Αγαπητοί αναγνώστες, Χριστός Ανέστη!
Τελευταία εβδομάδα τ’ άβροχου Πασχαλινού Απρίλη, ως τη Δευτέρα. Βδομάδα, που ξεκίνησε με τη μεγάλη γιορτή τ’ αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου – στη χάρη του οποίου ευλαβικά αφιερώσαμε τη σελίδα μας την περασμένη Παρασκευή (20/4) προεορτίως. Μεσοβδόμαδα γιορτάσαμε, επίσης, την ιερή μνήμη του ενδόξου και πανεύφημου Απόστολου Μάρκου (25/4), του Ευαγγελιστή, σήμερα (27/4) Συμεών του ιερομάρτυρα, και μεθαύριο Κυριακή του Παραλύτου, η τέταρτη Κυριακή του Πεντηκοσταρίου μας!
Μια λαογραφική ματιά, στις παραπάνω μέρες, μας υπενθυμίζει το χρονικό σύνορο -όπως λέμε- για τους κτηνοτροφικούς μας πληθυσμούς!
Το μεγάλο και ονομαστό πανηγύρι τ’ άϊ-Γιωργιού στην Αση Γωνιά και φέτος και πάντα, το επιβεβαιώνει. Γύρισαν τα κοπάδια από τα χειμάδια, στα μέρη τους, κι έρχονται μαζικά στον αυλόγυρο τ’ Αϊ- Γιώργη, εδώ στην ιστορική και ηρωϊκή Ασή Γωνιά, να ευλογηθούν και να ξεκινήσει η πλούσια χρονιά τους.
Εδώ θα βρίσκονται ως τ’ αϊ-Δημητριού. Γιατί στα χαρτιά τους, οι βοσκοί μας έχουν δύο Αγίους που καθορίζουν τη χρονιά τους· τον Αϊ-Γιώργη και τον Αϊ-Δημήτρη.
Οι μέρες -μπρος-οπίσω- της γιορτής τ’ αϊ-Γιώργη, είναι οι μέρες, που επιστρέφουν από τα χειμάδια, στα μέρη τους, τα κοπάδια, κι εδώ θα μείνουν ως τ’ αϊ- Δημήτρη τις μέρες, όποτε πάλι, θα ξεκινήσουν για τα χειμάδια.
Τα θυμάμαι από παιδί αυτά, στο Ανατολικό Σέλινο, όπου οι βοσκοί έπαιρναν από τ’ οροπέδιο τ’ Ομαλού τα κοπάδια τους και τα μεταφέρανε σιγά – σιγά στα χειμάδια: Κουντούρας Χαρέη, Σούγιας, κ.λπ. Κι ήταν ανήμερα τ’ άϊ-Δημήτρη…
Αυτά, για τα εορτολόγια και τα ποιμενικά λαογραφικά των ημερών.
Ωρα μας όμως τώρα, να ρίξουμε και μια ματιά σ’ ενδιαφέροντα βιβλία, που αυτές τις μέρες μας απασχόλησε η μελέτη τους. Πρώτο στο οποίο αναφερόμαστε σήμερα, είναι το έργο:
“Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνης”
Αθήνα, 2017, σχ. 8ο, σ. 160 + πλούσιο εγχρ. φωτογρ. υλικό, εκδ. “Μίλητος”
Ο πολύτιμος τόμος που κρατάμε στα χέρια μας, αφιερωμένος στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνης, είναι οργανωμένος θαυμάσια και μεθοδικά, και παρέχει στον μελετητή του, οτιδήποτε αναφέρεται σ’ αυτό· από την πορεία της ίδρυσής του, ως την ιστορική αναδρομή κ.λπ. με κάθε λεπτομέρεια δε, η παρουσίαση των πολύτιμων εκθεμάτων του Μουσείου, κατά όροφο, αίθουσα κ.λπ. Μια και μόνη ματιά θα μας εντυπωσιάσει:
Ισόγειο – Ιστορική Συλλογή
Αίθουσα Ι: Νομίσματα, Οπλισμός, Χαρτογραφικές αποτυπώσεις, οθωμανική παρουσία, Αρκάδι, Αυτονομία, Ελευθέριος Βενιζέλος, Κρήτες στους Απελευθερωτικούς αγώνες Μακεδονίας, Ηπείρου, Θεσσαλίας, Νήσων, Χριστόφορος Σταυρουλάκης, Μάχη της Κρήτης
1ος όροφος – Λαογραφική Συλλογή
Αίθουσα ΙΙ: Χειροτεχνία, Υφαντική, Συλλογή Χρυσής Αγγελιδάκη, Αργυροχρυσοχοΐα, Τα κρητικά νομίσματα.
