«Πιστεύαμε πάρα πολύ στον ρόλο της τηλεόρασης ως μέσο εκπαίδευσης, ως μέσο προσανατολισμού, ως μέσο ποιότητας, που θα μπορούσε να δώσει στον καθένα, μια διαφορετική αντίληψη χωρίς απαγορεύσεις ή κανενός είδους αλλοίωση των πραγμάτων», λέει στα “Χ.Ν.” ο σπουδαίος κινηματογραφιστής και παραγωγός εκπομπών, Γιώργος Σγουράκης, ο οποίος μαζί με την αείμνηστη σύζυγο του, Ηρώ, άφησαν το δικό τους αποτύπωμα στο πολιτιστικό γίγνεσθαι μέσα από το έργο τους.
Ταινίες και ντοκιμαντέρ τους όπως το «Μονόγραμμα» αποτελούν αντικείμενα μελέτης σε πανεπιστήμια του εξωτερικού ενώ για το σύνολο του έργου τους έχουν βραβευθεί από την Ακαδημία Αθηνών.
•Έχετε μνήμες ως παιδί από τα Χανιά; Διάβασα ότι νονός σας ήταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και μάλιστα ότι τον επιλέξατε εσείς. Πώς έγινε αυτό;
Επειδή έφυγα πολύ μικρός από τα Χανιά, θυμάμαι πολύ λίγα πράγματα. Ναι, νονός μου ήταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Εγώ γεννήθηκα το ’46. Και είναι γνωστό ότι ο Μητσοτάκης πρωτοπολιτεύτηκε στα Χανιά την ίδια εποχή. Ο πατέρας μου βέβαια ήταν Βενιζελικός και φίλος με τον Σοφοκλή Βενιζέλο αλλά από την αρχή τάχθηκε με τον Μητσοτάκη λόγω των σχέσεων που επίσης είχαν εκείνα τα χρόνια. Έτσι όταν γεννήθηκα ήθελαν και ο Κων. Μητσοτάκης και ο Σοφ. Βενιζέλος να με βαφτίσουν. Όταν ήρθαμε στην Αθήνα το πράγμα λίγο ατόνησε αλλά ατόνησε για πολλά χρόνια, πήγα στο Δημοτικό σχολείο, το τελείωσα και… στο απολυτήριο Δημοτικού έγραφε: “Σγουράκης, αβάφτιστος”. Και ο πατέρας μου για να μην παρεξηγηθεί με κανέναν εκ των δύο φίλων του με πήγε να συναντήσω και τους δύο για να διαλέξω εγώ τον νομό μου. Οπότε ήμουν 11 χρονών και διάλεξα τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη για νονό. Δεν έχω γούστο;
•Ναι, αλλά γιατί τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη;
Ήταν εντυπωσιακός πάντα ο Μητσοτάκης εκείνα τα χρόνια. Το ’57 που βαφτίστηκα εγώ ήταν εκπληκτική παρουσία στην πολιτική ζωή και η γενικότερα η θέση του, η παρουσία του ήταν κάτι το εντυπωσιακό και μοναδικό.
•Σήμερα έχουμε πολιτικούς τέτοιου μεγέθους;
Δυστυχώς, όχι. Φοβούμαι ότι είναι πολύ περιορισμένα τα πρόσωπα που θα μπορούσαν να διαδραματίσουν κάποιο πολιτικό ρόλο στην Ελλάδα. Αλλά δυστυχώς έχουμε περιπέσει σε μία δεινή η οποία δεν ξέρω που θα βγάλει. Είναι η φτώχεια του πνεύματος, της αντίληψης, της αίσθησης, της πολιτικής ενόρασης. Όποιος παρακολουθεί την επικαιρότητα είναι πολύ απλό να τα καταλάβει αυτά τα πράγματα. Δυστυχώς ο λαός είναι άτυχος και δεν το άξιζε αυτή η μοίρα. Του άξιζε η μοίρα πολιτικών υψηλού κύρους όπως ήταν όλοι οι Χανιώτες, τότε, πολιτευτές και βουλευτές όπως ο Βενιζέλος, Μητσοτάκης, ο Πολυχρονίδης άνθρωποι που ήταν εν δυνάμει υπουργοί.
•Δεν έχει όμως ευθύνη ως προς τις επιλογές του και ο λαός;
‘Έχουμε ευθύνη. Αυτό το βλέπω και σε άλλες περιοχές π.χ στην βόρειο Ελλάδα που εκλέγει κάποιους ανθρώπους που δεν όμως αντιπροσωπευτικοί της αντρειάς, της λεβεντιά των Μακεδόνων. Τι να κάνουμε; Συμβαίνουν λάθη. Και τα λάθη είναι ανθρώπινα.
