Αγαπητοί αναγνώστες, Καλημέρα Σας!
Με την βδομάδα που διανύουμε (10-16/7) οδεύουμε -συν Θεώ- στα μέσα του Ιουλίου “στην καρδιά του καλοκαιριού” όπως λέμε. Διερχόμαστε, να το σημειώσουμε, μέρες με μεγάλες γιορτές και πανηγύρια, στον τόπο μας. Είχαμε τη γιορτή Ευφημίας της Μεγαλομάρτυρος, προχθές (11/7) και την μεθεπόμενη (13/7) την Σύναξη του Αρχ. Γαβριήλ. Αύριο (15/7) γιορτάζομε την γιορτή των Αγίων Μαρτύρων της Πίστης μας Κηρύκου και Ιουλίττας. Μεγάλη γιορτή και στο Σέλινο το Ανατολικό, όπου ο περικαλλής πανάρχαιος ναός τους, βρίσκεται στην Αρχαία Λισσό, δίπλ’ από τη Σούγια.
Ο κόσμος των πιστών, των τασιμάρηδων, των εορταζόντων των κατοίκων της περιοχής, έχει να διαλέξει μόλις φτάσει στη Σούγια, ή το καραβάκι (για λιγότερο από 20/λεπτο) ή το μονοπάτι Ε4 μήκους 4,5 χλμ. οδεύοντας δυτικά.
Οι προσκυνητές από Παλαιόχωρα, κι εδώ: είτε με το καραβάκι, είτε από τον Ελιδέ (ανατολικά) το μονοπάτι Ε4, και για τους από το χωριό Προδρόμι, δεν το συζητάμε. Μόλις “βγουν” στο υψωματάκι ανατολικά, τους “βγορίζει” η Λισσός! Φτάσαμε λοιπόν στην μαγευτική αρχαία Λισσό του Ανατολ. Σελίνου, περιοχή θαυμάσια.
Μας υποδέχεται, μόλις κατεβούμε από τη βάρκα, η πετρόκτιστη πανάρχαια εκκλησία της Παναγίας κτισμένη με πολλά πέτρινα μέλη από τους πλησίον αρχαίους ναούς.
Απέαντι μας, δυτικά, οι μοναδικοί θολωτοί διώροφοι τάφοι “νεκρικοί θάλαμοι” του Ασκληπείου, εντυπωσιακοί!
Βρισκόμαστε λοιπόν, ήδη, στην μικρή, αρχαία παραθαλάσσια πόλη της Λισσού, με το σπουδαιότατο Ασκληπείο της και βέβαια την αρχαία της πηγή, ιαματικού νερού!
Πρώτος να θυμίσουμε ο Pashley (1834) διαπίστωσε και ταύτισε τα ερείπια της, με την αρχαία Λισσό, το επίνειο αυτό της Ελύρου, που, καθώς γνωρίζουμε, της προσπόρισε αρκετά πλούτη από το εμπόριο και την αλιεία.
Τόση, μάλιστα, ήταν η ακμή της, ώστε “έκοψε” χρυσό νόμισμα με εμβλήματά του: Κεφάλι αιγάγρου και μέλισσας. Χάρη δε στο ιαματικό νερό της, κατέστη η Λισσός – σημαντικό κέντρο υδροθεραπείας και ο εδώ ναός του Ασκληπιού, ήταν ένας εκ των πλουσιοτέρων πανελλήνια.
Να σημειώσουμε επίσης, ότι η Λισσός άκμασε στη Δωρική, στη Ρωμαϊκή και στη Βυζαντινή περίοδο. Λέγεται μάλιστα, ότι κατοικούνταν και κατά τη Βενετοκρατία, αυτό όμως δεν έχει επιβεβαιωθεί.
Το 1957, ένας Λουγιάκης, από το διπλανό χωριό Προδρόμι ψάχνοντας για νερό -είχε τα πρόβατά του εκεί- βρήκε το Ασκληπιείο, με πολλά αγάλματα, αναθηματικά αφιερώματα στη θεά Υγεία κ.λπ. και ειδοποίησεν αρμόδια.
Αργότερα ο αρχαιολόγος Νικ. Πλάτωνας, ανέσκαψε την όλη περιοχή (1957) βρήκε όντως τον Ναό, δωρικό, κτισμένο με πολυγωνικές πελεκητές πέτρες και πάνω από είκοσι (20) αγάλματα! Σε ένα, ένα αγόρι κρατούσε λαγό στον ώμο του, σε άλλο ένα κορίτσι κρατούσε περιστέρι.
Πολλά, επίσης, ήταν ενεπίγραφα. Τελικά, μόνο στη μεγαλούπολη Γόρτυνα, βρέθηκε τόσος πλούτος! Αλλά οι εργασίες, δεν συνεχίστηκαν δυστυχώς, άγνωστο το γιατί. Και έτσι: το θαυμάσιο μωσαϊκό δάπεδο περιμένει, καθώς και η αναστήλωση και συναρμολόγηση του ναού, παραπονιούνται οι ντόπιοι, τώρα και μισόν αιώνα και… (1957-2017)…
Βαδίζοντας τους αρχαίους χώρους της Λισσού, εντοπίζεις το υδραγωγείο, το θέατρο (διαμέτρου 79 ποδών) τις θέρμες και βέβαια τους διώροφους νεκρικούς θαλάμους.
