Αγαπητοί αναγνώστες καλημέρα σας
Διανύσαμε -συν Θεώ- και την τρίτη βδομάδα (Ματθ. Γ’) μετά την Πεντηκοστή (27/5) μια βδομάδα παράξενη, ασυνήθιστη, από τις εφετινές καιρικές της συνθήκες, τη μια της μέρα καλοκαιρινή, την άλλη βροχερή και απρόσμενα συννεφιασμένη και είμαστε στις παραμονές των Κληδόνων και βέβαια, πρώτιστα στην εορτή του Γενεσίου Ιωάννου του Προδρόμου (24/6).
Πιο πριν βέβαια, σήμερα (22/6), να μην ξεχάσουμε ότι μπήκαμε στο Θερινό ηλιοστάσιο που ο ήλιος από σήμερα είναι στο ψηλότερο σημείο από τον Ισημερινό και ότι από σήμερα αρχίζει να κατηφορίζει η θερινή τροπή και “να κλέβει η νύχτα της μέρας” ώσπου να φτάσει στη φθινοπωρινή ισημερία (23 Σεπτεμβρίου), οπότε:
«Από Μαρτιού και Σεπτεμβριού, ίσια ‘ν’ τα μερονύχτια”!
Παραμονές των Κληδόνων λοιπόν σήμερα: Να γράψουμε για τους νέους -κύρια- αναγνώστες μας, δυο λόγια “για τις φωτιές τ’ αϊ-Γιάννη”, που θα γίνουν αύριο πολλές αναφορές.
Οι φωτιές τ’ αϊ-Γιάννη, λοιπόν, δεν είναι κάποια νεότερη συνήθεια. Από τα χρόνια της Παλαιάς Διαθήκης (δηλ. από προ Χριστού), αναφέρονται. Στα Βυζαντινά χρόνια οι σχετικές μαρτυρίες, είναι, επίσης πολλές. Το ίδιο και στη Δύση.
Δεν πρέπει, μας δίδασκε ο αείμνηστος Δημ. Λουκάκος, καθηγ. της Λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο, να τις θεωρούμε ειδωλολατρικές ενέργειες. Ο λαός μας -έλεγε- μιλεί και σκέφτεται, πως οι φωτιές τ’ αϊ-Γιάννη προστάτη μας- θα βοηθήσουν “στη γεροσύνη”, στον καθαρό, όπως λένε καθώς πηδούν «Αϊ-Γιάννη, το κεφάλι μου να γιάνει», «Αϊ-Γιάννη, πέτρα, στο κεφάλι μου, σίντερο στα πόδια μου και δροσιά στο σώμα μου»!
Οι φωτιές τ’ αϊ-Γιάννη εξάλλου, είναι δεσμός του σήμερα με το χθες, τις πηδούμε για το καλό του χρόνου.
Η αγάπη μας, για τις Παραδόσεις μας είναι εθνικό μας χρέος! Και δεν αντιστρατεύεται κανένα! Το έθιμο είναι διαχρονικό, είναι χαρούμενο, μας ενώνει αιώνες και γενιές και γενιές το έζησαν και το χάρηκαν, από το απώτερο χθες ως το σήμερα.
Ο αϊ-Γιάννης μας είναι στους αιώνες Λιοτρόπης, Ριγανάς, Απορνιαστής (γιατί στις μέρες του ορνιάζουμε τις συκιές), είναι Φανιστής (από το φανός, φωτιά) είναι ο Αγγελιοφόρος του Ζαχαρία, πως θ’ αποκτήσει η γυναίκα του παιδί (24/6) είναι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, πως θα γεννήσει τον Σωτήρα Χριστό (24/12), δηλ. έξι μήνες μετά. (δες Λουκά Α’ 8-20) ( Δες και Φ. Κουκουλέ: “Bυζαντινών Βίος και Πολιτισμός”, τ. Α2, σ. 167 κ.ε.).
