Η άνοιξη δεν είναι µόνο η εποχή της λουλουδιών και της ανθοφορίας, του “ξυπνήµατος” της φύσης µετά τον χειµώνα. Είναι κι η εποχή που αφήνει πίσω της τους συννεφιασµένους ουρανούς και µας επιτρέπει να στρέψουµε το βλέµµα στη µαγεία του νυχτερινού ουρανού. Εκεί όπου “πλανήτες αστέρες”, όπως τους ονόµαζαν οι αρχαίοι Έλληνες, περιπλανώνται στην απεραντοσύνη του σύµπαντος, χαρίζοντας στις νύχτες µας κάτι από τον µύθο και τη γοητεία τους.
Οι σηµερινές “διαδροµές” σηκώνουν το κεφάλι ψηλά και ταξιδεύουν στους εαρινούς αστερισµούς µε ξεναγό τον Σύλλογο Φίλων Αστρονοµίας Κρήτης και το πρόεδρό του Παναγιώτη Παντζέκο. Μια βόλτα από τον αστερισµό του Ωρίωνα και του Ταύρου, στον λαµπερό Σείριο και τον επιβλητικό ∆ία. Μια βόλτα στον υπέροχο ανοιξιάτικο ουρανό.
ΚΑΘΕ ΕΠΟΧΗ ΚΑΙ ΤΑ ΑΣΤΕΡΙΑ ΤΗΣ
«Τις ξάστερες νύχτες της άνοιξης 2024, µπορούµε να απολαύσουµε αστερισµούς διαφορετικούς από τις άλλες εποχές», εξηγεί ο κ. Παντζέκος και συνεχίζει: «Συγκεκριµένα, µόλις δύει ο Ήλιος, µπορεί κανείς να δει, δυτικά-νοτιοδυτικά τον αστερισµό του Ωρίωνα, µε τα χαρακτηριστικά 3 αστέρια στην ζώνη του. Αριστερά από την ζώνη του, νοτιοδυτικά βρίσκεται ο πιο λαµπερός αστέρας του βορείου ηµισφαιρίου, ο Σείριος, στον αστερισµό του Μεγάλου Κυνός. Βρίσκεται 8,5 έτη φωτός µακριά µας. Τόσο χρόνο κάνει δηλαδή το φως του να έρθει σε εµάς όταν σε ένα δευτερόλεπτο το φως µπορεί να κάνει περίπου 7 φορές τον γύρο της Γης µας ή να φτάσει µέχρι το φεγγάρι».
Το αστέρι Σείριος, όπως λέει ο συνοµιλητής µας, αποτελεί µια κορυφή του Χειµερινού Εξαγώνου (γράφηµα 1). ∆εξιά του, στον αστερισµό του Ωρίωνα, κάτω από την ζώνη του Ωρίωνα στον ίδιο αστερισµό, βρίσκεται ο αστέρας Ρίγκελ (775 έτη φωτός µακριά µας) και αποτελεί την µια πλευρά του εξαγώνου.
∆εξιά από τον Ρίγκελ, βρίσκεται ο Αλντεµπαράν ή Λαµπαδίας, 65 έτη φωτός µακριά (ονοµάζεται και α Ταύρου ή ο λαµπρότερος αστέρας στον αστερισµό του Ταύρου) και ακόµα πιο ψηλά και δεξιά βρίσκεται η τέταρτη κορυφή του εξαγώνου, ο αστέρας Αίγα (Capella, 42 έτη φωτός µακριά), λαµπρότερος αστέρας στον αστερισµό του Ηνίοχου – Auriga.
Πάνω και αριστερά από τον αστέρα Αίγα, βρίσκονται δυο λαµπερά αστέρια, ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης, στον αστερισµό των ∆ιδύµων, µε τον Πολυδεύκη αριστερά από τον Κάστορα να αποτελεί το 5ο αστέρι του χειµερινού εξαγώνου.
