Πληµµυρικά φαινόµενα στον Νοµό Χανίων µετά το 1900

Είναι προφανές πως τα καιρικά φαινόµενα µε τις µεγαλύτερες επιπτώσεις στον ζωτικό µας χώρo είναι οι υπερκαταιγίδες, µε τις ζηµιογόνες πληµµύρες που δηµιουργούν. Αυτά έχουν αυξητική τάση και στην περιοχή µας, αλλά ενώ τα ίδια φαινόµενα παρουσιάζονταν στο παρελθόν, έχοµε την τάση να τα ξεχνάµε επειδή τα νεότερα επικαλύπτουν τα παλαιότερα.

Είναι όµως χρήσιµο να τα υπενθυµίζοµε για καλύτερο σχεδιασµό πρόληψης/αποτροπής, αν και ουδέποτε είδα ιδιαίτερη «πρεµούρα» για κάτι τέτοιο από τους φορείς που διαγκωνίζονται για να προβάλουν έργο. Σε τούτο το άρθρο θα αναφερθώ επιγραµµατικά στις κυριότερες περιπτώσεις πληµµυρικών φαινοµένων στην περιοχή µας, την οποία χαρακτηρίζω «νοµό Χανίων», µια και η περίοδος που καλύπτεται ξεκινά από το 1900 και φθάνει µέχρι περίπου το 2000, ενώ έκτοτε οι πληροφορίες και τα στοιχεία είναι γνωστά και διατηρούνται στη µνήµη µας – ελπίζω, τουλάχιστον. Η ύλη συλλέχτηκε µε πολυετή προσωπική έρευνα στον τοπικό Τύπο σε συνδυασµό µε τα στοιχεία του πρώην Μετεωρολογικού Σταθµού της ∆εξαµενής, που δεν υπάρχει πια από την 10ετία 1980. Ενδεχόµενα να µου έχουν διαφύγει κάποιες περιπτώσεις, ελπίζω µικρότερης έντασης. Προφανώς υπάρχουν πληροφορίες για τους προηγούµενους αιώνες, αλλά δεν ενδιαφέρουν το παρόν άρθρο. Επίσης δεν θα ασχοληθούµε µε χιόνια, ανεµοθύελλες, καύσωνες ή επιδράσεις της θάλασσας.

1 από 3

Κυριότερες περιπτώσεις ζηµιογόνων πληµµυρών:

1905, 5 έως 10 Ιανουαρίου (= 18-21), πολλοί δρόµοι στην πόλη πληµµύρισαν ή υπέστησαν ζηµίες, εκτεταµένες κατολισθήσεις και καθιζήσεις στις επαρχίες.
1909, 5 έως 17 Ιανουαρίου (= 18-30), πληµµύρες στην ύπαιθρο, κόπηκαν δρόµοι.
1917, 18 έως 20 Νοεµβρίου (νέο ηµερολόγιο) σφοδρές βροχοπτώσεις σε όλο τον νοµό, έπεσαν σπίτια στα Χανιά, παρασύρθηκαν πολλά άλλα σε χωριά καθώς και χιλιάδες δένδρα σε όλες τις επαρχίες εκτός των Σφακίων, έπεσαν γέφυρες, πρωτοφανής πληµµύρα στο Σέλινο, καταστράφηκαν τα Πλεµενιανά που έκτοτε µετεγκαταστάθηκαν στη σηµερινή τους θέση. Έπεσαν 333,4 χιλιοστά στην πόλη σε 48 ώρες, ίσως µε σηµερινό βροχόµετρο η τιµή να ήταν πολύ µεγαλύτερη.
1924, 6 – 12 ∆εκεµβρίου, πληµµύρισε ο Πλατανιάς και κατέκλυσε τις γύρω περιοχές, έπεσε η γέφυρα Γερανίου, για πολλές µέρες διακόπηκε η οδική επικοινωνία µε Ρέθυµνο.
1925, 9 και 12-13 Ιανουαρίου, πληµµύρισε ο Κερίτης.
1927, 1 Νοεµβρίου, πληµµύρες στην πόλη και στην ύπαιθρο, παρασύρθηκαν δρόµοι και φυτείες σε περιοχές γύρω από Κερίτη, Ταυρωνίτη κλπ, έπεσαν τρεις γέφυρες στην Κίσσαµο.
