Σκοπός αυτού του άρθρου είναι να παρουσιάσει με όσο συνοπτικό τρόπο είναι δυνατόν, τα περιθώρια που -κατά τη γνώμη του συντάκτη του- υπάρχουν για να αποτραπεί η παραχώρηση ειδικά του αεροδρομίου των Χανίων στο επενδυτικό σχήμα FRAPORT A.G. – SLENTEL Ltd.
Η δυνατότητα παρέχεται μέσω της αίτησης ακυρώσεως ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας, που αναμένεται να συζητηθεί τον Νοέμβριο. Την αίτηση έχουν υποβάλει οι Ο.Τ.Α. της δυτικής Κρήτης μαζί με τους Δικηγορικούς Συλλόγους και τα Εμπορικά και Βιομηχανικά Επιμελητήρια Χανίων και Ρεθύμνης και υπογράφεται από τους δικηγόρους κ. Δημήτρη Ποντικάκη, πρώην πρόεδρο Δικηγορικού Συλλόγου Χανίων, Πιτσιγαυδάκη Χαράλαμπο και Περράκη Μάρκο, νομικούς συμβούλους της Αντιπεριφέρειας και του Δήμου Χανίων αντίστοιχα.
Σπεύδω να διευκρινίσω ότι, εφ’ όσον η ανατροπή εξαρτάται από έναν άδηλο ή πάντως μη εκ των προτέρων προσδιορίσιμο παράγοντα, όπως είναι η κατάληξη μιας δικαστικής διαδικασίας, θα ήταν ασφαλώς αυταπάτη εάν η όποια δυνατότητα ευδοκίμησης παρουσιάζονταν με υπερθετικό τρόπο. Με αυτά που γράφω δεν ισχυρίζομαι συνεπώς ότι μια τέτοια διέξοδος μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη. Αποτελεί όμως μια κάποια δυνατότητα άμυνας που καλό θα είναι να τη γνωρίζουμε και να παλέψουμε από κοινού γιαυτήν, ανεξαρτήτως των διαφορών μας, παράλληλα με τον συνολικότερο αγώνα για να ακυρωθούν ή να μειωθούν έστω οι συνέπειες της παραχώρησης.
Οπως υποδηλώνεται με τον τίτλο, υπάρχουν ισχυρά νομικά και ουσιαστικά επιχειρήματα για την παραδοχή της αίτησης ακύρωσης από το ΣτΕ.
Θα μπορούσαμε να τα συνοψίσουμε σε 4 κατηγορίες:
(α) Ελέγχεται η “κεκρυμμένη” ζημία του ελληνικού Δημοσίου
Κάθε έργο ιδιωτικό, Δημοτικό ή Δημόσιο που κατασκευάζεται με πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιχορηγήσεις, κονδύλια Ε.Σ.Π.Α. κ.λπ., δεν είναι δυνατόν να εκποιηθεί ή να εκμισθωθεί ή να παραχωρηθεί η χρήση του σε τρίτους πριν παρέλθουν τουλάχιστο 5 έτη από την ολοκλήρωση και παράδοση του έργου και την είσπραξη του ποσού της επιχορήγησης. Στο αεροδρόμιο Χανίων εκτελούνται έργα επέκτασης με κοινοτικά κονδύλια που δεν έχουν αποπερατωθεί και δεν έχουν παραδοθεί, ύψους 100 εκατομμυρίων ευρώ. Εάν η παραχώρηση υλοποιηθεί, θεωρείται βέβαιο ότι θα επιβληθεί πρόστιμο από την Ευρωπαϊκή Ενωση για παράβαση των όρων της χορήγησης, που θα είναι ανάλογο της επιδότησης. Η με βεβαιότητα αναμενόμενη ζημία του Ελληνικού Δημοσίου συνιστά ισχυρό λόγο δικαστικής ακύρωσης του διαγωνισμού.
