Πλατεία Μάχης της Κρήτης (Κοτζάμπαση) – Δασκαλογιάννης

Στην πλατεία Μάχης της Κρήτης (Κοτζάμπαση) δεσπόζει ο ορειχάλκινος ανδριάντας του Δασκαλογιάννη.
Ο ανδριάντας είναι τοποθετημένος πάνω σε μαρμάρινη βάση και είναι έργο του γλύπτη Γιάννη Μαρκαντωνάκη.
Οπως σημειώνει ο Αντώνης Μ. Βαρουχάκης στο βιβλίο του: “Τα υπαίθρια γλυπτά και μνημεία του Δήμου Χανίων”, τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα έγιναν στις 7 Σεπτεμβρίου 2003 από τον τότε δήμαρχο Χανίων, Κυριάκο Βιρβιδάκη και τον πρόεδρο της Ενωσης Σφακιανών Νομού Χανίων, Γιάννης Πολυράκη.
Το πραγματικό όνομα του Δασκαλογιάννη, ο οποίος γεννήθηκε στην Ανώπολη Σφακίων, ήταν Ιωάννης Βλάχος. Ο ίδιος διακρινόταν από μεγάλο θάρρος και ήταν φλογερός πατριώτης. Ηταν μορφωμένος και μιλούσε τέσσερις γλώσσες.
Ο Αντώνης Μ. Βαρουχάκης σημειώνει ότι ο Δασκαλογιάννης είχε στην κατοχή του τέσσερα καράβια με τα οποία έκανε εμπόριο, στα Σφακιά τον φώναζαν “Δάσκαλο” τιμώντας τον για τη μόρφωσή του και έτσι ο “Δάσκαλος” ο Γιάννης καθιερώνεται ως Δασκαλογιάννης, όνομα με το οποίο θα περάσει στην Ιστορία.
Ο Δασκαλογιάννης οργάνωσε την Επανάσταση του 1770 ενάντια στους Τούρκους η έναρξη της οποίας είχε γίνει στις 25 Μαρτίου 1770 στην Ανώπολη.
Οπως αναφέρει ο Αντ. Μ. Βαρουχάκης, «η Αικατερίνη Β΄ της Ρωσίας, θέλοντας να εξυπηρετήσει τους δικούς της πολιτικούς σκοπούς, παρέσυρε και ξεσήκωσε με τους αδερφούς Ορλώφ το Μοριά και τα Σφακιά. Ο Δασκαλογιάννης μυήθηκε στο επαναστατικό σχέδιο από τον Ορλώφ, σε μια συνάντηση που είχαν στην Τεργέστη, κι έτσι οργάνωσε τη Σφακιανή επανάσταση στις αρχές του 1770. Ολες, όμως, οι υποσχέσεις της Ρωσίας για βοήθεια σε πολεμικό υλικό, πολεμικά πλοία και στρατό αποδείχτηκαν ως γνωστόν ψεύτικες με αποτέλεσμα την αποτυχία της επανάστασης. Ο Δασκαλογιάννης θεωρώντας υπεύθυνο τον εαυτό του για την πρωτοφανή καταστροφή της επαρχίας του από τους Τούρκους, παραδόθηκε σ’ αυτούς παρά τις αντιρρήσεις των συμπατριωτών του, πιστεύοντας ότι έτσι θα καλυτέρευε η ζωή των τελευταίων. Μεταφέρθηκε στο Ηράκλειο και στις 17/6/1771 παραδόθηκε στον όχλο για την εκτέλεση. Οδηγήθηκε σε μια πλατεία όπου τον έδεσαν σφιχτά πάνω σε μια εξέδρα, όπου ο δήμιος τον έγδαρε ζωντανό. Ετσι ο Δασκαλογιάννης έγινε πρωτομάρτυρας αφού μαρτύρησε μισό αιώνα πριν από την επανάσταση του 1821».
Τον Ιούνιο κάθε έτους η Επανάσταση Δασκαλογιάννη εορτάζεται με εκδηλώσεις μνήμης στην Ανώπολη.