Αριστερά και λίγο κάτω από τον Πολυδεύκη βρίσκεται ο αστέρας Προκύων (11 έτη φωτός µακριά), στον Μικρό Κύων, συµπληρώνοντας το εξάγωνο λαµπερών αστέρων που µπορεί κάποιος να δει αυτή την εποχή.
«Όσο περνούν οι µέρες, η Γη µας ταξιδεύει ολοένα και ανατολικότερα και αυτούς τους αστέρες και αστερισµούς, και θα τους αφήσει πίσω της οπότε δεν θα τους βλέπουµε τους επόµενους µήνες», αναφέρει ο κ. Παντζέκος (γράφηµα 2).
“ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΑΣΤΕΡΕΣ”
Η Γη βρίσκεται αυτή την περίοδο σχεδόν µόνη από την µια πλευρά του Ηλιακού µας συστήµατος και γι’ αυτό δεν βλέπουµε άλλους πλανήτες στον νυχτερινό ουρανό κατά την διάρκεια της νύχτας.
«Προλαβαίνουµε ωστόσο δυτικά µόλις νυχτώσει να δούµε λαµπερό τον ∆ία για µερικές µέρες ακόµα. Ανατολικά πριν ξηµερώσει µπορεί κάποιος να δει χαµηλά στον ανατολικό ορίζοντα τον Κρόνο µε τον Άρη που βρίσκονται εκεί», σηµειώνει ο πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Αστρονοµίας Κρήτης και προσθέτει: «Ξεχωρίζουµε στον νυχτερινό ουρανό τους πλανήτες του ηλιακού µας συστήµατος ως αστέρια µε σταθερό φως. Επειδή βρίσκονται σχετικά κοντά µας, ανακλούν αρκετό φως από τον Ήλιο και φαίνονται ως αστέρια µε σταθερό φως. Αντίθετα, οι αστέρες ήλιοι που βρίσκονται πολύ πολύ πιο µακριά από εµάς στέλνουν λίγο από το φως τους σχεδόν µια ακτίνα φωτός, και το βλέπουµε να τρεµοπαίζει λόγω των διαφορετικών θερµοκρασιών που υπάρχουν σε διάφορα ύψη στην ατµόσφαιρα. Οπότε όταν βλέπετε αστέρια µε σταθερό φως, µάλλον είναι πλανήτες του Ηλιακού µας συστήµατος, ενώ όταν τρεµοπαίζει το φως τους είναι αστέρες ήλιοι πολύ πολύ… πολύ µακριά από εµάς».
Οι αρχαίοι Έλληνες, τονίζει ο κ. Παντζέκος, ονόµαζαν τους πλανήτες ως πλανήτες αστέρες γιατί πλανώνται – περιπλανώνται – άλλαζαν θέση από µέρα σε µέρα και από µήνα σε µήνα µεταξύ των απλανών αστέρων, όπως ονόµαζαν τους αστέρες (ήλιους) που έµεναν σε σχετικές σταθερές θέσεις καθόλη τη διάρκεια του χρόνου.
ΜΕ ΠΥΞΙ∆Α ΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ
Τα αστέρια όµως δεν αποτελούν µόνο µια διαρκή πηγή οµορφιάς και ερωτηµάτων. Συγχρόνως λειτουργούν κι ως κι ένα πανάρχαιο σύστηµα προσανατολισµού.
«Μόλις δύσει ο Ήλιος, αν κοιτάξουµε ψηλά στον ουρανό, κοντά στο ζενίθ του ουρανού προς βορρά, βρίσκεται ο αστερισµός της Μεγάλης Άρκτου ο οποίος µπορεί να µας οδηγήσει στον Πολικό Αστέρα (γράφηµα 3) έναν αστέρα ακίνητο που σηµατοδοτεί τον Βορρά. Ο Πολικός αστέρας αποτελεί σηµάδι προσανατολισµού το βράδυ καθώς βρίσκεται στην προέκταση του άξονα περιστροφής της Γης µε αποτέλεσµα να βρίσκεται συνέχεια στην ίδια θέση όσες στροφές κι αν κάνει η Γη», εξηγεί ο κ. Παντζέκος.