1928, 3ο 10ήµερο Ιανουαρίου, σηµειώθηκαν καθιζήσεις, µια γέφυρα στην Κίσσαµο παρασύρθηκε, µια µικρή έπεσε µέσα στα Χανιά.
1928, 11 Φεβρουαρίου, πληµµύρισε ο Κλαδισσός, δύο γέφυρες παρασύρθηκαν στην Κίσσαµο.
1929, 22 έως 24 Φεβρουαρίου, πληµµύρισαν ο Κερίτης, ο Πλατανιάς και ο χείµαρρος Καλυβών.
1929, 2 Μαρτίου, πληµµύρες και ζηµίες στον Πλατανιά, Φουρνέ και Στύλο.
1929, 21/22 Νοεµβρίου, καταρρακτώδεις βροχές πάλι στο νοµό, παρασύρθηκαν δένδρα, τρία ελαιοτριβεία και 4 γέφυρες στο Σέλινο και στην Κίσσαµο, έπεσαν σπίτια στο Καστέλι.
1929, 14 έως 16 ∆εκεµβρίου, καταρρακτώδεις βροχές τόσο στα Χανιά (160,0 χιλιοστά στα Χανιά σε 24 ώρες, από τα οποία 136 σε 12 ώρες, έπεσαν σπίτια, κυρίως ερειπωµένα στην πόλη, πολλά κατέστησαν ετοιµόρροπα, καταστήµατα πληµµύρισαν), όσο και στις επαρχίες, ιδίως Σέλινο, όπου οι ζηµίες προσέλαβαν διαστάσεις θεοµηνίας. Παρασύρθηκαν χιλιάδες δένδρα, καθιζήσεις και ρωγµές στις πλαγιές, παλιές πηγές καταχώθηκαν ή νέες φάνηκαν, εξαφανίστηκαν ολόκληροι ελαιώνες, αλευρόµυλοι κλπ. Λέγεται ότι ολόκληρο το νότιο και δυτικό τµήµα της επαρχίας υπέστη γεωµορφολογικές µεταβολές, σχηµατίστηκαν περί τα 500 νέα ρυάκια βάθους από 2 έως 10 µέτρων ! Πληµµύρισε η Αγία Ειρήνη, στον Καµπανό παρασύρθηκαν σπίτια, τα χωριά αποµονώθηκαν µέχρι την 21η του µήνα λόγω καταστροφής των δρόµων αλλά και κάθε επικοινωνίας. Ο Ταυρωνίτης παρέσυρε περί τα 500 στρέµµατα γης.
1930, 13/14 Νοεµβρίου, πληµµύρισαν σπίτια στα Χανιά, στη Σούδα και στις Καλύβες, µεγάλες ζηµίες στον Αποκόρωνα, άλλαξε η κοίτη του Κερίτη.
1932, 7 Νοεµβρίου, πληµµύρισαν οι χείµαρροι και τα ποτάµια του νοµού, πολλές ζηµίες.
1935, 14 έως 16 Μαρτίου, το ίδιο, ανασκάφτηκαν δρόµοι, έπεσαν λίγα σπίτια.
1937, 15 έως 16 Φεβρουαρίου, µεγάλες ζηµίες στα χωριά γύρω από τα Χανιά, παρασύρθηκε µία γέφυρα στο Πατελάρι, πληµµύρισε ο Πλατανιάς, η Αγυιά διέτρεξε µεγάλο κίνδυνο.
1937, 17/18 Οκτωβρίου, εντονότατες καταιγίδες µε κατακλυσµιαίες βροχές, πρωτοφανείς ζηµίες σε όλη τη Βόρεια Κρήτη. Στα Χανιά 212 χιλιοστά σε µία νύκτα, προκλήθηκαν ζηµίες ή καταστροφές σε 56 καταστήµατα και 47 σπίτια, ζηµίες σε έργα υποδοµής, έπεσαν γέφυρες και σπίτια σε αρκετά χωριά, παρασύρθηκαν ή κατέστησαν αδιάβατοι δρόµοι, πληµµύρισαν όλοι οι ποταµοί. Οι ζηµιές σε χωριά της Κισσάµου ήταν εφάµιλλες εκείνων της 3-2-1949 και της 24/25-2-2019. Στο Ηράκλειο τεράστιες ζηµίες µε 16 νεκρούς µέσα στην πόλη. Στις 20 του ίδιου µήνα 5ωρη νεροποντή στο Ακρωτήρι προκάλεσε ακόµη εντονότερες ζηµίες στα χωριά της περιοχής, παρέσυρε δρόµους και δένδρα και ανέσκαψε τάφους χρονολογούµενους, κατά τον τοπικό τύπο, από τον 12ο αιώνα.
