Διανύουμε ήδη και μάλιστα φτάνουμε στο τέλος της Βαγιοβδομάδας! Αύριο, συν Θεώ, ξημερώνει το Σάββατο του Λαζάρου. Και μπαίνουμε από την επόμενη κιόλας μέρα στην Κυριακή των Βαΐων, στη Μεγαλοβδομάδα! Τριανταπέντε ολάκερους χρόνους δάσκαλος δεν ξεχνιέται το βίωμα της ημέρας: Του Λαζάρου πηγαίναμε τους μαθητές μας στην εκκλησία, προετοιμασμένους να μεταλάβουν. Γυρίζαμε στη συνέχεια στο σχολειό, κάναμε τις τελευταίες πρόβες των Εγκωμίων της Μεγάλης Παρασκευής, λέγαμε τις παραγγελίες μας για το πώς να περάσουν τις διακοπές τους και βέβαια τι να μαζέψουν από γιαγιάδες και γονείς -σε ώρες ανάπαυλας- από τα λαογραφικά που θα ζήσουν στα σπίτια τους, όλες αυτές τις μέρες!
Ετσι, για τα αυριανά λαογραφικά της μεγάλης γιορτής της Ανάστασης του Λαζάρου, αναδημοσιεύουμε μόνο -μιας και τα ’χουμε ξαναγράψει- τα κάλαντα του Λαζάρου μήπως και κάποια παιδιά τα ζητήσουν από τους γονείς των, αναγνώστες μας, για την αυριανή μέρα. Ψάλλομε λοιπόν: “Σήμερον έρχετ’ ο Χριστός, ο επουράνιος Θεός, εν πόλει Βηθανία, με κλάδους, με βαΐα. Εβγάτε, παρακαλούμεν, διά να σας διηγηθούμεν, διά να μάθετε τι γίνη σήμερον ’ς την Παλαιστίνη. Εις την πόλη Βηθανία Μάρθα κλαίει και Μαρία Λάζαρον τον αδελφό τους, τον γλυκύν και καρδιακόν τους, τον μοιρολογούν και λέγουν, τον μοιρολογούν και κλαίγουν. Τρεις ημέρας τον θρηνούσαν και τον εμοιρολογούσαν. Την ημέραν την τετάρτη, κίνησ’ ο Χριστός για νάρθη, και εβγήκε και η Μαρία έξω από τη Βηθανία, και εμπρός του γόνυ κλίνει και τους πόδας του φιλεί. – Αν εδώ ήσουν Χριστέ μου, δεν απέθνησκεν ο αδελφός μου μα και τώρα ’γω πιστεύω και καλώτατα ηξεύρω ότι δύνασ’ αν θελήσεις και νεκρούς να αναστήσεις.
Λέγει – Πίστευε Μαρία άγωμεν εις τα μνημεία Και πάραυτα ανήλθανε τον τάφον του εδείξανε. Τότε ο Χριστός δακρύζει και τον Αδην φοβερίζει Αδη, Τάρταρε και Χάρο Λάζαρον θε να σου πάρω Δεύρο έξω Λάζαρέ μου, φίλε και αγαπητέ μου. Και παρευθύς από τον Αδη, ω εξαίσιον σημάδι! Λάζαρος απελυτρώθη, ανεστήθη και εσηκώθη ζωντανός, σαβανωμένος και με το κερί ζωσμένος, Τότ’ η Μάρθα κι η Μαρία, τότε όλ’ η Βηθανία, Μαθηταί και Αποστόλοι, τότε ευρέθηκαν όλοι. Δόξα τω Θεώ φωνάζουν, και τον Λάζαρον ξετάζουν. – Πες μας Λάζαρε τι είδες εις τον Αδην που επήγες;
– Είδα τρόμους, είδα φόβους, είδα βάσανα και πόνους. Δώστε μου νερό λιγάκι να ξεπλύνω το φαρμάκι της καρδιάς των χειλέων και μη μ’ ερωτάτε πλέον. Του χρόνου πάλι νάλθωμεν μ’ υγείαν να σας βρούμεν, ’ς τους οίκους σας χαρούμενοι κι όλοι να τραγουδούμεν” Και εις έτη πολλά! Ας θυμηθούμε όμως επίκαιρα, μια διδακτική παρένθεση -μέρες που περνούμε- από τη δεύτερη ζωή του Λαζάρου: “Η κλοπή του σταμνιού: Λέγεται ότι ο Λάζαρος βγήκε βόλτα με τις αδελφές του στο παζάρι της Βηθανίας κάποιο Σαββατιάτικο πρωινό. Οπότε παρατηρεί κάποιον γεροντάκο με παλτό, να κλέβει ένα σταμνάκι από τον πάγκο ανυποψίαστου μικροπωλητή και να το κρύβει προσεκτικά μέσα στο παλτό του… Κι ο Λάζαρος προβληματισμένος απ’ ό,τι είδαν τα μάτια του, λέει στις αδελφές του: “Δέστε κατάντημα: – Το ένα χώμα κλέβει τ’ άλλο χώμα!” – Κι έκτοτε, λένε, δεν ξαναγέλασε, πικραμένος από τις μικρότητες της πρόσκαιρης, εδώ ζωής μας. Ας αλλάξουμε όμως θέμα.