Αίθουσα ΙΙΙ: Κεντητική, Κλώστινες συνθέσεις.
Αίθουσα ΙV: Παραδοσιακές καλλιέργειες, Το Ρεθεμνιώτικο παραδοσιακό ψωμί, Σηροτροφία – Παραγωγή Μεταξιού.
Αίθουσα V: Καλαθοπλεκτική, Μελισσοκομία, Κεραμική, Η Παραδοσιακή Αγγειοπλαστική στο Ρέθυμνο
Ισόγειο: Παραδοσιακά Επαγγέλματα
Αίθουσα VI: Εργαστήριο Τερζή ή Λεβεντοράπτη, Το Τσακάκι, Οργανοποιείο, Υποδηματοποιεία, Χαλκουργείο, Σκυτορραφείο, Σαγματοποιεία, Κουρείο, Καφενείο
Μεγάλη τιμή για τον τόμο, το Μουσείο και τους Ιδρυτές – Δωρητές του, τους συγγραφείς, συντελεστές και της παρούσας έκδοσης συνιστά εξ’ αρχής ο Πρόλογος στον καλαίσθητο και περιεκτικότατο τόμο, του σοφού Ακαδημαϊκού Καθηγητού Πανεπιστημίου κ. Αγγ. Δεληβοριά* ο οποίος μεταξύ των άλλων, τονίζει και τα παρακάτω: «…Σε ένα σπουδαίο πνευματικό οργανισμό ο οποίος ιδρύθηκε το 1974 από τη Φαλή Βογιατζάκη και τον Χριστόφορο Σταυρουλάκη και ο οποίος λειτουργεί υποδειγματικά, εισάγοντας μυητικά τους Ελληνες και ξένους επισκέπτες του στη γοητεία του κρητικού έπους. Τη διαδοχή των εκθεσιακών χώρων, μέσα σε ένα έξοχο δείγμα αστικής αρχιτεκτονικής του 17ου αι., όπου και στεγάζονται οι συλλογές του, την ορίζει ένας εντυπωσιακά μεγάλος αριθμός αντικειμένων από διάφορες δωρεές, που συμπληρώνει ευπρόσληπτα την αναδρομή της μνήμης στο περιπετειώδες ιστορικό της Μεγαλονήσου: στις εποχές της Ενετοκρατίας και της Οθωμανικής κυριαρχίας, στους συνεχείς αγώνες για την απελευθέρωση της Κρήτης, στην περίοδο της Αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας και του Βενιζέλου, σε επεισόδια του Α’ και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στη θρυλική Μάχη της Κρήτης, στα χρόνια της γερμανικής κατοχής και στην εμβληματική απαγωγή του στρατηγού Κράιπε.
Το θεαματικό ανάπτυγμα της μουσειακής διαδρομής κατευθύνει τον επισκέπτη στον συγκινησιακά φορτισμένο ιστορικό χρόνο της Κρήτης με μια ολόκληρη σειρά από αντιπροσωπευτικά δείγματα οπλισμού, σημαίες, φωτογραφίες, χάρτες, χειρόγραφα, εκδόσεις, κειμήλια και αναμνηστικά. Ο χρόνος αυτός, εμπλουτισμένος και με εύγλωττες μαρτυρίες από την συμπληρωματικά παράλληλη καθημερινή ζωή, φθάνει έως τις πρόσφατες εμπειρίες του 20ου αι. Επιπλα και εσωτερικά κατοικιών, κασέλες, ξυλόγλυπτα σκεύη, κεντήματα και υφαντά, παραπέμπουν εμμέσως στην ιδιαιτερότητα του οικιακού χώρου· ενώ με παραδοσιακά εργαλεία αναδεικνύεται η καλλιέργεια των δημητριακών, η μελισσοκομία και η σηροτροφία, η καλαθοπλεκτική, η κεραμική κ.ά. Η εικόνα της καθημερινής ζωής των ανθρώπων, όχι μόνο στο Ρέθυμνο αλλά και σε όλη την Κρήτη, ολοκληρώνεται αποτυπωμένη με αμεσότητα σε αναπαραστάσεις των πλήρως εξοπλισμένων εργαστηρίων: του χαλκουργού, του σαμαρά, του σκυτορράφτη, του λεβεντοράπτη, του κουρέα, του υποδηματοποιού κ.ά…».
