90 χρόνια ζωής συμπληρώνει σήμερα ο σπουδαίος πνευματικός άνθρωπος, φιλόσοφος, συγγραφέας, ποιητής, δημοσιογράφος και εκλεκτός συνεργάτης και φίλος των “Χ.ν.” Δημήτρης Κακαβελάκης.
Μια ζωή γεμάτη, προσφορά, αγώνα και δημιουργία. Οραματιστής, ριζοσπάστης και επαναστάτης με “όπλο” την πένα του, ο Δημήτρης Κακαβελάκης συνεχίζει να προσφέρει πολλά στην τοπική και όχι μόνον κοινωνία.
Eνας Άνθρωπος το έργο του οποίου οφείλει να αναγνωριστεί ακόμη περισσότερο αν και ποτέ ο ίδιος δεν επεδίωξε τιμές και βραβεία.
Τιμής ένεκεν, ανήμερα των γεννεθλίων του, στα “Χανιώτικα νέα” δημοσιεύουμε σήμερα ενδεικτικά αποσπάσματα από ποιήματά του, μέσα από τα οποία αποτυπώνεται το επαναστατικό του πνεύμα, το οποίο παραμένει και στην ένατη δεκαετία της ζωής του παραμένει άοκνο.
ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ
To σπουδαίο και ιδιαίτερα σημαντικό ποιητικό έργο του Δημήτρη Κακαβελάκη έχει καθολικά αναγνωριστεί από ανθρώπους, λόγιους, κριτικούς και όχι μόνο. Σήμερα παρουσιάζουμε ενδεικτικά και μία αποτίμηση μέσα από τα μάτια του φιλολόγου και μεταφραστή του έργου του, Filippe Ramp.
Οπως σημειώνει ο Filippe Ramp «από το πρώτο, δεύτερο και τρίτο ποίημά του και μεταπολεμικά από το 1946, 48, 52, 55 και 1964-1966, ακόμα και σήμερα, ο Δημήτρης Κακαβελάκης πασχίζει για μία ποίηση ουσίας και οράματος. Για μίαν Εξακτίνωση της ποιητικής γλώσσας στην παγκοσμιότητα ενός ανοικτού σύμπαντος. Οι πρώτες του Εργασίες, ΟΡΙΟ 1948-53, ΕΠΙΤΑΦΙΑ 1955, ΕΓΚΑΤΑ 1964-1966 […]έχουν πολλά να πουν για τον ποιητή και το όραμα του, για την ακούραστη αναζήτησή του, που από τότε κιόλας τον κάνει να εκφράζει μοναδικές στιγμές στην πρωτοπορία της διεθνούς δημιουργίας. Στιγμές που πολύ αργότερα τάραζαν το παγκόσμιο ποιητικό κατεστημένο μέσα από τη φωνή ξένων ποιητών σαν τον Γκίσμπεργκ και τους Μπήτνικς. Πριν απ’ αυτούς, ο Κακαβελάκης, είχε συλλάβει ανοιχτά τους νέους ορίζοντες του ανθρώπινου δράματος και τους είχε εκφράσει σε μια γλώσσα πηγαία, αυθόρμητη γεμάτη από ποιητικές εικόνες και ενατενίσεις».
Για την “Νήσο” ο Ramp, παρατηρεί ότι όσο κι αν εκθέτει συμβολικά τη μοίρα της γενέτειρας του Κακαβελάκη, της Κρήτης, είναι ταυτόχρονα και η πρώτη απόπειρα να ιδωθεί ο κόσμος μας σαν μια νήσος παγκόσμια, που πλέκει την ιστορία της μέσα στην απειλή αλλά και στο μεγαλείο ενός άλλου κόσμου πέρα από τον κόσμο. Ενός κόσμου γαλαξιακού, που δημιουργεί τον χώρο και το χρόνο – τις δυο αυτές αιώνιες συνιστώσες της ανθρώπινης ύπαρξης – σε άλλες διαστάσεις, άγνωστες ως τώρα, που μονάχα η ποίηση μπορεί να εντοπίσει προορατικά”.
Για το σπουδαίο έργο του Δ.Κ. Massa Confusa, σημειώνει ότι: «To πρωταρχικό χάος της ύπαρξης, ο τρόμος της επιβολής αυτού του χάους πάνω στο μεμονωμένο άτομο, το άγχος από έναν εφιαλτικό κόσμο, που ντυμένος τα σύμβολα της εξουσίας αφανίζει το παρόν και το μέλλον του ανίσχυρου ανθρώπου μέσα από την καταδυνάστευση ενός ανελέητου μηχανισμού, είναι τα προβλήματα που δεν διατάζει ο Κακαβελάκης να αντιμετωπίσει μέσα από μια γλώσσα υψηλού ποιητικού στοχασμού, μέσα από μια εικονοκλασία ριζοσπαστική, που οδηγεί σε μια νέα μυθοποιία του κόσμου».
