπληρώνει: «Η προηγούμενη ταινία μου ήταν το 2009, μετά έκανα κάποια ντοκιμαντέρ, ενώ το 2011 επειδή το υπουργείο Παιδείας δεν ανανέωσε τις συμβάσεις διδακτικού προσωπικού, βοηθητικού και τεχνικού προσωπικού, μείναμε από 34 που ήμασταν μόνο 13 στο ΑΠΘ. Μόνο μέλη ΔΕΠ κάναμε μαθήματα που σημαίνει ότι δεν πέρασε μέρα που να μην ασχοληθώ με το πανεπιστήμιο. Αυτό δικαιολογεί ίσως και γιατί άργησε αυτή η ταινία. Μέσα σε αυτά τα δέκα χρόνια υπήρξε βέβαια μια εξέλιξη του σεναρίου. Το πρώτο “χέρι” έχει αρκετές διαφορές από το τελικό σενάριο. Όμως το τελικό σενάριο είναι πιο ώριμο. Ίσως ωρίμαζε η ιστορία γιατί μαζί του ωρίμαζε κι ο συγγραφέας της».
ΣΙΝΕΜΑ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ
Η ιστορία της ταινίας τοποθετείται το 2012, μέσα στα ταραγμένα χρόνια των μνημονίων και του σοκ που είχαν προκαλέσει στην ελληνική κοινωνία. Οι φοιτητές του Νίκου Συμεωνίδη είναι οργισμένοι και η αγωνία του να επικοινωνήσει και να κρατήσει επαφή μαζί τους είναι έντονη. Ρωτάω τον κ. Χούρσογλου για τη δική του εμπειρία διδασκαλίας: «Στους περισσότερους εκπαιδευτικούς υπάρχει μια καθήλωση στα νεανικά τους χρόνια που τους σπρώχνει να κάνουν μάθημα, σαν να μην έφυγαν ποτέ από τα θρανία. Ίσως, όπως έλεγε ένα φίλος καθηγητής, η αγωνία του καθηγητή να διδάξει είναι μεγαλύτερη από την αγωνία των παιδιών να μάθουν. Θυμάμαι σε μια δική μου ορκωμοσία με είχε ρωτήσει η αντιπρύτανης: “τι δουλειά έχετε εσείς οι καλλιτέχνες κ. Χούρσογλου με εμάς τους ακαδημαϊκούς;”. Κι εγώ τις απάντησα ότι πολλές φορές μετά από ένα καλό μάθημα νιώθω τόση χαρά όση μετά από ένα καλό γύρισμα. Σε κάθε περίπτωση, η δική μου αγωνία ήταν να “ξεκουνήσω” παιδιά που μόλις είχαν τελειώσει ένα σχολείο το οποίο τους είχε μάθει να παπαγαλίζουν τύπους. Αυτό το μοντέλο προσπαθούσα να σπάσω, κάτι που δεν είναι καθόλου εύκολο. Κι αυτό που λέω πάντα στα παιδιά είναι ότι η μεγαλύτερη αποθήκη είναι η ψυχή σας. Ψάξτε και βρείτε μέσα εκεί ότι σας χρειάζεται. Εκεί βρίσκονται όλα τα συναισθήματα που νιώθει ένας άνθρωπος είτε αυτός είναι ένας τσομπάνος στην Κρήτη είτε ένας Εσκιμώος».
Λίγο πριν ολοκληρώσουμε τη κουβέντα μας ρωτάω τον κ. Χούρσογλου αν κοιτάζοντας πίσω αισθάνεται πληρότητα για όσα έχει καταφέρει στον κινηματογράφο: «Θυμάμαι πριν χρόνια σκεφτόμουν τη σχέση μου με τον πατέρα μου και διαπίστωσα ότι περίπου σε ίδιες ηλικίες κάναμε ανάλογα βήματα. Μου ήρθε τότε στο μυαλό ότι η ζωή μου όλο και πιο πολύ μοιάζει με του πατέρα μου. Εκείνος βέβαια πέθανε στα 60 κι εγώ όταν έκανα αυτές τις σκέψεις ήμουν 58 κι έλεγα θα πεθάνω κι εγώ σε δύο χρόνια. Συνήθως, λοιπόν, όταν αρχίζεις και βλέπεις μπροστά σου το… σκοτεινό ενδεχόμενο αυτό σε ωθεί σε έναν αναστοχασμό γύρω από τη ζωή σου. Ομολογώ, λοιπόν, ότι αν θα μπορούσα θα διόρθωνα πράγματα σε όλες τις ταινίες μου ή θα έκανα και κάποιες άλλες επιλογές. Ωστόσο, αν και θα άλλαζα πράγματα ή αν και διακατέχομαι από μια αγωνία να κάνω πάντα κάτι καινούριο, θεωρώ ότι το ρεζουμέ είναι θετικό. Ακόμα κι όταν μου λένε “γιατί Περικλή άργησες τόσο να κάνεις ταινία”, σκέφτομαι ότι όλα αυτά τα χρόνια είχα το δώρο της διδασκαλίας κι επίσης, πολύ σημαντικό, καταφέραμε να ζήσουμε μέσα σε μια περίοδο που ο κλάδος είχε 98% ανεργία. Ήταν, λοιπόν, τιμή για εμένα που το Πανεπιστήμιο μου έδωσε την ευκαιρία να διδάξω. Γι’ αυτό και σε έναν βαθμό μέσα από αυτή την ταινία ήθελα να πω κι ένα ευχαριστώ στο ΑΠΘ».
Η ταινία “Εξέλιξη” προβάλλεται στον κινηματογράφο “Αττικόν” έως και την Τετάρτη 20 Μαρτίου.
Παραγωγή: Ιωάννα Σουλτάνη.
Σκηνοθεσία: Περικλής Χούρσογλου.
Σενάριο: Περικλής Χούρσογλου.
Φωτογραφία: Γιώργος Αργυροηλιόπουλος.
Μοντάζ: Τάκης Γιαννόπουλος, Δημήτρης Πολυδωρόπουλος.
Μουσική: Νίκος Λύρας.
Πρωταγωνιστούν: Αλέξανδρος Λογοθέτης, Βασίλης Κολοβός, Δημήτρης Ναζίρης, Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη, Ελένη Γερασιμίδου.
Διάρκεια: 99 λεπτά.