•Είπατε πριν για την “ φτώχεια του πνεύματος και αντίληψης”. Μαζί με την αείμνηστη σύζυγο σας Ηρώ, προσπαθήσατε επί 35 χρόνια μέσα από τις πολιτιστικές σας παραγωγές στην τηλεόραση, όπως το “Μονόγραμμα”, να εκπαιδεύσετε το κοινό…
Πιστεύαμε πάρα πολύ στον ρόλο της τηλεόρασης ως μέσο εκπαίδευσης, ως μέσο προσανατολισμού, ως μέσο ποιότητας, που θα μπορούσε να δώσει στον καθένα, στη κάθε μία, μια διαφορετική αντίληψη χωρίς απαγορεύσεις ή κανενός είδους αλλοίωση των πραγμάτων. Και για αυτόν τον λόγο, το συνολικό έργο μας έχει γίνει αποδεκτό από όλες τις πλευρές, πολιτικές ή ιδεολογικές.
•Σήμερα η τηλεόραση επιτελεί αυτόν τον εκπαιδευτικό ρόλο της, για τον οποίο εσείς προσπαθήσατε;
Όχι, βέβαια. Πολλά χρόνια έχει απεμπολήσει αυτό που θα έπρεπε να είναι. Δεν υπάρχουν οι ίδιες αντιλήψεις προκειμένου να δώσουμε μία άλλη διάσταση, έναν άλλον προσανατολισμό.
•Πώς σκεφτήκατε να δημιουργήσατε το “Μονόγραμμα”, την περίφημη σειρά ντοκιμαντέρ που συνεχίζει μέχρι σήμερα, για τον βίο σπουδαίων Ελλήνων, η οποία εισήγαγε στην ελληνική τηλεόραση την «αυτοβιογραφία»;
Όταν επιχείρησα το ’79- ’80 να κάνω μια ταινία για τον Γιώργο Σεφέρη με αφορμή τα ’80 χρόνια τότε από την γέννηση του, υπήρχε απειροελάχιστο κινηματογραφικό υλικό για τον νομπελίστα ποιητή μας, δηλαδή ως ζωντανή μαρτυρία. Αυτό με προβλημάτισε πάρα πολύ και συζητώντας το με τον Οδυσσέα Ελύτη, σκέφτηκα ότι εάν δεν έχουμε τέτοιο υλικό για προσωπικότητες όπως ο Σεφέρης με ποιόν τρόπο θα νουθετήσουμε τις νέες γενιές πάνω στο έργο τους. Ο Ελύτης επικύρωνε την ίδια σκέψη, δηλ. ότι κάτι έλειπε… Αυτό στάθηκε αφορμή να γεννηθεί στο μυαλό μας μια η ιδέα μιας σειράς αυτοβιογραφικών ταινιών όπου θα καταγράφονται οι απόψεις σημαντικών προσωπικοτήτων του ελληνικού πολιτισμού. Ο Ελύτης βρήκε καταπληκτική την ιδέα και πρότεινε ως τίτλο “Το Μονόγραμμα” από την ομώνυμη ποιητική του συλλογή. Ξεκινήσαμε στην αρχή με κάποιες αναστολές του κόσμου που δεν ήξερε τι σήμαινε αυτοβιογραφία, γιατί μέχρι τότε δεν υπήρχε η έννοια. Γρήγορα η προσπάθεια αυτή αγκαλιάστηκε και σήμερα βαδίζουμε στον 37ο χρόνο.
•Υπήρξαν δύσκολες στιγμές σε αυτήν την δημιουργική πορεία των 37 χρόνων;
Υπήρξαν στιγμές απόρριψης κάθε τι πνευματικού. Όμως αυτά δεν μας κούρασαν, δεν ανέστειλαν τις δραστηριότητες μας. Πολεμούσαμε με κριτικό τρόπο και κερδίζαμε. Καταφέραμε και περάσαμε και τον Σεφέρη και όλα αυτά που πιστεύαμε. Και πιστεύω ότι ανταποκριθήκαμε στην αίσθηση την οποία έπρεπε να έχει ο κόσμος για τον ρόλο της τηλεόρασης.