Ενώ η σεβαστή αρχόντισσα του Ρεθέμνου και συνιδρύτρια του Μουσείου κα Φαλή Βογιατζάκη, στην περιεκτική Εισαγωγή της (σ. 11-12) καταθέτει μεταξύ των άλλων και τα παρακάτω, απευθυνόμενη στον επισκέπτη του Μουσείου:
«- Αγαπητέ επισκέπτη, η επίσκεψη στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνης δεν αποτελεί παλινδρόμηση στον ρομαντισμό. Ο χώρος μας είναι χώρος περισυλλογής, όπου θα έρθεις σε επαφή με την ιστορία και την παράδοση ενός ξεχωριστού λαού, φορέα λαμπρού πολιτισμού.
Η συναίσθηση αυτή και η αγάπη που κληρονόμησα από τον πατέρα μου Γιώργο Βογιατζάκη, για την ιδαίτερη πατρίδα μας, το Ρέθυμνο, με οδήγησαν να ιδρύσω το 1974 μαζί με τον αείμνηστο Χριστόφορο Σταυρουλάκη το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνης, Κοινωφελές Ίδρυμα Ιδιωτικού Δικαίου, με σκοπούς την έρευνα και συγκέντρωση Ιστορικού – Λαογραφικού υλικού της Κρήτης ιδιαίτερα του νομού Ρεθύμνης και τη δημιουργία ενδιαφέροντος για τη μελέτη της κρητικής παράδοσης και την προβολή της στον κόσμο.
Η σημερινή Κρήτη συνδέεται στενά με το πλούσιο ιστορικό και πολιτιστικό παρελθόν της. Η φύση της με την ομορφιά της και την ποικιλία της είναι το πλαίσιο, το σκηνικό της ιστορίας της και του πολιτισμού της.
Το ιδιόκτητο βενετσιάνικο κτήριο του Μουσείου, δείγμα αστικής κατοικίας της Ενετοκρατίας στην Κρήτη του 17ου αι. αποτελεί ιδανικό χώρο για τη λειτουγία του Μουσείου. Χρειάστηκαν είκοσι χρόνια προετοιμασίας, για την αναστήλωση του διατηρητέου κτηρίου, τη συλλογή και ταξινόμηση του υλικού, τη διαμόρφωση των εκθεσιακών χώρων και την παρουσίαση των εκθεμάτων κατά ενότητες, μέχρι το 1996 οπότε το Μουσείο ξεκίνησε την λειτουργία του και άνοιξε στο κοινό.
Τα τεκμήρια της ιστορίας και του λαϊκού πολιτισμού που παρουσιάζονται στις προθήκες και στις συλλογές του, προέρχονται κυρίως από δωρεές και αριθμούν πάνω από 10.000 αντικείμενα. Ξεπερνώντας την ύλη τους ο επισκέπτης μπορεί να εισχωρήσει στο πνεύμα τους, στην εποχή και τους ανθρώπους της…».
«…Στα καλλιτεχνικά καθρεφτίζονται οι μύθοι, ο λόγος, οι αξίες, και οι ψυχικός πλούτος του κρητικού λαού, που με φαντασία και αίσθημα διαμόρφωσε την πολιτιστική του ταυτότητα…».
«…Στις αίθουσες των Λαογραφικών Συλλογών παρουσιάζονται αντικείμενα παραδοσιακής χειροτεχνίας, υφαντά και εργαλεία υφαντικής τέχνης, κεντήματα, δαντέλες, κεραμικά, καλάθια, είδη μεταλλοτεχνίας, εργαλεία αγροτικών και παραδοσιακών επαγγελμάτων…».
