Ο άνθρωπος με τις αισθήσεις του, την εμπειρία του, τη νόησή του, το στοχασμό του και τη συνείδησή του, αντιλαμβάνεται το “είναι” και το “γίγνεσθαι”, αλλά και τις μεταβολές τους, πορευόμενος σ’ έναν κόσμο, που επιθυμεί να κατανοήσει, να ερμηνεύσει ή και να αλλάξει.
Με αυτή τη συλλογιστική η επιστήμη ερμηνεύει τη γένεση, την ύπαρξη και τη μεταβολή του κόσμου, αποκαλύπτοντας τα μυστικά του. Η τεχνολογία τον τροποποιεί για να προσαρμοστεί στις ανθρώπινες επιθυμίες και απαιτήσεις, ενώ η οικοπεριβαλλοντική σπουδή μελετά τις σχέσεις ανάμεσα στους ζωντανούς οργανισμούς και στο ολιστικό τους περιβάλλον, και μάλιστα, σήμερα, που οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες -αποδεδειγμένα πλέον- υπονομεύουν την ισορροπία της φύσης, υπερκαταναλώνοντας -αλόγιστα- και τα τελευταία αποθέματα των φυσικών της πόρων (1,2,6).
Στη διάρκεια όμως ετούτης της ανθρωπογενούς παρέμβασης, αποκαλύπτεται το “υπαρξιακό αδιέξοδο” της υπερκαταναλωτικής ανθρώπινης παρουσίας.
Συγκεκριμένα ο χρόνος -ως ιστορική, επιστημονική και βιωματική έννοια- φθείρει και εξαφανίζει την όποια εφήμερη ζωντανή ύπαρξη. Μέσα στο φθοροποιό αυτό τοπίο, η ανθρώπινη ύπαρξη, κυρίαρχη, αλλά στο βάθος αδύναμη και φοβισμένη, αναζητά όχι μόνο γνώση, αλλά και αγάπη, θαλπωρή, σιγουριά, ασφάλεια και επικοινωνία στον περιβάλλοντα χώρο της.
Παρακάμπτοντας, όμως, το υπαρξιακό αυτό αδιέξοδο, πορευόμαστε στη “γήινη λογική” της ριζοσπαστικής “βαθιάς οικολογίας”, η οποία βεβαιώνει, ορθολογικά, ότι για οτιδήποτε και για τα πάντα “η φύση ξέρει καλύτερα”. Και ακόμη θεωρεί δεοντολογικά, ότι “το μόνο που μπορούμε να επιδιώξουμε, ως επιστήμονες, ερευνητές, εκπαιδευτικοί, καλλιτέχνες, τεχνικοί, επιχειρηματίες, παραγωγοί, καταναλωτές και πολίτες είναι να μιμηθούμε τη λογική της φύσης, συνετά, όμως, και δημιουργικά.
Μπροστά σ’ αυτές τις προθέσεις, προβλέψεις και επιδιώξεις για τις σχέσεις ανθρώπου – φύσης και επιστήμης, το περιβάλλον, με την αξεχώριστη ανθρωπογενή του σύσταση και δυναμική, παραμένει ότι μοναδικότερο και πολυτιμότερο διατηρούμε, αφού απ’ αυτό εξαρτάται η επιβίωσή μας.
Όμως, πέρα, από τις σοβαρές απειλές της οικολογικής ισορροπίας του πλανήτη μας, όπως είναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η κλιματική αλλαγή, η μείωση της προστατευτικής στοιβάδας του όζοντος, η όξινη βροχή, η μείωση της βιοποικιλότητας και άλλες επιπτώσεις, χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε και άλλες σοβαρές απειλές που μαστίζουν τον πλανήτη μας, όπως η οικονομική ανέχεια, η ανεργία, η πείνα, η αρρώστια, η βία, ο ρατσισμός, τα ναρκωτικά, το AIDS ή και η ίδια η κοινωνική, οικονομική, πολιτισμική και συναισθηματική απανθρωποποίηση, αλλοτρίωση, αποξένωση και περιθωριοποίηση (3).
Ωστόσο, Άνθρωπος – Φύση και Περιβάλλον συνιστούν το σύνολο των οικοσυστημάτων που φύονται και διαπλάσσονται στον πλανήτη μας.
Στις οικοσυστημικές αυτές μορφές της περιβάλλουσας ανθρωπογενούς φύσης, συναντώνται και συνήθως συγκρούονται, η “ανθρώπινη συνείδηση” από τη μια πλευρά και το “ωφελιμιστικό και κερδώον πρόσωπό” της από την άλλη.