1940, 7 έως 9 Ιανουαρίου, ζηµίες από χειµάρρους, ένα σπίτι έπεσε στη ∆ρακώνα, ζηµίες στους Λάκκους.
1949, 24 Ιανουρίου, πληµµύρισαν ο Ταυρωνίτης και ο Πλατανιάς.
1949, 3/4 Φεβρουαρίου, πρωτοφανείς βροχοπτώσεις στο νοµό. Ο παρατηρητής του ΜΣ Χανίων την χαρακτηρίζει «σφοδρά κακοκαιρία µετά ζηµιών». Το συνολικό ύψος βροχής του διηµέρου στα Χανιά ανήλθε σε 301 χιλ., έπεσαν 90 σπίτια, κυρίως παλιά, 100 κατέστησαν ακατοίκητα, 180 άστεγοι, µπορούσαν να πλεύσουν βάρκες στα εντέκια, δηµιουργήθηκε η περίφηµη «λίµνη του Τσόντου» που διατηρήθηκε για περίπου 1,5 µήνα. Έπεσαν σπίτια στα χωριά της Κυδωνίας, της Κισσάµου και ιδίως του Σελίνου, πληµµύρισαν όλοι οι ποταµοί, έπεσε η γέφυρα Πλατανιά, παρασύρθηκαν τεράστιες εκτάσεις γύρω από τον Ταυρωνίτη, ξεριζώθηκαν εκατοντάδες δένδρα. Στο Σέλινο η καταστροφή χαρακτηρίστηκε βιβλική, εκτεταµένες κατολισθήσεις και γεωµορφολογικές µεταβολές, πνίγηκαν χιλιάδες ζώα και ξεριζώθηκαν πάρα πολλά δένδρα. Σπίτια έπεσαν και σε Καλύβες και Γεωργιούπολη, ακόµη και στη Χώρα Σφακίων. Ολόκληρο το οδικό δίκτυο του νοµού υπέστη σοβαρές ζηµίες.
1953, 2 Οκτωβρίου, καταστράφηκαν τα καταστήµατα στην οδό Μουσούρων, πληµµύρισαν όµως σπίτια και σε άλλα µέρη της πόλης. Την 9 και 10 πάλι πληµµύρισαν σπίτια και καταστήµατα στην πόλη, µεγάλες ζηµίες σε όλες τις επαρχίες του νοµού, στο Ακρωτήρι καταστράφηκαν σπίτια, ιδίως Χορδάκι και Χωραφάκια, παρασύρθηκε µία γέφυρα. Τα νερά του Πλατανιά σκέπασαν τη γέφυρα, έσπασε το φράγµα της Αγυιάς, ξερριζώθηκαν δένδρα, ζηµίες σε σπίτια στις Βουκολιές, Παλαιά Ρούµατα, Σκουτελώνα κ.ά.
1954, 29 έως 31 Οκτωβρίου, ζηµιές από πληµµύρες σε Σούδα, Αποκόρωνα, χωριά γύρω από τους Κερίτη και Πλατανιά, τα νερά των οποίων ανήλθαν σε πρωτοφανές, λέγεται, ύψος και παρέσυραν βράχους, χιλιάδες (!) δένδρα, ολόκληρα περιβόλια και σπίτια. Ζηµίες ακόµη και στον Οµαλό (σύµφωνα µε τον Τύπο της εποχής).
1954, 12 Νοεµβρίου, πρωτοφανής πληµµύρα στο φαράγγι της Σαµαριάς, παρασύρθηκαν 4 σπίτια στην Αγία Ρουµέλη και κατέστησαν ετοιµόρροπες άλλες 5, παρασύρθηκαν πάρα πολλά δένδρα, έµειναν άστεγες 30 και πλέον οικογένειες.