(β) ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ: Δημιουργείται ένα μονοπώλιο – τέρας αντίθετο προς την ευρωπαϊκή νομοθεσία:
Από τους όρους του διαγωνισμού και το κείμενο της κατακύρωσης προκύπτει ότι το ύψος των τελών χρήσεως του αεροδρομίου και οι όροι πρόσβασης θα πάψουν να καθορίζονται από το Ελληνικό Δημόσιο. Αναπόφευκτη συνέπεια θα είναι ότι η διαχείριση και εκμετάλλευση όλων των υπό παραχώρηση αεροδρομίων θα γίνεται μονοπωλιακά από το ιδιωτικό επενδυτικό σχήμα. Θα δημιουργηθεί αναγκαστικά ένα ιδιωτικό μονοπώλιο στον κλάδο, εξέλιξη που προσκρούει στις ισχύουσες διατάξεις περί ανταγωνισμού τόσο του Ευρωπαϊκού όσο και του Ελληνικού Δικαίου. Έχει ενδιαφέρον να ανατρέξουμε στην «πρόσκληση για την υποβολή εκδήλωσης ενδιαφέροντος» της Τ.Α.Ι.ΠΕ.Δ. Α.Ε. με ημερομηνία 1.4.2013. Στη σελίδα 15 ορίζεται ρητά ότι κάθε ενδιαφερόμενος θα πρέπει να βεβαιώσει ότι «δεν υπάρχει παρούσα ή πιθανή σύγκρουση συμφερόντων, η οποία θα μπορούσε να επηρεάσει την ικανότητά του να παράσχει χωρίς διακρίσεις πρόσβαση στα αεροδρόμια και στις εγκαταστάσεις τους σε όλους τους ενδιαφερόμενους χρήστες». Δεν μπορούμε να ξέρομε εάν από τον προτιμητέο πλειοδότη δόθηκαν και ποιες διαβεβαιώσεις, αυτό είναι κάτι που θα διερευνηθεί από τη Δικαιοσύνη. Προκύπτει τώρα ότι τα κριτήρια αυτά δεν πρέπει να λήφθηκαν υπόψη: στη FRAPORT AG κατέχει σημαντική συμμετοχή η Αεροπορική Εταιρεία Deutsche Lufthansa AG, που είναι κυρίαρχη στη Star Alliance Services GmbH, σχήμα που, ως γνωστόν, συμμετέχει και η εταιρεία ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ ΑΙΓΑΙΟΥ Α.Ε. (Aegean Airlines), μία εκ των δύο κυρίαρχων στην εσωτερική ελληνική αγορά. Οι κίνδυνοι «αποκλεισμών και προνομιακής μεταχείρισης εταιριών σε βάρος άλλων» είναι προφανείς. Δεν είναι μόνο όμως αυτό: Κατά την ιστοσελίδα παρουσίασής της (1), η πλειοψηφία της FRAPORT AG κατέχεται από το γερμανικό δημόσιο (31,35% από το Ομόσπονδο Κρατίδιο της Έσσης και 20,02% από τη Stadtwerke Frankfurt am Main Holding GmbH που ανήκει κατά το 100% στον Δήμο της Φρανκφούρτης). Η πιο ήπια αποτύπωση της νέας πραγματικότητας είναι ότι η πρόσβαση μεταξύ άλλων και στο αεροδρόμιο των Χανίων θα συναρτάται με τις αποφάσεις ξένου κράτους της Ο.Δ. της Γερμανίας. Εξέλιξη για την οποία η ευρωπαϊκή νομοθεσία και η νομολογία του ευρωπαϊκού Δικαστηρίου δεν συνηγορούν, όπως προκύπτει από πλήθος αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
(γ) Λόγοι εθνικής ασφαλείας και δημοσίου συμφέροντος
Λόγοι εθνικής ασφαλείας, αλλά και δημοσίου συμφέροντος, επέβαλαν την εξαίρεση του αεροδρομίου Χανίων από την ανάθεση της διαχείρισης και εκμετάλλευσης του σε ιδιώτες. Το ιδιωτικό επενδυτικό σχήμα δεν μπορεί ούτε και υποχρεώνεται να λειτουργεί το αεροδρόμιο με πρωτεύον κριτήριο την εθνική ασφάλεια. Ανεξαρτήτως της γνώμης που έχει ο καθένας για τη χρησιμότητα ή μη των «διευκολύνσεων» προς τις Η.Π.Α. κα το ΝΑΤΟ, νομικά κρίσιμο είναι το θέμα ότι η τήρηση των δεσμεύσεων της ελληνικής Πολιτείας προς τα διμερώς συμβεβλημένα Κράτη και Οργανισμούς πρέπει να διασφαλίζεται. Αυτό επιτάσσουν οι όροι του Διεθνούς Δικαίου. Ο ιδιώτης προφανώς δεν μπορεί να εγγυηθεί την υλοποίηση πολυετών στρατιωτικής φύσεως διμερών συμβάσεων που δεσμεύουν τη χώρα. Δυσκολεύομαι να φανταστώ δικαστή και μάλιστα Ανωτάτου Δικαστηρίου που θα αγνοήσει αυτήν την παράμετρο.
