Η έννοια της Γαλάζιας Οικονομίας (Blue Economy, Blue Growth) αναφέρεται σε δραστηριότητες που σχετίζονται με το θαλάσσιο περιβάλλον και περιλαμβάνουν:
1. Την αλιεία, τις υδατοκαλλιέργειες και την αξιοποίηση των θαλάσσιων οργανισμών για τη παραγωγή τροφίμων και άλλων χρήσιμων προιόντων,
2. Το παράκτιο και θαλάσσιο τουρισμό,
3. Την εξαγωγή διαφόρων ορυκτών αλλά και υδρογονανθράκων, πετρελαίου και φυσικού αερίου, από υποθαλάσσια κοιτάσματα,
4. Τη παραγωγή ενέργειας από θαλάσσια αιολικά πάρκα, την αξιοποίηση της ενέργειας των θαλάσσιων κυμάτων και των θαλάσσιων παλιρροιών,
5. Τις θαλάσσιες μεταφορές και τη ναυπήγηση σκαφών, και
6. Άλλες δραστηριότητες που σχετίζονται έμμεσα με τη Γαλάζια Οικονομία όπως η αφαλάτωση του θαλάσσιου νερού, η διάθεση επεξεργασμένων αστικών λυμάτων στη θάλασσα, η προστασία απειλούμενων θαλάσσιων ειδών και οικοσυστημάτων, κ.αλ.
Οι κύριοι κλάδοι της Γαλάζιας Οικονομίας που έχουν αναπτυχθεί μέχρι σήμερα στη Δυτική Κρήτη περιλαμβάνουν:
Α) Την αλιεία,
Β) Την ναυπήγηση μικρών σκαφών,
Γ) Τις θαλάσσιες μεταφορές ανθρώπων και εμπορευμάτων,
Δ) Τον παράκτιο και θαλάσσιο τουρισμό,
Ε) Τη διάθεση των επεξεργασμένων αστικών λυμάτων στη θάλασσα, και
Στ) Τη προστασία των παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων και των ευάλωτων οργανισμών
Οι δραστηριότητες αυτές της Γαλάζιας Οικονομίας στη Κρήτη με κυρίαρχο το τομέα του τουρισμού συμβάλλουν σημαντικά στη δημιουργία πλούτου και ευημερίας στο νησί. Σήμερα ο τομέας του τουρισμού στη Κρήτη, όπου οι επισκέπτες έλκονται κατά κύριο λόγο από τον ήλιο και τη θάλασσα (sun and sea), συμβάλλει στη δημιουργία περίπου του 50% του περιφερειακού ακαθάριστου προιόντος της Κρήτης. Εξ άλλου σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ ( Απρίλιος 2018) η ανεργία στη χώρα ανέρχεται σε 20.2% ενώ στη Κρήτη μόνο σε 11.6 % !!!, δηλαδή περίπου στο μισό του μέσου όρου της χώρας. Βέβαια οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται στο τομέα του τουρισμού είναι εποχιακές, πολλές φορές μερικής απασχόλησης και συνήθως όχι καλά αμοιβόμενες. Η στήριξη και η προώθηση της Γαλάζιας οικονομίας είναι πολύ σημαντική για την Ε.Ε. γιατί :
Α) Συμβάλλει στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας,
Β) Συμβάλλει στη δημιουργία πλούτου και ευημερίας,
Γ) Συμβάλλει στη προώθηση της αειφορίας στο θαλάσσιο περιβάλλον, και
Δ) Οι περισσότερες Ευρωπαικές χώρες έχουν ακτογραμμές και έχουν αναπτύξει διάφορες δραστηριότητες της Γαλάζιας Οικονομίας.
ΠΙΝΑΚΑΣ 1. ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΥ ΔΙΑΒΡΕΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΘΑΛΑΣΣΑ
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν για τη χώρα μας χρηματοδοτικές πρωτοβουλίες διαπεριφερειακής συνεργασίας της Ε.Ε. για τη προώθηση μεταξύ άλλων και της Γαλάζιας Οικονομίας και συγκεκριμένα :
1. Από το πρόγραμμα INTERREG-MED για τη Μεσόγειο θάλασσα,
2. Από το Μεσογειακό πρόγραμμα διακρατικής συνεργασίας ENI CBC MED,
3. Από το πρόγραμμα INTERREG-ADRION για την Αδριατική και το Ιόνιο, και
4. Από το πρόγραμμα INTERREG για τη Μαύρη θάλασσα
Εκτός από τις σημερινές δραστηριότητες της Γαλάζιας Οικονομίας στη Δυτική Κρήτη στο προσεχές μέλλον είναι πιθανόν να αναπτυχθούν επιπλέον δραστηριότητες οι οποίες ενδεικτικά είναι :
1. Θαλάσσιες ιχθυοκαλλιέργειες
Η χώρα μας έχει αναπτύξει μετά τη δεκαετία του ’80 το κλάδο των θαλάσσιων ιχθυοκαλλιεργειών κατέχοντας σήμερα ηγετική θέση στην Ευρώπη εξάγοντας μεγάλες ποσότητες ψαριών. Καθώς τα ιχθυοαποθέματα παγκοσμίως δεν αυξάνονται λόγω υπεραλίευσης και καθώς το ψάρι αποτελεί μία εξαιρετική τροφή είναι αναμενόμενο να αυξηθούν παγκοσμίως οι εγκαταστάσεις θαλάσσιων ιχθυοκαλλιεργειών και να δημιουργηθούν μελλοντικά μονάδες ιχθυοπαραγωγής και στη Δυτική Κρήτη.