Ο νους σου, δεν σου δίνει ν’ απομακρυνθείς. Διακατέχεσαι από την ιερότητα του χώρου, δια μέσου των αιώνων. Και βέβαια στην Χριστιανική περίοδο: Αρχαία πόλη, χώρος όπου στην Α’ Βυζαντινή περίοδο ήταν έδρα Επισκοπής, είχε δύο παλαιοχριστιανικές Βασιλικές, σώζονται, λείψανά τους.
Στης μιας μάλιστα το ιερό, κτίστηκε νεότερα η Παναγία που πρωτοσυναντήσαμε αποβιβαζόμενοι εδώ και στης άλλης (του Δ’ ή Ε’ αι. μ.Χ.) ο Αϊ Κήρυκος (Αγιος Κήρυκος και Ιουλίττα). Ο ναός τ’ Αϊ Κηρυκού είναι κατάγραφος και διατηρείται θαυμάσια. Τοιχογραφήθηκε 1436-9.
Κάθε χρόνο στη γιορτή Του αλλά και ολοχρονίς ο τόπος έχει ζωή από τους επισκέπτες του, τους προσκυνητές!
Αξέχαστο κάθε χρονιά το πανηγύρι των Αγίων Κηρύκου και Ιουλίττας συγκεντρώνει πολλούς στη χάρη τους κι η βραδιά (14/7) είναι όνειρο στη Λισσό, και η κυριώνυμη ημέρα της γιορτής (15/7) ημέρα ευλογημένη που δεν σου δίδει ο νους σου να φύγεις. Η ευλογία της, κι η ομορφιά της, σε τραβάει!
Η βάρκα όμως περιμένει δεμένη στο βραχάκι του λιμανακιού. Θα πας ή θα ξωμείνεις… Αποφασίζεις να φύγεις. Ευχαριστήθηκες στον κατανυκτικό εσπερινό χθες βράδυ. Κατασυγκινήθηκες σήμερα λίαν πρωί στον Ορθρο, όπου μαζί με τους ψαλτάδες συνόδευαν ενθουσιασμένες κι από την απέναντι κορυφογραμμή οι πέρδικες. Χαρά Θεού! Μεγαλείο!
Με την ευκαιρία των όσων παραπάνω εκθέσαμε, θυμηθήκαμε δημοσίευμά μας, στην περιοδική έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Κισάμου – Σελίνου “Χριστός και Κόσμος” (που ίδρυσε και διηύθυνε ο αοίδιμος ιεράρχης μας Ειρηναίος), στο τεύχος 27 Ιουλίου – Αυγούστου 1986, σ. 58-59, γράψαμε μεταξύ των άλλων και τα παρακάτω:
«…Κι ήρθεν η ώρα για το κήρυγμα του Δεσπότη μας. Εμείς όλοι, καθισμένοι γύρω του στην αυλή της εκκλησίας, στα παραπέζουλα και χάμω, ακούμε με προσοχή τον θείο Λόγο Του, υποθήκες αιώνιες, για την πίστη μας την άγια και για το πρόσωπο της Κρήτης μας, το γνήσιο, καλώντας μας, να μην αφήσουμε τους ξένους, που μας πολιορκούν ασφυκτικά, να μας το διαφεντεύουν…
Κι αργότερα, στο φιλόξενο πατροπαράδοτο τραπέζι της αγάπης, για τη Χάρη των Αγίων Κηρύκου και Ιουλίττας, ανάμεσα στο φαγητό και στο ριζίτικο τραγούδι, γίνεται και πάλι γόνιμη συζήτηση για τον Τόπο και το Ιερό προσκύνημά του, για τις προοπτικές και το μέλλον του, για τα προβλήματα των λιγοστών ξωμάχων που φτάνουν ως εδώ, να καλλιεργήσουν τη γόνιμη γη της περιοχής, να μαζέψουν τις ελιές, να φυτέψουν κηπικά…
Μέσα στη νύχτα, αργότερα, στην παράκληση, κόσμος πολύς, όπως ήταν και το πρωί στη θεία λειτουργία.
Ολοι οι προσκυνητές έχουμε συνειδητοποιήσει ότι αξιωθήκαμε να λειτουργηθούμε σ’ εκκλησάκι χιλίων τετρακοσίων χρόνων, ότι τα βήματά μας οδηγήθηκαν σε στράτες αρχαίων προγόνων, ότι χαρήκαμε βυζαντινές τοιχογραφίες και ψηφιδωτά, αρχαίους ναούς και τάφους, θεραπευτήρια και ασκληπιεία, πολιτισμούς και κατάλοιπα εικοσιπέντε και πάνω αιώνων παρουσίας τ’ ανθρώπου σ’ αυτόν τον θαυμάσιο τον ιερό τόπο!…”
Ευχόμαστε στους αναγνώστες μας ν’ αξιωθούν να ζήσουν αυτά τα βιώματα και να ’ρθουν προσκυνητές στη χάρη των εορταζόντων Αγίων και να χαρούν τα κατάλοιπα ενός Πολιτισμού που θα ζει ώστε να στέκει ο Κόσμος!
Και στο σημείο αυτό, κλείνουμε για σήμερα, ευχόμενοι να τα ξαναπούμε σύντομα, ως τότε γειά σας και καλό υπόλοιπο καλοκαίρι, με υγεία και ευχάριστη διάθεση!
Υ.Γ. Το φωτογραφικό υλικό της συνεργασίας μας, από το έργο μας: “Γνωρίσετε το Ανατολικό Σέλινο”, Χανιά, 2002.