Σχετική και ζώσα η παράδοση στην Ανατολική Κρήτη. Μας την διασώζει η αείμν. λαογράφος Μαρία Λιουδάκη στη μελέτη της “Λατρεία στην Ανατολική Κρήτη – Ο Κλήδονας”, επετηρίδα Εταιρείας Κρητικών Σπουδών, Ε.Ε.Κ.Σ., τ.Α’ 1938, σ. 490 κ.ε., όπου διαβάζουμε «Οι φουνάρες, αρχή της τελετής, συμβολίζουν -λέει ο λαός- τη φωτιά π’ άναψεν η Ελισάβετ, η γυναίκα του Ζαχαρία, έξω από το σπίτι της, σα γέννησε τον Ιωάννη. Μέρες πρωτύτερα, είχε πει στην Παναγία: «Μαρία, σα θα γεννήσω θα σου κάμω χαμπάρι με μια φουνάρα που θ’ ανάψω απ’ όξω από την πόρτα μου!»
Για ‘κειονά κι οι Χριστιανοί κάνουν τις φουνάρες κείνηνα τη βραδιά, παντού…» (Μ. Λιουδάκη, ο.π. σ. 490)
Στους επόμενους Χριστιανικούς χρόνους έχουμε και απαγορευτικές διατάξεις, για τα σχετικά ως άνω έθιμα και μάλιστα πολύ συχνά. Ετσι π.χ. στην “Πενθέκτη” Οικουμενική Σύνοδο ψηφίστηκε η ρητή εντολή «Τας εν ταις νουμηνίαις (=πρωτομηνιές) αναπτομένας προ των εργαστηρίων και υπεραλλομένας πυράς, από του παρόντος καταργηθήναι προστάσσομεν». (Δες: Κ. Ρωμαίου «Κοντά στις ρίζες – Ερευνα στον ψυχικό κόσμο του Ελληνικού λαού», Αθήνα εκδ. Β’, 1980, σ. 105-106)
Στα Βυζαντινά χρόνια, το έθιμο του Κλήδονα, αναφέρεται το πρώτον, από τον Μιχαήλ Ψελλό. (Δες Φαιδ. Κουκουλέ: «Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός», Αθήναι, 1948, τομ. Α1, σ. 169.
Ομως θα σταματήσουμε τα ιστορικά διαχρονικά στοιχεία του Κλήδονα και των «πυρών τ’ αϊ-Γιαννού» γιατί τα έχομε δημοσιεύσει άλλες χρονιές, απ’ αυτήν εδώ τη θέση. Για όσους ενδιαφέρει το θέμα, το βιβλίο μας «Κρητική Λαογραφία – Των Κληδόνων», Χανιά 1984, σχ. 8ο, σ. 16, έχει όλα τα σχετικά. Εμείς για τους αγαπητούς αναγνώστες μας για την ώρα και για τη μέρα, θα αναδημοσιεύσουμε το θαυμάσιο λαϊκότροπο ποίημα του αείμνηστου μεγάλου Κωστή Φραγκούλη “Των Κληδόνων”, από την σ. 60, της πολύτιμης συλλογής του «Τα Δίφορα».
Λέει:
Των Κληδόνων
Τ’ αϊ-Γιαννιού του Κλήδονα, θ’ αφήσω το μετόχι,
το ποτιστήρι των οζώ και το παλιομιτάτο
κι αποβραδίς θα κατεβώ ν΄αλλάξω στο χωργιό μου,
να κάψω τα σκαλώματα, του Μάη τα στεφάνια,
και να πηδήξω τσι φωτιές για το καλό του χρόνου
να βάλω και στον κόρφο μου και στο προσκέφαλό μου
δροσόμηλο, να ‘νειρευτώ ποια κόρη μέλλεταί μου
κοντά κοντά να θέσωμε, να με σφιχταγκαλιάσει.
Kι αδέ ταϋτέρου στην αυλή στ’ αϊ-Γιαννιού τη χάρη
να βγάλωμε τον Κλήδονα με λύρες και τραγούδια
να δω κι εγώ τη μοίρα μου, ίντα, κοντό μου γράφει
Να δω τσι νιες τσι ντροπαλές τσι χαμηλοβλεπούσες
σα ροδαρές να κάθονται, σα νύφες στα πεζούλια.
Και σα γαμπρούς στα τσόχινα τα ντελικανιδάκια
στραβά το μαυρομάντηλο, βασιλικό στ’ αυτί ντως,
και με τ’ ασημοκούμπουρα στη μέση περασμένα
Κι απής νετάρει ο κλήδονας και βγει το ριζικό μας
να πιούμε αμίλητο νερό και στο χορό να μπούμε».