Εκτός τους αστερισµούς του Ταύρου και των ∆ιδύµων, κοιτώντας νότια µπορεί κάποιος να διακρίνει µε γυµνό µάτι και τους ζωδιακούς αστερισµούς του Καρκίνου, του Λέοντα και της Παρθένου ανατολικά. Όσο περνάει η νύχτα ανατέλλουν και οι Ζυγός, Σκορπιός και Τοξότης (λίγο πριν ξηµερώσει).
Επίσης, ανατολικά αρχίζουν να φαίνονται οι καλοκαιρινοί αστερισµοί, όπως είναι οι Λύρα, Κύκνος, Αετός κ.ά., που θα µας συντροφεύουν τους προσεχείς µήνες καθώς θα βρίσκονται ψηλότερα όσο περνάει ο καιρός (θερινό τρίγωνο).
Ο Σύλλογος Φίλων Αστρονοµίας Κρήτης
Ο Σύλλογος Φίλων Αστρονοµίας Κρήτης είναι ένας µη-κερδοσκοπικός πολιτιστικός και επιστηµονικός σύλλογος, ένας φορέας γνώσης και πολιτισµού που δραστηριοποιείται στην ευρύτερη περιοχή της Κρήτης. Οι µέχρι τώρα δράσεις του σκοπό έχουν την παροχή µιας εναλλακτικής πολιτιστικής πρότασης, στον κόσµο της Κρήτης και την προσέγγιση της εξειδικευµένης, αλλά συναρπαστικής επιστήµης της αστρονοµίας µε το ευρύ κοινό. Ιδρύθηκε το 2007 από ερασιτέχνες αστρονόµους κι έχει ως προτεραιότητα του την εκλαΐκευση και τη διάδοση της επιστήµης της Αστρονοµίας. Αριθµεί πάνω από 100 µέλη σε ολόκληρη την Κρήτη και σε όλο τον κόσµο και έχει έδρα τα Χανιά. Ο Σύλλογος οργανώνει τακτικά βραδιές αστροπαρατήρησης µε ελεύθερη συµµετοχή. Για περισσότερες πληροφορίες, στοιχεία επικοινωνίας κ.λπ. οι ενδιαφερόµενοι µπορούν να επισκεφθούν την ιστοσελίδα του Συλλόγου Αστρονοµίας Κρήτης www.sfak.org.
Προγραµµατισµένες εκδηλώσεις
Μικροί και µεγάλοι που αγαπούν και ενδιαφέρονται για την παρατήρηση των αστεριών µπορούν να συµµετέχουν σε εκδηλώσεις που πραγµατοποιεί ο Σύλλογος Φίλων Αστρονοµίας Κρήτης. Ειδικότερα, το πρόγραµµα εκδηλώσεων του Συλλόγου περιλαµβάνει το επόµενο διάστηµα:
– Σάββατο 13 Απριλίου: Αστροπαρατήρηση στο κάστρο Παλαιόχωρας Χανίων (20:30-22:30).
– Κυριακή 14 Απριλίου: Ηλιοπαρατήρηση στο Λύκειο Παλαιόχωρας (10:00-12:00).
– Σάββατο 11 Μαϊου: Οµιλία του διευθυντή του Αστεροσκοπείου Σκίνακα ∆ρ. Χαρµανδάρης στο Πολύκεντρο ∆ήµου Σητείας.
– Σάββατο 10 Μαϊου: Αστροπαρατήρηση στη Σούδα Χανίων.
– Σάββατο 15 Ιουνίου: Αστρο-πάρτι έξω από το φρούριο Κουλέ των Αρχαίων Απτέρων στα Μεγάλα Χωράφια Χανίων.
– Παρασκευή 9 και Σάββατο 10 Αυγούστου: Παγκρήτια συνάντηση ερασιτεχνών αστρονόµων στα Ανώγεια. Την Παρασκευή 9 Αυγούστου στον Τόπο του Βοσκού ανοιχτή εκδήλωση για το κοινό. Σάββατο 10 Αυγούστου στο Αστερο