1955, 3/4 Σεπτεµβρίου, στα Χανιά έπεσαν 74 χιλιοστά σε 3,30 ώρες, καταστράφηκαν αρκετά καταστήµατα ιδίως στον «Κάτωλα», ανασκάφτηκαν δρόµοι.
1957, 9/10 και 29/30 Ιανουαρίου, πληµµύρες στον Κερίτη και ιδίως στον Ταυρωνίτη ο οποίος κατέκλυσε όλη την γύρω περιοχή, παρέσυρε περιβόλια, κινδύνευσε η κεντρική γέφυρα, πληµµύρες στα πορτοκαλοχώρια, διακόπηκαν οι οδικές συγκοινωνίες Σελίνου-Κισσάµου.
1960, 4-6 Ιανουαρίου, πληµµύρισαν οι ποταµοί και χείµαρροι του νοµού, καταστράφηκαν µερικοί δρόµοι, ζηµίες.
1963, 24/25 Ιανουαρίου, παρασύρθηκε το φράγµα Κερίτη, πληµµύρες και κατολισθήσεις σε διάφορα σηµεία, έπεσαν 7 σπίτια στο Καλαµίτσι Αµυγδάλου, ζηµιές στα χωριά του κάµπου.
1967, 22/23 Οκτωβρίου, πληµµύρισαν οικίες στο Πάνω Κουµ-Καπί, Ηλεκτρική, Παχιανά, όπως επίσης στο Καστέλλι, Καλουδιανά κ.ά.
1967, 4/5 ∆εκεµβρίου, καταρρακτώδεις βροχές στον νοµό, πληµµύρες σε Παχιανά, Ηλεκτρική – όπου πληµµύρισε το εργοστάσιο, Αγιο Νεκτάριο, δρόµοι στην πόλη, όλα τα χαµηλά σπίτια στην Κ. Σούδα κ.ά.). Στις επαρχίες Κισσάµου και Κυδωνίας οι βροχές προκάλεσαν µεγάλες ζηµίες σε όλα σχεδόν τα χωριά. Καταχώθηκαν πηγάδια, σε πολλά σηµεία ανοίχθηκαν ρυάκια στα χωράφια βάθους 3 µέτρων, παρασύρθηκαν σπίτια και τοίχοι, έκλεισαν δρόµοι, παρασύρθηκε µέχρι την θάλασσα η άσφαλτος στην παλαιά «εθνική» οδό Χανίων-Κισσάµου σε πολλά σηµεία επειδή δηµιουργήθηκαν νέοι χείµαρροι. Πληµµύρισαν εξαιρετικά τα ποτάµια, έπεσαν γέφυρες (όπως Λουσακιές, Κολένι Καµάρα, Φαλλελιανά, βλ. Εφηµ. Εθν. Φωνή, Ηχώ της Κρήτης). ∆ιακόπηκαν οι οδικές συγκοινωνίες µε Καστέλλι, Σέλινο, ορεινή Κυδωνία, µεγάλες ζηµίες στις Βουκολιές όπου καταστράφηκε το δίκτυο ύδρευσης, ∆ελιανά, Καστέλλι. Στον Αλικιανό κατέρρευσε ένα ελαιοτριβείο. Ζηµιές και στον Αποκόρωνα (Γαβαλοχώρι, Βάµος), όπου παρατηρήθηκαν σίφωνες.