***
Σχολικές Εορτές, 2017-2018
Ο συντάκτης της στήλης θεωρεί χρέος του, να καταθέσει τις παρακάτω, έστω λίγες γραμμές, τονίζοντας την επιτυχημένη και θαυμαστή οργάνωση των σχολ. εορτών: των 5ου Δημ. Σχολείου και 13ου Δ. Σχολείων και Νηπιαγωγείων, της πόλης μας που παρακολουθήσαμε προχθές Τετάρτη 13/6 το απόγευμα, μιας και εκεί φοιτούν τα εγγόνια μας. Ηταν όντως και οι δυο, πλουσιότατες σε περιεχόμενο, εντυπωσιακές και τόνωναν την αυτοπεποίθηση των μικρών μαθητών, θετικά. Επαινούμε τους μαθητές και συγχαίρουμε από καρδιάς τις Διευθύντριες των ως άνω Σχολείων και βέβαια το σύνολο του πρσωπικού των Σχολείων μας τούς ακαταπόνητους γυμναστές, μουσικούς κ.λπ. συναδέλφους που κόπιασαν τόσο, για να χαρούμε εμείς τα παιδιά κι εγγόνια μας. Τους ευχαριστούμε όλους και σας ευχόμεθα Καλό Καλοκαίρι!
***
Παρουσίαση του Εργου: π. Μιχ. Βλαβογιλάκη “Καλύβες”.
Υπενθυμίζουμε στους αναγνώστες μας ότι απόψε 22/6 στις 8 μ.μ. στην πλατεία των Καλυβών, θα πραγματοποιηθεί η παρουσίαση του πολύτιμου όντως έργου “Καλύβες – Ιστορία – Μνημεία” του πατρός Μ. Βλαβογιλάκη, από τους εκλεκτούς επιστήμονες – ομιλητές: πανοσιολ. αρχιμ. π. Δαμασκηνό Λιονάκη, πρωτοσύγκελλο της ΙΜΚΑ, Στέλλα Αλιγιζάκη, φιλόλογο, ιστορικό και τον Μιχάλη Ανδριανάκη, αρχαιολόγο, επίτιμο έφορο Αρχαιοτήτων. Θ’ ακολουθήσει αντιφώνηση από τον συγγραφέα του έργου. Την παρουσίαση θα συντονίσει η κα Αργυρώ Μπενάκη, αντιδήμαρχος Δήμου Αποκορώνου.
Πνευματικά πένθη
Η στήλη μας έχει χρέος να υπενθυμίσει στους αναγνώστες της, ότι στο γειτονικό μας Ρέθεμνος, στον ιερό ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στον Μασταμπά, τελείται την Κυριακή μεθαύριο 24/6 το ετήσιο μνημόσυνο, για την ανάπαυση της ψυχής ενός εκλεκτού πνευματικού τέκνου του Ρεθέμνου, του αείμν. Γιώργη Π. Εκκεκάκη, του πολυγραφότατου συγγραφέα, ανθρώπου με το αξεδίψαστο πάθος του βιβλιοσυλλέκτη, για χρόνια επίσης αγιογράφου και ζωγράφου. Πνευματικού αναστήματος ιδιαίτερα σημαντικού. Η εργογραφία του άκρως ενδιαφέρουσα, ξεπερνά τους 418 τίτλους. Δέστε αναλυτικά στις σελ. 19-50 τις σχετικές αναγραφές, στον χαριστήριο Τιμητικό τόμο “Αντιδώρημα” που εξέδωσαν φίλοι του αξέχαστου και πολύτιμου φίλου μας εν ζωή, Γιώργη Π. Εκκεκάκη, το 2013, υπό την αιγίδα του Δ. Ρεθύμνης.
Η στήλη μας υπενθυμίζει το μεθαυριανό μνημόσυνο του αείμνηστου Γιώργη, γιατί γνωρίζει ότι και από τα Χανιά, η εκτίμηση, η αναγνώριση του μοναδικού του έργου, η σύνολη προσφορά του, στην Κοινωνία, στην Οικογένειά του, στο επί 35 χρόνια λειτούργημά του ως καθηγητής Σωματικής Αγωγής, στη μοναδικής αξίας δωρεά του των 20.000 και πλέον σπανίων έργων που είχε συγκεντρώσει μια ζωή, στην επί γης παρουσία του (1934-2017) δεν ξεχνιούνται ποτέ!
Θα είναι η μνήμη του αιώνια!
