Η υλοποίηση διαφόρων ερευνητικών προγραμμάτων συν-χρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) αποτελεί σημαντική προτεραιότητα των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων συμπεριλαμβανομένων και εκείνων της Κρήτης.
Iδιαίτερη ευαισθησία έχει επιδειχθεί σε θέματα έρευνας και τεχνολογίας που συναρτώνται με την ανάπτυξη του νησιού και βρίσκονται ταυτόχρονα στις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής πολιτικής σε ποικίλους τομείς. Έτσι σειρά προγραμμάτων συν-χρηματοδοτούμενων από την Ε.Ε. έχουν υλοποιηθεί στο παρελθόν αλλά και υλοποιούνται σήμερα σε θέματα που σχετίζονται με τις νέες ενεργειακές τεχνολογίες τα οποία παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη Κρήτη, αφ ενός λόγω του πλούσιου δυναμικού της σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και αφ ετέρου λόγω της προοπτικής της σταδιακής μετατροπής της σε ενεργειακό κόμβο στην Ανατολική μεσόγειο. Στα ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα της Κρήτης συμπεριλαμβανομένων του Πολυτεχνείου Κρήτης, του Πανεπιστημίου Κρήτης, του ΤΕΙ Κρήτης, του ΜΑΙΧ, του ΙΤΕ και του ΕΘΙΑΓΕ υλοποιούνται σειρά έργων έρευνας και ανάπτυξης στα οποία η κύρια χρηματοδότηση προέρχεται από την Ε.Ε. και δευτερευόντως από τη χώρα μας. Σε αυτό βοηθά και ο υψηλός προϋπολογισμός της Ε.Ε. που κατευθύνεται σε τέτοια έργα, ο οποίος για τη τρέχουσα προγραμματική περίοδο ανέρχεται σε πολλά δις. Ευρώ.
Εξ άλλου από την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων των έργων αυτών αναμένεται να προκύψουν νέα καινοτομικά προϊόντα και υπηρεσίες τα οποία θα συμβάλλουν στη διατήρηση η και τη βελτίωση της ευημερίας της Ε.Ε. τα προσεχή χρόνια. Προφανές είναι ότι η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων των υλοποιούμενων έργων από τις τοπικές κοινωνίες στις οποίες βρίσκονται τα ακαδημαϊκά ιδρύματα, συμπεριλαμβανομένων και των τοπικών επιχειρήσεων, θα μπορέσουν να τους προσφέρουν σημαντικά οφέλη. Εξ άλλου η ενσωμάτωση των καινοτομιών που δημιουργούνται, λόγω της αλματώδους ανάπτυξης της τεχνολογίας, στη καθημερινή ζωή θα βελτιώσει σημαντικά τη παραγωγικότητα (και την ανταγωνιστικότητα) των επιχειρήσεων αλλά και της χώρας συνολικά. Παράλληλα οι χρηματοδοτήσεις των έργων αυτών συμβάλλουν σε σημαντικό βαθμό στη διατήρηση και αναβάθμιση του ερευνητικού δυναμικού των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων της Κρήτης στη δύσκολη σημερινή οικονομική συγκυρία. Στα πλαίσια αυτά το ΜΑΙΧ τα τελευταία χρόνια συμμετέχει σε συνεργασία με διεθνή ιδρύματα στην υλοποίηση διαφόρων έργων σε θέματα νέων ενεργειακών τεχνολογιών και συγκεκριμένα :
Α) Χρήση επεξεργασμένων αστικών λυμάτων για άρδευση ενεργειακών φυτειών και χρήση της παραγόμενης βιομάζας για παραγωγή ενέργειας
Το έργο αυτό υλοποιήθηκε τη περίοδο 1988-1999 με επικεφαλής το ΜΑΙΧ χρηματοδοτούμενο από την Ε.Ε. μέσω του προγράμματος ALTENER, αλλά και από Ελληνικούς πόρους. Κατά τη περίοδο υλοποίησης του έργου το θεσμικό πλαίσιο στην Ελλάδα δεν επέτρεπε την επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων αστικών λυμάτων για άρδευση. Η υλοποίηση του συνέβαλε στη προώθηση των Ευρωπαϊκών πολιτικών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλά και για τη προώθηση της κυκλικής οικονομίας (circular economy)1. Κατά την υλοποίηση του έργου δημιουργήθηκε μία μικρή πιλοτική δασική φυτεία στο ΜΑΙΧ, αποτελούμενη από λεύκες και ευκαλύπτους, αρδευόμενης από την εκροή της τότε λειτουργούσας εγκατάστασης επεξεργασίας λυμάτων του ΜΑΙΧ.