1968, 29 Φεβρουαρίου, η γνωστή στους παλιότερους σφοδρότατη κακοκαιρία που έπληξε ιδίως την επαρχία Κυδωνίας, µε τρία θύµατα στις Καλύβες και µεγάλες υλικές ζηµίες. Γενικευµένες πληµµύρες στις δυτικές συνοικίες των Χανίων (Κλαδισσός, Βαρούσι, Νέα Χώρα, που εκκενώθηκαν), στη Σούδα, Καλύβες. Εσπασε το φράγµα της Αγιάς, καταστράφηκε το υδρευτικό έργο Αγίας Μαρίνας και εν µέρει Γαλατά, πληµµύρισαν τα περισσότερα χωριά του κάµπου και όλοι οι ποταµοί και χείµαρροι, 14 σπίτια στις Μουρνιές υπέστησαν ζηµίες, έπεσε η γέφυρα στις Λουσακιές και στο Βαρύπετρο, πληµµύρισε ο Κερίτης και κατέστρεψε χιλιάδες δένδρων, στον Αλικιανό παρασύρθηκε λεωφορείο, ξεχείλισε το λεκανοπέδιο του Βόθωνα, διακόπηκε η επικοινωνία µε την υπόλοιπη Κρήτη, αποκλείστηκαν τα χωριά της ορεινής Κυδωνίας. Εκατόµβη σε δένδρα, µεγάλες ζηµίες από πρωτοφανή θαλασσοταραχή. Στα Χανιώτικα Νέα αναφέρεται ότι ακόµη και στις 11 Μαρτίου σε όλη τη διαδροµή προς Κολυµπάρι δεν βλέπει κανείς παρά πληµµυρισµένους αγρούς, σπασµένα χαντάκια, πεσµένα γεφύρια ή γεµάτα µε κλαδιά, ξερριζωµένα θεόρατα δένδρα, µικρά σπίτια µισογκρεµισµένα. Ζηµιές στα κυριότερα δηµόσια κτίρια της πόλης, έπεσαν δώδεκα (12) σπίτια και καταστήµατα σε Καλύβες και Αλµυρίδα. Η επαρχία Κυδωνίας κηρύχθηκε από τη Χούντα σε «κατάσταση τοπικής συµφοράς µεγάλης εκτάσεως».
1968, 26/27 Οκτωβρίου, στο Σέλινο µεγάλες ζηµίες στη Σαρακίνα, απειλήθηκαν οι εγκαταστάσεις των Γεωργικών Συν/σµών Κολυµβαρίου.
1968, 16 ∆εκεµβρίου, καταρρακτώδεις βροχές στην περιοχή Σελίνου, κατολισθήσεις και διακοπή συγκοινωνιών, διακοπή δρόµων και προς ορεινή Κυδωνία (Χαν. Νέα).
1969, 26 Οκτωβρίου, κατολισθήσεις στον Αποκόρωνα, ζηµιές σε δρόµους και καλλιέργειες.
1971, 8 Ιανουαρίου, σοβαρές πληµµύρες στον Σκηνέ, πληµµύρισαν οι δύο µικροί τοπικοί ποταµοί και κατέκλυσαν περίπου 10 σπίτια, καταστράφηκαν αγροτικοί δρόµοι, φράγµατα και υδραύλακες, πνίγηκαν ζώα, πληµµύρισε ο Κερίτης και κάλυψε τον δρόµο στη γέφυρα Πλατανιά-Γερανίου, καθώς και τους αγρούς, διακόπηκε για ώρες η συγκοινωνία µε Καστέλλι, µεγάλες ζηµίες στη γεωργία στον Πλατανιά, στον Αλικιανό, ένα σπίτι στον Βατόλακκο, έπεσε η γέφυρα Αγιάς-Κυρτωµάδω, διακόπηκαν οι συγκοινωνίες προς το εσωτερικό του Νοµού. Ζηµιές και στον Αποκόρωνα.
1971, 6 Φεβρουαρίου, στα Χανιά πληµµύρισαν πέντε σπίτια, στον Σκηνέ παρασύρθηκαν εσπεριδοειδή και ελιές, διακόπηκαν οι συγκοινωνίες προς το εσωτερικό του Νοµού λόγω κατολισθήσεων αλλά και µεταξύ χωριών των επαρχιών Κισσάµου και Σελίνου, κατολισθήσεις στους Λάκκους.
1972, 18 Οκτωβρίου, 50 σπίτια πληµµύρισαν στην Κ. Σούδα και εκκενώθηκαν, καθιζήσεις σε δρόµους στον Αποκόρωνα, ζηµιές σε διάφορα σηµεία της Εθνικής Οδού προς Ρέθυµνο.
1981, Ιανουάριος, ρεκόρ βροχοπτώσεων (505 χιλιοστά στην πόλη όλο τον µήνα), πληµµύρες µε ζηµίες στην πόλη και µεγάλες σε ολόκληρο τον νοµό.
1985, 17 Ιανουαρίου, πληµµύρες στη νότια και κεντρική Κρήτη, πρωτοφανής στο φαράγγι της Αγίας Ειρήνης στο Σέλινο, στο οποίο ο ποταµός παρέσυρε αµέτρητα τεράστια δένδρα και βράχους και τοπικά άλλαξε την τοπική γεωµορφολογία.