Και στη συνέχεια, αναφέρεται στις δραστηριότητες του Μουσείου: εκθέσεις, ημερίδες, εκπ/κα προγράμματα, εκδόσεις κ.λπ. Ηδη οι σελίδες 155-6 του τόμου, παρουσιάζουν δωδεκάδα εκδόσεων, των οποίων οι τίτλοι και μόνον, μας δημιουργούν την ανάγκη κατά την προσεχή, το συντομότερο επίσκεψή μας στο Μουσείο να προμηθευτούμε αρκετές:
Οι Εκδόσεις του Μουσείου:1
1. Ροδούλα Σταθάκη – Κούμαρη: Το Ρεθεμνιώτικο Παραδοσιακό Ψωμί, Ρέθυμνο 1981
2. Τατιάννα Γιανναρά – Ροδούλα Σταθάκη-Κούμαρη: Το Κρητικό κέντημα, Αθήνα 1993.
3. Ροδούλα Σταθάκη – Κούμαρη, Λουίζα Καραπιδάκη: Η διακόσμηση και τα σύμβολα στα υφαντά της Κρήτης, Εκπαιδευτικό πρόγραμμα, Ρέθυμνο 1997.
4. Λουίζα Καραπιδάκη (επιμ.), Ρέθυμνο, από την αυτονομία στην ένωση 1898-1913, Ρέθυμνο 1998.
5. Ροδούλα Σταθάκη-Κούμαρη: Η συμβολή της Κρήτης στην παραγωγή και το εμπόριο του μεταξιού, Αθήνα 2002.
6. Γιάννης Παπιομύτογλου, Ο Γυμναστικός Σύλλογος Ρεθύμνης (1899-1911), Ρέθυμνο 2003.
7. Νίκος Δερεδάκης, Ενας περίπατος στην Παλιά Πόλη του Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 2005.
8. Τατιάννα Γιανναρά – Ροδούλα Σταθάκη – Κούμαρη: Το Κρητικό κέντημα, ηλεκτρονικός δίσκος, Αθήνα 2007.
9. Ροδούλα – Σταθάκη – Κούμαρη, Γιάννης Σπανδάγος (επιμ.) Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνης, Ρέθυμνο 2011.
10. Χάρης Στρατιδάκης, Η Παραδοσιακή αγγειοπλαστική τέχνη στο Ρέθυμνο κατά τον 20ο αιώνα, Ρέθυμνο 2012.
11. Αγγελική Βλαχοπούλου (επιμ.) Χειροποίητον Ημερολόγιο 2015, Ρέθυμνο 2014.
12. Χάρης Στρατιδάκης (επιμ.) Πρακτικά ημερίδας Μαρτυρίες για τη Μονή Αρκαδίου Ρέθυμνο 23 Οκτωβρίου 2016.
Αναφερόμαστε όπως διαπιστώνετε, σε έργο τεράστιο, σε προσφορά στην Κρήτη μας ανεκτίμητη!
Από τα Χανιά, με όλο το σεβασμό και την βαθειά εκτίμηση για το Εργο Σας! Πάντα άξιοι!
***
Και η στήλη μας για σήμερα κλείνει με μια αγγελία σχετική με το περιεχόμενο της. Δεν έμεινε χώρος για την προγραμματισμένη επίσης παρουσίαση του γλαφυρού και συναρπαστικού βιβλίου αναμνήσεων της γερόντισσας από το Μπισχίνι της Ολυμπίας Αθανασίας Ατσαλάκη – Γραμματικού, με τον τίτλο “Το Μπισχίνι της καρδιάς μου”. Θα μας συναρπάσει -συν Θεώ- την άλλη Παρασκευή· ως τότε αναμείνατε… Καλό Σαββατοκύριακό!
* Διαβάσαμε στην εφ. “Πατρίς” Ηρακλείου, της 25/4, ότι δυστυχώς ο Αγγ. Δεληβοριάς, μας άφησε χρόνους χθες σε ηλικία 81 χρόνων. Ο σπουδαίος Αρχαιολόγος υπήρξε και για 41 χρόνια Δ/της του Μουσείου Μπενάκη. Ο Θεός να τον αναπαύσει.
