Έχουν τα καλύτερα, πιστότερα και ακριβότερα συστήματα ασφαλείας. Διαθέτουν δεκάδες ειδικούς διαφόρων τομέων με γνώσεις και ικανότητα να ξεχωρίζουν το αυθεντικό από το πλαστό. Και όμως δεν είναι λίγες οι φορές, που μουσεία ανά τον κόσμο, ανάμεσά τους κάποια από τα πλέον «διάσημα» και δημοφιλή, έχουν πέσει «θύματα» απατεώνων πλαστογράφων.
Μάλιστα, οι πλαστογράφοι, συχνά κάνουν τόσο εξαιρετική δουλειά, με τεχνητές παλαιώσεις, που ούτε οι καλύτεροι ιστορικοί και αρχαιολόγοι μπορούν να αποφανθούν με βεβαιότητα αν ένα αντικείμενο προς έκθεση είναι πλαστό και όχι αυθεντικό. Τα έργα των πλαστογράφων είναι συνήθως πραγματικά αριστουργήματα. Και όσοι «καταπιάνονται» με την… τέχνη της εξαπάτησης είναι πραγματικοί καλλιτέχνες. Τι κερδίζουν; Πολλά χρήματα αν το αντικείμενο που δημιούργησαν «εξαπατήσει» τους ειδικούς ενός μουσείου ως αυθεντικό και πωληθεί ως έκθεμα. Και –φυσικά- την ικανοποίηση ότι τα κατάφεραν. Ότι κατάφεραν να εξαπατήσουν έναν μηχανισμό, ο οποίος θα έπρεπε να μπορέσει να αποκαλύψει την απάτη τους…
Παρακάτω θα δούμε μερικές από τις περιπτώσεις που πλαστά εκθέματα «φιγουράριζαν» σε προθήκες μεγάλων μουσείων, ανάμεσά τους το ΜΕΤ και το Λούβρο!
Οι τρείς Ετρούσκοι Πολεμιστές (Metropolitan Museum of Art, ΗΠΑ)
To 1933 το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης (ΜΕΤ) της Νέας Υόρκης, πρόσθεσε με περηφάνια τρία αριστουργήματα στη συλλογή του. Ήταν τα αγάλματα τριών πολεμιστών της εποχής των Ετρούσκων. Ο άνθρωπος που τα πούλησε στο Μουσείο ήταν ένας έμπορος τέχνης με το όνομα Pietro Stettiner και υποστήριζε ότι τα αγάλματα χρονολογούνταν τον 5ο π.Χ αιώνα. Ιταλοί αρχαιολόγοι ήταν οι πρώτοι που έγειραν ερωτήματα για τη γνησιότητα των αγαλμάτων. Ωστόσο οι επιμελητές του ΜΕΤ παράβλεπαν πεισματικά τις προειδοποιήσεις των Ιταλών, διότι θεωρούσαν πως το ΜΕΤ αγόραζε τα αγάλματα σε εξαιρετική τιμή και δεν ήθελαν να τα «χάσουν» από κάποιο άλλο Μουσείο. Στη συνέχεια, άλλοι αρχαιολόγοι παρατήρησαν πως οι τρείς πολεμιστές είχαν ασυνήθιστη φόρμα και μέγεθος για την εποχή που υποτίθεται ότι δημιουργήθηκαν. Τα μέλη τους είχαν παράταιρες αναλογίες και ολόκληρη η συλλογή είχε μικρές ζημιές. Το Μουσείο ανακάλυψε την αλήθεια το 1960 όταν ο αρχαιολόγος Joseph V. Noble αναδημιούργησε δείγματα αγαλμάτων χρησιμοποιώντας τις ίδιες τεχνικές που χρησιμοποιούσαν οι Ετρούσκοι. Τότε έγινε ολοφάνερο πως οι «τρεις πολεμιστές» αποκλείεται να ήταν φτιαγμένοι την εποχή των Ετρούσκων. Η έρευνα που ακολούθησε αποκάλυψε πως ο Stettiner ήταν μέλος σπείρας παραχαρακτών που εσκεμμένα δημιούργησαν τα αγάλματα με σκοπό να ξεγελάσουν το Μουσείο και να αποσπάσουν τεράστιο χρηματικό ποσό, κάνοντας μάλιστα το ΜΕΤ να νομίζει πως αγοράζει αριστουργήματα σε τιμή «ευκαιρίας»! Οι παραχαράκτες αντέγραψαν εκθέματα που βρίσκονταν σε διάφορα μουσεία, ανάμεσά τους και το ΜΕΤ! Ένας από τους «πολεμιστές» ήταν αντίγραφο που βασίστηκε σε εικόνα ελληνικού αγάλματος, εικόνα που η σπείρα είχε ανακαλύψει σε βιβλίο από το πωλητήριο του Μουσείου στο Βερολίνο. Το κεφάλι ενός εκ των «πολεμιστών» ήταν αντιγραφή από εικόνα σε αυθεντικό ετρουσκικό βάζο, έκθεμα του ΜΕΤ.