Η σύγκρουση αυτή ανάμεσα στο ατομικό -ανθρώπινο- συμφέρον και στο συλλογικό συμφέρον, δηλαδή στο κοινωνικό, και όπως αυτό προσδιορίζεται από την οικολογική συνείδηση, είναι ιδιαιτέρως αισθητή και έντονη, στις μέρες μας, κυρίως, μεταξύ των όποιων πολιτικών και διοικητικών οργάνων, υπηρεσιών, εταιρειών, επιχειρηματιών ή και απλών πολιτών, αφού το περιβάλλον και η φύση εκλαμβάνονται ως χώροι καταναλωτικής ευδαιμονίας και ανάλωσης ιδεών, προτύπων και αγαθών, που προορίζονται να καλύψουν τις ανάγκες και επιθυμίες, τις οποίες “κατασκευάζει” η διαφήμιση και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Στόχος των προϊόντων που παράγονται και καταναλώνονται, μ’ αυτόν τον τρόπο, είναι να προσεγγίσουν την καλούμενη -αν και άπιαστη για πολλούς- “ανθρώπινη ευτυχία”, παρόλα τα, συνήθη, ευχολόγια περί “αειφορικής ανάπτυξης” και βιώσιμης -κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά- κοινωνίας (2).
Έτσι, σήμερα, πάλι, η δυστυχώς, ακόμη, πολύπαθη παιδεία και ειδικότερα η περιβαλλοντική αγωγή και παιδεία καλείται να υπερασπίσει, να διαφυλάξει και να διατηρήσει το περιβάλλον, τη φύση και τους πόρους της, μέσα από συγκεκριμένα βιωματικά σχολικά προγράμματα, που συνδέουν το σχολείο με τη φύση, την κοινωνία και τον πολιτισμό, απαλλαγμένα όμως από τις μονοδιάστατες παθητικές και νοησιαρχικές μεθόδους διδασκαλίας (1,2).
Γι’αυτό και η Περιβαλλοντική Αγωγή και Εκπαίδευση για να λειτουργεί αποτελεσματικά, χρειάζεται να σχεδιάζεται, να οργανώνεται και να εφαρμόζεται, μόνο, μέσω βιωματικών, διερευνητικών και διεπιστημονικών μορφών παιδαγωγικής δράσης, που επιδιώκουν να διαμορφώσουν φιλοπεριβαλλοντικές αντιλήψεις, στάσεις, αντιστάσεις και συμπεριφορές στην ελληνική και πλανητική κοινωνία (3).
Οι διδακτικές αυτές δράσεις οικο-περιβαλλοντικής ενημέρωσης, συνειδητοποίησης, ευαισθητοποίησης και ενεργοποίησης, όταν είναι ολοκληρωμένες (οργανωτικά και λειτουργικά), μπορούν να επηρεάσουν βαθιά τις αντιλήψεις, στάσεις και συμπεριφορές των αυριανών πολιτών, κάνοντας, έτσι, πραγματικότητα, τα οράματα της βιώσιμης ανάπτυξης, εναρμονίζοντας και συμβιβάζοντας -ιστορικά- τους χώρους του περιβάλλοντος, της οικονομίας, της κοινωνίας και της παιδείας (3,4,5,6).
Περιβάλλον, όμως, Παιδεία, Επιστήμη, Αισθητική, Τέχνη και Πολιτισμός, είναι και πάθος, βάθος και έρωτας για ότι είναι αντιληπτό, νοητό, υπαρκτό, ανύπαρκτο, άψυχο, έμψυχο, χρήσιμο, άχρηστο, όμορφο, άσχημο, καλό ή κακό που νοείται, αισθητοποιείται, βιώνεται και οικοδομείται στη συνείδησή μας (4,5).
Γι’αυτό και χρειάζεται να αγωνιούμε, αναζητώντας, ανακαλύπτοντας, αποκαλύπτοντας και πασχίζοντας επίμονα, επίμοχθα και βασανιστικά, για να μαθαίνουμε, βιώνοντας με νόημα, ουσία και σημασία, το κάλλος το εφήμερο, τη φευγαλέα την ομορφιά, αλλά και την άνυδρη κόλαση της πικρής γεύσης των καρπών.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
1. Αθανασάκης Α., Οικο-Περιβαλλοντική Παιδαγωγική, ΧΡ. ΔΑΡΔΑΝΟΣ, Αθήνα 1996.
2. Αθανασάκης Α., Η Περιβαλλοντική Αγωγή σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, ΧΡ. ΔΑΡΔΑΝΟΣ, Αθήνα 2005.
3. Αθανασάκης Α., Η Περιβαλλοντικής Αγωγή και Εκπαίδευση στο Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα, ΧΡ. ΔΑΡΔΑΝΟΣ, Αθήνα 2010.
4. Παύλος Γ., Τοπίο μυστικό: Γνώση του πάθους και του βάθους, ΤΑΜΙΕΙΟΝ ΘΡΑΚΗΣ – ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ, Αθήνα 2004.
5. Παύλος Γ., Περιβάλλον – Παιδεία – Άνθρωπος και Πολιτισμός, ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ, Αθήνα 2004.
6. O.E.C.D., Towards Sustainable Development, OECD Rome Conference Proceedings, OECD, Paris 2000.