Αναφερόμενος στις Τυραννίες ο Filippe Ramp κάνει λόγο στην εικονοκλαστική γλώσσα του ποιητή σημειώνοντας ότι «απογυμνώνει και απομυθοποιεί κάθε σύμβολο, για να στήσει μέσα σε μια ατμόσφαιρα μεταφυσικής αναζήτησης, καινούργια σύμβολα από τον κόσμο των κατακρεουργημένων θεών.
Εξάλλου, για την ποιητική γλώσσα των “Αντισωμάτων” ο Ramp γράφει ότι: «Με τα ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ η ποιητική γλώσσα του Κακαβελάκη βρίσκει μια νέα διάσταση αναζήτησης και προβληματισμού. Περισσότερο εικονοκλαστική από όσο τις προηγούμενες εργασίες του, περισσότερο δραματική, με εικόνες οράματος που κομίζουν ένα καινούργιο επίπεδο φανταστικού και ονειρικού κόσμου. Ο ποιητής θεάται με ανελέητη ματιά όλο το φάσμα του ανθρώπινου πολιτισμού[…]».
ΜΙΑ ΕΤΕΡΗ ΠΤΥΧΗ ΤΟΥ ΚΑΚΑΒΕΛΑΚΗ
Ο Δ. Κακαβελάκης εξάλλου όπως γράφει ο Ramp, «εκφράζεται με ξεχωριστό πάθος μέσα από τις διηγήσεις του. Τα Πριόνια, μιλώντας για τον ίδιο κόσμο του φανταστικού, λειτουργούν μέσα στο όνειρο σαν σωστική της ανθρώπινης ύπαρξης κατάληξη, ανασκευάζοντας τον κόσμο των μονοδιάστατων προφανειών. Χρησιμοποιούν μια γραφή επαναστατικής σύλληψης, μια γραψή Που προεκτείνεται προς το άπειρο, ξεκινώντας από τις μικρές καθημερινές μας λέξεις. ΤΑ ΠΡΙΟΝΙΑ είναι ένας λόγος επεκτατικός. Ένας λόγος, μέσα στον λόγο. Μια πράξη μέσα στην πράξη.”
Τέλος o Filippe Ramp ορίζει την Παγκοσμιότητα της γλώσσας του ποιητή Κακαβελάκη μιλώντας για μια «παγκόσμια γλώσσα στην τέχνη, κείμενο του Κακαβελάκη που δεν είναι ένα δοκίμιο, με την κλασσική έννοια του όρου. Είναι ένα ποίημα μέσα στο ποίημα, μια διήγηση μέσα στη, διήγηση, με λίγα λόγια ένα καταστάλαγμα της ποιητικής αγωνίας. Μέσα σ’ αυτό ο Κακαβελάκης εκφράζει το βίωμα και το νόημα της αναζήτησης του. Έχοντας δει τον πολιτισμό να συνθλίβεται από εξουσία σε εξουσία, έχοντας βιώσει τη γλώσσα της τέχνης να καταντά το θλιβερό κουρέλι της εξουσίας, έχοντας δει τη σκέψη να κουλουριάζεται γύρω από τον εαυτό της -ρωτώντας μονάχα για το αδιέξοδο της- ο Κακαβελάκης μάς παρέχει μέσα από τις γραμμές αυτές έναν “Πυρετό στο Αίμα”, μια αγωνία, για την ίδια την τέχνη αλλά και μια πρόταση να σπάσουμε το φράγμα που Χιλιάδες χρόνια μάς κόβει τη θέα του εαυτού μας.”.
Από τα “Χανιώτικα νέα” θερμές ευχές και ευχαριστίες για την προσφορά στον τόπο μας και τη μακρά συνεργασία και φιλία μας.
ΝΗΣΟΣ
Εφόρμηση μαύρου
Τα μαύρα πουλιά εφορμούν
αδειάζοντας φλόγες
ν’ αφανίσουν τ’ ανθισμένο
χορτάρι που στη μαγιάτικη
ηλιοφάνεια πλέκει τη μοίρα του
εν ειρήνη με το νερό
εν πολέμω με τους χρυσοκόνθαρους
εναλλασσόμενο ρεύμα
για το φωτισμό τη νύχτα
που ο τρόμος καβαλικεύει
πάνω στις μάνδρες και απειλεί
με τη ρομφαία του σκοταδιού.