Η μούμια από την Περσία
Το 2000, Πακιστάν, Ιράν και Αφγανιστάν σχεδόν ενεπλάκησαν σε… διπλωματικό επεισόδιο με αφορμή μια μούμια και το φέρετρό της. Η μούμια, υποτίθεται πως ήταν… άγνωστη Περσίδα πριγκίπισσα 2.600 ετών. Γι αυτό και αναφέρεται συχνά ως «η Περσική μούμια». Η ιστορία θέλει πακιστανούς αστυνομικούς να ανακαλύπτουν τη μούμια κατά τη διάρκεια επιδρομής σε σπίτι στο Kharan μετά από πληροφορίες ότι ο ιδιοκτήτης ήταν αρχαιοκάπηλος. Το όνομα του «ιδιοκτήτη» ήταν Sardar Wali Reeki, ο οποίος υποτίθεται πως προσπαθούσε να πουλήσει τη μούμια σε άγνωστο αγοραστή για 35 εκατομμύρια λίρες. Ο Reeki ισχυρίστηκε ότι βρήκε τη μούμια και το φέρετρό της μετά από σεισμό. Σχεδόν αμέσως, το Ιράν διεκδίκησε την κυριότητα της μούμιας, θεωρώντας ότι το χωριό του Reeki ήταν ακριβώς στα σύνορά. Την ίδια περίοδο, και οι Ταλιμπάν που «κυβερνούσαν» τότε το Αφγανιστάν, διεκδίκησαν την κυριότητα της μούμιας. Τελικά η «περσίδα πριγκίπισσα» στάλθηκε στο Εθνικό Μουσείο του Πακιστάν όπου και εκτέθηκε. Ωστόσο, κάποιοι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ότι ορισμένα σημεία στο φέρετρο παραήταν… μοντέρνα. Επιπλέον δεν υπήρχε καμία απόδειξη ότι φυλές στο Ιράν, το Πακιστάν και το Αφγανιστάν είχαν ποτέ μουμιοποιήσει τους νεκρούς τους. Τελικά, και ύστερα από ενδελεχή ανάλυση της «πριγκίπισσας» ανακαλύφθηκε πως επρόκειτο για τη σορό μιας 21χρονης γυναίκας που μάλλον είχε πέσει θύμα δολοφονίας. Εννοείται πως αμέσως μετά την αποκάλυψη, η αστυνομία συνέλαβε τον Reeki και την οικογένειά του.
Τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας
Τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας είναι ένα σύνολο χειρογράφων με εβραϊκό θρησκευτικό περιεχόμενο. Γράφτηκαν πριν από περίπου 2.000 χρόνια και συγκαταλέγονται στα παλαιότερα καταγεγραμμένα εβραϊκά κείμενα. Τα περισσότερα από τα διασωθέντα χειρόγραφα βρίσκονται σε Μουσείο στην Ιερουσαλήμ, ενώ ορισμένα κομμάτια ανήκουν σε ιδιωτικές συλλογές και μικρότερα μουσεία. Ένα από αυτά ήταν το Μουσείο της Βίβλου στην Ουάσινγκτον, το οποίο υποτίθεται πως είχε στην κατοχή του πέντε κομμάτια των σπάνιων χειρογράφων. Το 2018, όμως αποκαλύφθηκε πως τα συγκεκριμένα εκθέματα ήταν πλαστά. Η αποκάλυψη έγινε όταν το Μουσείο έστειλε τα κομμάτια χειρογράφων στη Γερμανία για ανάλυση, ύστερα από εισήγηση ειδικών ότι μάλλον ήταν πλαστά. Οι ανησυχίες των ειδικών είχαν προκύψει προτού καν το Μουσείο της Βίβλου ξεκινήσει τη λειτουργία του τον Νοέμβριο του 2017. Πώς ακριβώς έφτασαν στα χέρια των επιστημόνων του Μουσείου τα πλαστά χειρόγραφα και πόσα εκατομμύρια δολάρια έδωσαν για να τα αποκτήσουν παραμένει μυστήριο. Και τούτο διότι οι υπεύθυνοι του Μουσείου προσπαθούν από τότε να συγκαλύψουν με κάθε τρόπο το «ατυχές» γεγονός.