•Σπουδάσατε δημοσιογραφία, δουλέψατε στην “Ελευθερία”, μια σημαντική μεταπολεμική εφημερίδα, ενώ ως φοιτητής εκδόσατε την εφημερίδα «Φοιτητικός τύπος». Σήμερα πώς βλέπετε το μέλλον του έντυπου Τύπου;
Είναι δύσκολα τα πράγματα, γιατί έχει περιοριστεί τραγικά ο αριθμός των αναγνωστών. Όταν σήμερα σε πανελλαδικό επίπεδο, η πρώτη εφημερίδα σε κυκλοφορία πουλάει 13.000 φύλλα και στο παρελθόν 250.000. Εξαίρεση αποτελεί ο επαρχιακός Τύπος γιατί είναι άλλο το πνεύμα των ανθρώπων του επαρχιακού Τύπου. Κι εμείς οι Χανιώτες είμαστε περήφανοι γιατί έχουμε την καλύτερη επαρχιακή εφημερίδα σε ολόκληρη την επικράτεια. Αναμφίβολα τα “Χανιώτικα νέα” είναι η καλύτερη επαρχιακή εφημερίδα. Κι αυτό κάτι δείχνει. Σεβασμό, αλληλοσεβασμό εκδότη- δημοσιογράφου και κόσμου. Υπάρχει μια αμοιβαιότητα που επιτρέπει αυτό που λέμε ειλικρίνεια. Ειλικρίνεια στις σχέσεις, στο περιεχόμενο, στο αντικείμενο. Είναι μοναδικό πράγμα αυτό. Αλλά δυστυχώς υπάρχει μόνο στην επαρχία.
Πείτε μου δύο χαρακτηριστικά πράγματα για κάποιες μεγάλες προσωπικότητες Ελλήνων που γνωρίσατε
Κατράκης: «Αγαπημένος φίλος και είμαι πολύ τυχερός που έκανα αυτήν την καταγραφή που τραγουδάει μαζί με τον Κουτσουρέλη στην Κίσαμο. Ένας σπουδαίος άνθρωπος, ένας σπουδαίος φίλος».
Ρίτσος: «Ο Ρίτσος ήταν η χαρά της ζωής. Ο άνθρωπος ο οποίος θα μπορούσες να συζητάς επί μέρες χωρίς να κουράζεσαι καθόλου. Αγαπημένος φίλος, ζήσαμε πολύ ωραία χρόνια τα οποία μας δίδαξαν και μας δημιούργησαν μια άλλη συνείδηση για την καθημερινότητα του ανθρώπου»
Ελύτης: «Ο Ελύτης είναι ο αγαπημένος μου ποιητής και αυτός που μου προσδιόρισε το πνεύμα και την αντίληψη μου για την ζωή και τα πράγματα».
Σεφέρης: «Ο Σεφέρης είναι αυτός που μας δίδαξε τα πάντα, ο μεγάλος Δάσκαλος από τον οποίο πήραμε τόσα πράγματα που μας επέτρεψε να έχουμε ορίζοντες τέτοιους που αγκαλιάσαμε όλο τον κόσμο».
Τσαρούχης: «Ο Τσαρούχης ήταν μια ιδιαίτερη, χαρισματική φυσιογνωμία. Ηταν ένας καλός φίλος».
Καζαντζάκης: «Ο Καζαντζάκης εκ των πραγμάτων είναι η Ελλάδα, είναι η Κρήτη, είναι αυτός που μας έδωσε τη δύναμη να μιλάμε και να φερόμαστε σαν Κρητικοί, και να πιστεύουμε σε αυτήν την μεγάλη ιδέα της Κρήτης και της Ανθρωπότητας».
ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΣΗΜΕΡΑ ΜΕ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ – ΜΠΑΚΟΓΙΑΝΝΗ
Αφιερωμένη στους Γιώργο και Ηρώ Σγουράκη και την εκπομπή “Μονόγραμμα” θα είναι η εκδήλωση που διοργανώνει ο Σύνδεσμος Ιστορικών Καφέ Ευρώπης στο καφέ «Κήπος» σήμερα στις 9 το βράδυ. Στην εκδήλωση θα μιλήσουν η π. Υπουργός Ντόρα Μπακογιάννη και ο επικεφαλής στο “Ποτάμι”, Σταύρος Θεοδωράκης.
Θα ακολουθήσει μουσικό πρόγραμμα με τους: Βιργινία Ντοκάκη και Ανδρέα Σαλμανή.
Συντονιστής: Μιχάλης Αεράκης – ηθοποιός
Η εκδήλωση υπήρξε η αφορμή να μιλήσουμε με τον Χανιώτικης καταγωγής κινηματογραφιστή περί Τέχνης αλλά και Πολιτικής.