(δ) Σοβαρές νομικές ατέλειες του διαγωνισμού. Ισχυρή ένδειξη τυπικής ακυρότητας της παραχώρησης στο Τ.Α.Ι.ΠΕ.Δ.
Η τέταρτη κατηγορία λόγων που μπορούν να οδηγήσουν στην παραδοχή της αίτησης ακύρωσης είναι νομικής φύσεως. Δεν είναι ο κατάλληλος χώρος για την ανάπτυξή τους, ασφαλώς, γι’ αυτό και αναφέρονται μόνο οι επικεφαλίδες. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του νομικού κόσμου ο διαγωνισμός πάσχει από έλλειψη της επιβεβλημένης, πλήρους και εμπεριστατωμένης συνάμα δε και σαφούς, ειδικής και επαρκούς αιτιολογίας, από την οποία να προκύπτει, ότι η παραχώρηση σε ιδιωτικό φορέα έγινε για το Δημόσιο Συμφέρον υπό την ευρεία αυτού έννοια. Η εκτίμηση ενισχύεται από το γεγονός ότι του διαγωνισμού δεν προηγήθηκε τεχνικοοικονομική μελέτη με την οποία να εξετάζεται η τεχνική και οικονομική κατάσταση του αεροδρομίου, τα έσοδα (μικτά και καθαρά) της τελευταίας πενταετίας και κυρίως δεν περιέχεται ειδική αναφορά στο είδος της ωφέλειας που αναμένεται να προκύψει. Η απλή αναφορά των επιβατών που εξυπηρετήθηκαν τα τελευταία χρόνια δεν αναπληρώνει την έλλειψη αιτιολογίας. Και πάλι οφείλω να δηλώσω ότι δυσκολεύομαι να φανταστώ ότι θα υπάρξει δικαστής να αγνοήσει την κραυγαλέα αυτήν έλλειψη. Υπάρχουν εξάλλου σοβαρές παραβιάσεις της ενωσιακής νομοθεσίας για τη διαδικασία του διαγωνισμού, που αφορούν σε θεμελιώδεις αρχές και κανόνες του κράτους δικαίου, της χρηστής διοίκησης και της ασφαλείας του δικαίου σε σχέση με τους όρους του διαγωνισμού και πιο ειδικά σε σχέση με την τήρηση των κανόνων δημοσιότητας και των αρχών της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης. Τέλος ελέγχεται ως αντισυνταγματική η ίδια η παραχώρηση στο Τ.Α.Ι.ΠΕ.Δ. της δυνατότητας εκχώρησης. Κατά την επικρατέστερη άποψη, που την ασπάζεται και η απόφαση 668/2012 της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, η παραχώρηση έπρεπε να είχε γίνει με τυπικό νόμο και όχι με μιαν απλή υπουργική απόφαση.
Τι πρέπει να γίνει
Δεν λησμονούμε ούτε στιγμή ότι η απόφαση παραχώρησης χρονολογείται από τον Οκτώβριο του 2011 και ότι ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του 2014, με την πράξη κατακύρωσης του σχετικού διαγωνισμού. Οι πολιτικές αποτιμήσεις αποτελούν αναφαίρετο δικαίωμα όλων μας. Χωρίς αναθέματα σε λάθος πρόσωπα ή σε λάθος κυβερνητικά σχήματα, θα πρόσθετα. Εκείνο που τώρα προέχει είναι να μην υποσταλεί ο αγώνας, αλλά να εξακολουθήσει να δίνεται σε κάθε δυνατό πεδίο, ένα από τα οποία είναι και οι δικαστικές αίθουσες. Χρειάζεται κινητοποίηση όλων, χρειάζεται ενίσχυση με επιχειρήματα, νομολογιακά δεδομένα και με υλικά μέσα, συνδρομή ενδεχομένως από εξειδικευμένους διεθνείς νομικούς οίκους. Η μάχη που θα δοθεί μας αφορά ως κοινωνία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πώς ο μόνος χαμένος αγώνας είναι εκείνος που δεν δόθηκε…