Το ρολόι τσέπης του Henlein
O Peter Henlein ήταν κλειδαράς και εφευρέτης που έζησε στη Γερμανία μεταξύ 1485 και 1542. Μπορεί οι περισσότεροι να μην τον γνωρίζουν, ωστόσο όλοι γνωρίζουμε και χρησιμοποιούμε μια από τις εφευρέσεις του: το ρολόι. Υποτίθεται λοιπόν πως μια από τις πρώτες δημιουργίες του Henlein βρισκόταν στο Germanisches Nationalmuseum στη Γερμανία από το 1897. Ήταν ένα ρολόι τσέπης που έμοιαζε με μικρή κονσέρβα και χώραγε στην παλάμη ενός χεριού. Ωστόσο, το συγκεκριμένο ρολόι ήδη από την αρχή της εμφάνισής του στο Μουσείο αποτέλεσε αντικείμενο διαμάχης. Αρκετοί ιστορικοί υποστήριξαν πως το ρολόι ήταν πλαστό και πως αποκλείεται να το είχε κατασκευάσει ο Henlein, ακόμα και αν το αντικείμενο είχε –υποτίθεται- την υπογραφή του δημιουργού του στο πίσω μέρος του. Τελικά οι επιστήμονες αποφάνθηκαν ότι τα περισσότερα κομμάτια του ρολογιού κατασκευάστηκαν τον 19ο αιώνα και άρα το αντικείμενο μόνο αυθεντικό δεν θα μπορούσε να είναι.
Το χρυσό στέμμα στο Λούβρο ή η Τιάρα του Σαϊταφέρνη
Τη δεκαετία του 1890, δύο άνδρες ήρθαν σε επαφή με έναν χρυσοχόο, με το όνομα Rouchomovsky στη σημερινή Οδησσό της Ουκρανίας, αναθέτοντάς του να δημιουργήσει για αυτούς ένα χρυσό στέμμα ελληνικού στιλ για να το κάνουν –υποτίθεται- δώρο σε έναν φίλο αρχαιολόγο. Στην πραγματικότητα, οι άντρες δεν είχαν κανέναν φίλο αρχαιολόγο, αλλά σκόπευαν να πουλήσουν το στέμμα ως πρωτότυπο έργο τέχνης με… προέλευση την αρχαία Ελλάδα. Ο πονηρότερος των δυο, ο Schapschelle Hochmann, ισχυριζόταν μάλιστα σε όσους προσέγγιζε ως αγοραστές ότι το στέμμα ήταν δώρο ενός Έλληνα βασιλιά στον βασιλιά της Σκυθίας τον τρίτο αιώνα π.Χ. Τότε, αρκετά βρετανικά και αυστριακά μουσεία αρνήθηκαν να αγοράσουν το στέμμα. Τελικά ο Hochmann στάθηκε τυχερός διότι βρήκε έναν εξαιρετικό αγοραστή! Το Λούβρο ενδιαφέρθηκε για το στέμμα και τελικά το αγόρασε για 200.000 φράγκα. Το Μουσείο μάλιστα ανακοίνωσε πανηγυρικά, τον Απρίλιο του 1896, την απόκτηση του στέμματος. Αρκετοί αρχαιολόγοι, μετά την τοποθέτηση του νέου εκθέματος στο Λούβρο εξέφρασαν αμέσως ανησυχίες ότι το στέμμα πιθανότατα είναι πλαστό. Ωστόσο, κανείς δεν τους έδωσε ιδιαίτερη σημασία, επειδή δεν ήταν Γάλλοι. Το Λούβρο θεώρησε τις δηλώσεις τους «πράξη ζηλοτυπίας» διότι, όπως ισχυρίστηκαν σίγουρα ήθελαν το στέμμα για τα δικά τους μουσεία. Τελικά, οι ανησυχίες τους αποδείχθηκαν ολόσωστες το 1903, όταν ένας άντρας με το όνομα Lifschitz, γνωστός του τεχνίτη Rouchomovsky, ο οποίος τον είχε δει να φτιάχνει το στέμμα, τον ενημέρωσε ότι το έργο του εκτίθεται ως πρωτότυπο στο Λούβρο! Μετά την αποκάλυψη ο Rouchomovsky ταξίδεψε στη Γαλλία με μια αναπαραγωγή του έργου και απέδειξε ότι εκείνος είχε φτιάξει –το υποτιθέμενα- ιστορικό στέμμα. Η αποκάλυψη μπορεί να έκανε κακό στην αξιοπιστία του διάσημου μουσείου, αλλά έφερε μεγάλη φήμη στον δημιουργό του. Έναν αιώνα αργότερα το Μουσείο του Ισραήλ δανείστηκε το στέμμα από το Λούβρο και το τοποθέτησε ως αυθεντικό έκθεμα, ως έργο τέχνης του χρυσοχόου Rouchomovsky.
Για περισσότερα δείτε και τα:
https://listverse.com/2019/06/18/10-fake-artworks-and-artifacts-exhibited-in-museums
https://en.wikipedia.org/wiki/Tiara_of_Saitaferne
https://artsandculture.google.com/exhibit/the-so-called-henlein-pocket-watch-leibniz-association/CQLyeqppGOtCLA?hl=en
https://en.wikipedia.org/wiki/Dead_Sea_Scrolls
www.nationalgeographic.com/history/article/museum-of-the-bible-dead-sea-scrolls-forgeries
https://en.wikipedia.org/wiki/Persian_Princess
www.atlasobscura.com/articles/a-mummy-hoax-might-be-wrapped-up-in-a-modern-murder