2. θαλάσσια αιολικά πάρκα
Η περαιτέρω ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη χώρα μας και στην Ε.Ε. είναι βέβαιη τα επόμενα χρόνια στα πλαίσια αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Η Κρήτη έχει πλούσιο αιολικό δυναμικό και η λειτουργία αιολικών πάρκων είναι ιδιαίτερα προσοδοφόρα. Όμως σήμερα οι τοπικές κοινωνίες αντιδρούν έντονα στη δημιουργία αιολικών πάρκων στα βουνά της Κρήτης. Έτσι είναι πολύ πιθανόν να δημιουργηθούν στο μέλλον θαλάσσια αιολικά πάρκα στη Κρήτη όπως γίνεται σήμερα στις χώρες της Βόρειας και Δυτικής Ευρώπης.
3. Εξόρυξη/άντληση υδρογονανθράκων από υποθαλάσσια κοιτάσματα
Οι έρευνες για τον εντοπισμό υποθαλάσσιων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στη περιοχή της Κρήτης συνεχίζονται ενώ υπάρχουν αρκετές ενδείξεις για την ύπαρξη εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στη ευρύτερη περιοχή. Εφ’ όσον τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών κριθούν θετικά ( Ύπαρξη σημαντικών ποσοτήτων υδρογονανθράκων σε τέτοιο βάθος όπου το κόστος άντλησης τους είναι λογικό σε σχέση με τις τρέχουσες τιμές τους) είναι πολύ πιθανό να αναπτυχθεί μελλοντικά η δραστηριότητα άντλησης υδρογονανθράκων από υπάρχοντα υποθαλάσσια κοιτάσματα στη περιοχή της Δυτικής Κρήτης. Ανάλογες εγκαταστάσεις λειτουργούν σήμερα στο Βόρειο Αιγαίο στη περιοχή Καβάλας-Θάσου.
4. Αφαλάτωση θαλάσσιου νερού
Η παρατηρούμενη έλλειψη επαρκών υδάτινων πόρων στη περιοχή της νοτιο-ανατολικής Μεσογείου αναμένεται να ενταθεί τα προσεχή χρόνια λόγω της κλιματικής αλλαγής. Είναι πολύ πιθανόν στο μέλλον μέρος των υδάτινων αναγκών της Κρήτης για ύδρευση και άρδευση να καλύπτεται με την αφαλάτωση θαλάσσιου νερού όπως γίνεται σήμερα σε άλλα νησιά της χώρας καθώς και στη Κύπρο.
Χαρακτηριστικό των προαναφερθέντων κλάδων της Γαλάζιας Οικονομίας είναι ότι συνιστούν δραστηριότητες έντασης κεφαλαίου και τεχνολογίας, απαιτούν αρκετά επενδυτικά κεφάλαια ενώ αποτελούν πεδία όπου δραστηριοποιείται κυρίως ο ιδιωτικός τομέας της οικονομίας. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των διαφόρων δραστηριοτήτων της Γαλάζιας Οικονομίας θα πρέπει να ελαχιστοποιούνται για να προαχθεί η αειφορία και να δοθεί η δυνατότητα και στις επόμενες γενιές να ευημερήσουν αξιοποιώντας τους εξαντλήσιμους και ανανεώσιμους φυσικούς πόρους του τόπου και ζώντας σε ένα καθαρό περιβάλλον. Στα πλαίσια της κυκλικής οικονομίας θα πρέπει οι εκροές από τις προαναφερθείσες δραστηριότητες της Γαλάζιας Οικονομίας να θεωρούνται εισροές σε κάποιες άλλες και να διασφαλίζεται η ελαχιστοποίηση της όποιας απόρριψης απoβλήτων στο περιβάλλον. Είναι προφανές λοιπόν ότι στο μέλλον η προώθηση και ανάπτυξη διαφόρων κλάδων της Γαλάζιας Οικονομίας θα συμβάλλει αποφασιστικά στην ευημερία της Κρήτης.
Το κείμενο αυτό αποτελεί περίληψη της εισήγησης του γράφοντος στις 22/7/2018 στο Θερινό Σχολείο για τη Περιβαλλοντική Δημοσιογραφία που πραγματοποιείται στα Χανιά οργανωμένο από το Ινστιτούτο Επαρχιακού Τύπου και το Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
*Ο Γιάννης Βουρδουμπάς είναι χημικός μηχανικός, επιστημονικός συνεργάτης του ΜΑΪΧ.