MASA CONFUSA
Ο Ηνίοχος
κοφτή ματιά
καρφωμένη στα σπλάχνα του ήλιου
οδηγεί το άρμα
στις όχθες East River
Κροκόδειλοι παίρνουν
λουτρό παλιγγενεσίας
Καλπάζουν τ’ άλογα
στη θέα τους αφρισμένα
και μένει ο Ηνίοχος
δίχως πουκάμισο
έρημος
στα βοσκοτόπια
της Wall Street
περικυκλωμένος
από τερμίτες
να ψάχνουν
στη massa confusa
το μικρόβιο που γεννά
χαλάρωση
στη στρατιωτική πειθαρχία
ΤΥΡΑΝΝΙΕΣ
Το Αθροισμα
Ο αθροιστής βλέπει
Το άθροισμα
Ο ξυλοκόπος τη φονική πράξη
Το λουτρό τον καθαρμό
Τώρα άδειες οι πράξεις
Βουλιάζουν σε κάθε
Σκαμπανέβασμα
Κι ο αθροιστής βουλιάγματα
Μετρώντας γίνεται Παντοκράτορας
ΕΣΥ
“Μια μόνο λέξη”
Το μεγάλο λευκό βουνό
Μπροστά στο Μεγάλο Λευκό Βουνό
Οι ώρες αλλάζουν ρυθμό,
Οι λόφοι σχολιάζουν τις αλλαγές
Οι πεδιάδες επιβάλλουν τις συναλλαγές
Οι σιωπές υψώνουν τις επιλογές
Και οι χαράδρες τις ανταλλάσσουν
Ομως η ώρα η μπλε
– Που με γέννησε ένα Σεπτέμβριο
Κρυβότανε στη Γνώση
Της σιωπής για να φανερωθεί
Στο κέρδος της νύχτας
Με την αιτία και το ερώτημα
Για τον ίσκιο του Λευκού
Βουνού που διαγράφεται πάντα
Στο ίδιο περίγραμμα
β’
Χώρος απλώματος χρόνος ξεδιπλώματος
Του Μεγάλου βουνού
Τότε που αδιάφορα
Τα σχόλια ο θόρυβος το μίσος
Ακόμα και η αγάπη των ανθρώπων
Για τις ρίζες
Του Μεγάλου βουνού που ανεβαίνουν
Ως την κορυφή του
Με μάτια χυμένα στο φώσφορο
Ν’ αναζητήσουν ελευθερία
ΕΓΚΑΤΑ
Ποιήματα 1964-66
Λίπανση ανελευθερίας
α’
Γυάλινο μάτι πολιορκεί
Χωρίς ενοχή την εξουσία
Που κραταιώνεται με αρχεία
Μυστικά και φανερά
Για να λιπαίνει δέντρα και φυτά
Ανελευθερίας χωρίς το γυάλινο μάτι
Ν’ αποξηραίνεται ή να φυλακίζεται
Στα έγκατα κάθε υπερεξουσίας
ΚΡΗΤΗ
Ονειρο Μέγα
Αρνηση για κάθε εκτύφλωση
Σε ταχύτητα προγονική
Κατοικεί η άρνηση
Για κάθε εκτύφλωση
Πυο ως άφωνη έρχεται
Να υψώνει αινίγματα
Γενναιότητας που πρέπει
Να ερμηνεύεται κατάντικρυ
Από τόσα χαλάσματα
Μέσα σε τόσο σκοτεινό
Που αρνείται κάθε
Γενναιότητα και κάθε ερμηνεία
Με την προγονική ταχύτητα
Να συνεχίζει να ‘ρχεται
Ως λάμψη άρνησης εκτύφλωσής της
α
τ
αξία
γήινης σαγήνης
Μέρες φυσικής
Μέρες Φυσικής καταπίνουν μέρες
Μεταφυσικής χωρίς όμως αυτή
Να βουλιάζει και να χάνεται
Ανάμεσα σε μετρήσεις
Αντοχής και μη αντοχής
Που ως σύστημα αδρανειακό
Δεν περιστρέφεται
Στο δέντρο γνώσης
Αλλά περιελίσσεται στο δέντρο
Αναζήτησης που ξενίζει
Στον καθολικό κορμό του
Το βάρος παραφυσικής μαζί
Και πολιτικής κι όσο αντέξει
Ο στροβιλισμός ευφροσύνης
Πριν από τον αντιστροβιλισμό αφροσύνης
Προσχεδιασμένου γεγονότος
Από το δέντρο παραφυσικής
Που είναι η πολιτική
ΥΠΕΡ-ΚΥΡΙ-ΑΡΧΙΑΣ
Ο ΤΡΕΛΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ
Ο ουρανός τρελός Περιλαίμια κραυγάζουνε
Εισιτήρια κοάζουνε Μπροστά η μεγάλη
Ψυ-χα-γω-γί-α πίσω το κύτταρο
Προελαύνει με προϊόντα εξοπλισμού
Ο ουρανός ο ουρανός ένα το τείχος – του
Αμέτρητα τα κοιλώματά – του Βρέστε
Τα οχήματα διάβρωσής – του
Μαχαίρια καρφωμένα
Σε σχίσματα διατυμπανίζουνε
Διαφορές ημερών και δολο-
Φονικές σκέψεις συζεύξεων
Ο ουρανός τρελός Νύχτες
Αιμορραγούν ακατάσχετα
Μέρες οιμώζουν ασταμάτητα
Μικρόκοσμοι Μακρόκοσμοι
Πεδία αντιηχητικά σε ύψη
Διακοσμικά την τρέλα συνεχίζουν.
Φλιπ Φλοπ Φλιπ Φλοπ Φλιπ Φλοπ
Ο ουρανός τρελός τρελοοοος
Φλιπ Φλοπ Φλιπ Φλοπ
Φλιπ
Φ
λ
ο
π