1986, 23/24 Σεπτεµβρίου, παρασύρθηκαν τα απορρίµµατα από την χαράδρα του Κουρουπητού και µεταφέρθηκαν σε άλλα παράλια του νοµού. Τεράστιες ζηµίες στο Λασίθι.
1988, 25 Οκτωβρίου, 2 άτοµα πνίγηκαν λόγω πληµµύρας στο φαράγγι της Σαµαριάς.
1993, 21 Νοεµβρίου, πληµµύρες µε ζηµίες ιδίως στην ευρύτερη περιοχή της Χώρας Σφακίων.
2000, 15 Ιανουαρίου, πληµµύρες στην Σούδα, ζηµίες από Σούδα µέχρι Πλατανιά, έκλεισαν προσωρινά όλες οι οδικές προσβάσεις προς την πόλη Χανίων.
2000, 20/21 Απριλίου, κατακλυσµιαίες βροχές στη Ν∆ Κρήτη και ιδιαίτερα στο δυτικό και Ν∆ Σέλινο, απίστευτες ζηµίες στους δρόµους που καταστράφηκαν και ανασκάφηκαν, στα χωράφια, στις παραποτάµιες περιοχές κλπ, έπεσαν 6 γέφυρες, ζηµίες σε άλλες, διακόπηκαν οι συγκοινωνίες για µέρες. Αναφέρονται βροχές 230-250 χιλ σε έξη (6) ώρες στην περιοχή Παλαιόχωρας-Κουντούρας !.
2000, 6 ∆εκεµβρίου, σφοδρές βροχοπτώσεις στα νότια του νοµού, αποκλείστηκαν δρόµοι, αποµονώθηκε η Ανώπολη Σφακίων, πνίγηκαν πολλά ζώα, ζηµίες και στη Χώρα Σφακίων, Φραγκοκάστελλο, Αγία Γαλήνη κ.ά.
2001, 15/16 Ιανουαρίου, εκτεταµένες πληµµύρες στα περίχωρα των Χανίων, αποκλείστηκε η Σούδα, πληµµύρισε η Αγυιά και διακόπηκε το ηλεκτρικό ρεύµα στην πόλη, κατολισθήσεις.
2005, 1 Οκτωβρίου, πληµµύρες στη Σαµαριά.
2006, 18 Οκτωβρίου, πληµµύρες και ζηµίες στο Ακρωτήρι και Αποκόρωνα κυρίως.
Συµπερασµατικά βλέποµε πως οι ποταµοί/χείµαρροι Κερίτης, Κλαδισός, Πλατανιάς, Ταυρωνίτης κλπ, πληµµύρισαν ταυτόχρονα ή διαδοχικά τουλάχιστον 17 φορές µεταξύ 1900 και 2010. Κατά την περίοδο αυτή σηµειώθηκαν επτά µεγάλες πληµµύρες στον Νοµό, που προκάλεσαν ακόµη και γεωµορφολογικές µεταβολές, συµπεριλαµβανόµενης της σχετικά πρόσφατης πληµµύρας του Φεβρουαρίου 2019, η οποία τελείως εσφαλµένα και πιθανόν από έλλειψη στοιχείων χαρακτηρίστηκε από επιστήµονες ως η µεγαλύτερη των τελευταίων 100 ή και 500 ετών (sic), απλά οι άνθρωποι ξεχνούν γρήγορα. Από τις πληµµύρες των ετών 1917, 1929, 1937, 1949, 1967, 1968 και 2019), εντονότερες – λόγω µεγαλύτερης τοπικής εµβέλειας – ήταν προφανώς εκείνες του ∆εκεµβρίου 1929, του Φεβρουαρίου 1949 και του Φεβρουαρίου 2019. Εκτός πάντως από την µεγάλη ένταση των βροχοπτώσεων µεγάλη σηµασία έπαιξε και το γεγονός ότι σε όλες τις περιπτώσεις η προηγηθείσα περίοδος ήταν επίσης πολύ βροχερή, άρα το έδαφος κορεσµένο.
Αυτά όλα θα ξαναγίνουν, να το ξέρετε αγαπητοί αναγνώστες. Το θέµα είναι να µην γίνουν σε χειρότερο βαθµό.

*Ο Γιώργος Στυλιανάκης
είναι δικηγόρος-ερευνητής