Β) Χρήση του χαρουπιού για τη παραγωγή καυσίμων οχημάτων
Το έργο αυτό υλοποιήθηκε τη περίοδο 2000-2002 με επικεφαλής το ΜΑΙΧ χρηματοδοτούμενο από την Ε.Ε., μέσω του προγράμματος ALTENER, και από Ελληνικούς πόρους. Στόχος του έργου αυτού ήταν η διερεύνηση της δυνατότητας χρήσης της σακχαρούχας ψίχας του χαρουπιού, μέσω διεργασιών ζύμωσης, για τη παραγωγή οινοπνεύματος κατάλληλου για την υποκατάσταση της βενζίνης σαν καυσίμου σε βενζινοκίνητα οχήματα.
Γ) Εφαρμογή νέων τεχνολογικών συστημάτων αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας σε κτίρια
Το έργο αυτό υλοποιήθηκε τη περίοδο 2012-2015 μέσω του προγράμματος ENPI CBC MED με τη χρηματοδότηση από την Ε.Ε. και τη χώρα μας. Κατά την υλοποίηση του εγκαταστάθηκαν στους χώρους του ΜΑΙΧ τρία μικρά ημιδιαφανή φωτοβολταϊκά (Φ/Β) συστήματα τα οποία επιτρέπουν τη διέλευση μέρους της ηλιακής ενέργειας. Τα συστήματα αυτά περιλαμβάνουν άμορφα, μόνο-κρυσταλλικά και πολύ-κρυσταλλικά πλαίσια και η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια καλύπτει μέρος των ετήσιων αναγκών του ΜΑΙΧ. Τα καινοτομικά αυτά Φ/Β πλαίσια ήταν τα πρώτα που εγκαταστάθηκαν στη Κρήτη.
Δ) Κτήρια μηδενικών εκπομπών CO2 λόγω της χρήσης ενέργειας
Το έργο αυτό υλοποιείται σήμερα μέσω του προγράμματος INTERREG EUROPE με τη συμμετοχή πολλών Ευρωπαϊκών οργανισμών και με χρηματοδότηση από την Ε.Ε. και την Ελλάδα. Στοχεύει στην ανάπτυξη πολιτικών για τη προώθηση των κτιρίων που έχουν μηδενικές εκπομπές CO2 λόγω της χρήσης ενέργειας σε αυτά. Η δημιουργία τέτοιων κτιρίων μπορεί να επιτευχθεί με την υποκατάσταση και αντιστάθμιση των χρησιμοποιούμενων σήμερα ορυκτών καυσίμων με Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι απαιτούμενες τεχνολογίες γι αυτό είναι ώριμες και οικονομικά ελκυστικές.
Ε) Συστηματοποίηση της συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων και Ακαδημαϊκών ιδρυμάτων με αναφορά στο τομέα της αιολικής ενέργειας.
Το έργο αυτό υλοποιείται σήμερα μέσω του προγράμματος ERASMUS+ με τη χρηματοδότηση της Ε.Ε. και τη συμμετοχή διαφόρων οργανισμών από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Στοχεύει στη βελτίωση της συνεργασίας ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσης των εργαζομένων σε επιχειρήσεις αξιοποίησης της αιολικής ενέργειας για παραγωγή ηλεκτρισμού.
Η συμμετοχή στην υλοποίηση των έργων αυτών έχει συμβάλλει στην ανάπτυξη κατάλληλης τεχνογνωσίας στο ΜΑΙΧ και στους εργαζομένους του. Αυτό αναμένεται να βοηθήσει τη συμμετοχή του ιδρύματος στο μέλλον σε διεθνείς ομάδες για την υλοποίηση νέων Ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Παράλληλα έχει διερευνηθεί η δυνατότητα εφαρμογής νέων καινοτομικών τεχνολογιών στη Κρήτη στο τομέα της ενέργειας, ο οποίος παρουσιάζει ιδιαίτερο δυναμισμό και έχει δημιουργήσει σημαντικές προσδοκίες περαιτέρω μελλοντικής ανάπτυξης.
1 Κυκλική οικονομία: Η κυκλική οικονομία βρίσκεται στο επίκεντρο της πολιτικής για αειφόρο ανάπτυξη της Ε.Ε. Σε αντιδιαστολή με το καθιερωμένο μοντέλο της γραμμικής οικονομίας όπου πρώτες ύλες χρησιμοποιούνται για να παράξουν προϊόντα και να δημιουργήσουν απόβλητα, στο μοντέλο της κυκλικής οικονομίας η παραγωγή αποβλήτων ελαχιστοποιείται και τα όποια απόβλητα παράγονται θεωρούνται σαν εισροές σε άλλες διεργασίες όπως συμβαίνει και στα φυσικά-βιολογικά οικοσυστήματα στη φύση.
* Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει στο ΤΕΙ Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του ΜΑΙΧ.