ΑΙΘΟΥΣΑ ΜΙΧ. ΓΡΗΓΟΡΑΚΗ, ΣΤΗ Δ.Β.Χ.
Διαβάσαμε στα “Χανιώτικα νέα” της 3.4.2014 την εισήγηση του αντιδημάρχου Δήμου Χανίων κ. Δημ. Λειψάκη, προς το Δημοτικό Συμβούλιο, για τη μετονομασία του χώρου όπου φιλοξενούνται οι περιοδικές εκδόσεις της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Χανίων (Δ.Β.Χ.) σε “Αίθουσα Μιχ. Γρηγοράκη” και ενθουσιαστήκαμε για τη δίκαιη αυτή πρόταση και την επάξια στη συνέχεια, ομόφωνη έγκρισή της από το Δημοτικό Συμβούλιο! Η χαρά μας είναι μεγάλη, γιατί συνήλικοι με τον αείμνηστο Μίγρη, ζήσαμε μαζί άπειρες ώρες, εγώ ως τακτικός μελετητής στη ΔΒΧ κι εκείνος ως πρόθυμος, αλλά και… παντογνώστης υπάλληλος της Δημοτικής μας Βιβλιοθήκης. Σ’ ό,τι έγραφε στα φιλόξενα “Χανιώτικα νέα” και πιο πριν στον “Παρατηρητή”, αλλά και ετοίμαζε για αυτοτελείς εκδόσεις του, πάντα ήμουν γνώστης των το ίδιο βέβαια και σ’ ό,τι σχεδίαζα και ετοίμαζα κι εγώ!
Μαζί, εξάλλου, χωρίς ποτέ να το ’χουμε γράψει, φροντίζαμε το “Χανιά 1974” για πολλά χρόνια. Εκείνος με κείμενό του και φροντίδα για την εικονογράφηση του εκάστοτε τόμου, από τα σχετικά αρχεία της ΔΒΧ κι εγώ πάλι, με κείμενό μου και τις διορθώσεις στου Πελεκανάκη το τυπογραφείο στην Κισάμου. Την όλη οργάνωση του τεύχους θέταμε για έγκριση στον εκάστοτε δήμαρχο, που μας έδινε και τον πρωτοσέλιδο χαιρετισμό του. Μαζί μας τίμησε και ο Σύνδεσμος των Φιλολόγων Νομού Χανίων, το βράδυ της 20.2.1989, στην κατάμεστη αίθουσα του Δήμου μας και με ομιλήτρια για την προσφορά μας, την αγαπητή φιλόλογο και ιστορική ερευνήτρια κα Στέλλα Αλιγιζάκη. Μας αφιέρωσαν δε τις σελίδες τους, σε πανηγυρικό τους τεύχος τα “Πνευματικά Χανιά” της περιοδικής έκδοσης της Ενωσης Πνευματικών Δημιουργών Χανίων, (τεύχος 4-5 Ιαν. – Αυγ. 1990, σ. 43-61) όπου και η σχετ. ομιλία της!
Είχαμε και πολλά άλλα κοινά βιώματα που δεν ξεχνιούνται. Κάποια διηγήθηκα σε εκδήλωση της Δημοτικής μας Βιβλιοθήκης, παλαιότερα. Θυμίζω μόνο τα παρακάτω: “Α’ – 1968: Στη Δ.Β.Χ. κι έχομε δικτατορία! Πίνω καφεδάκι στο καφενείο Ι. Ξανθού, απέναντι από τον Δήμο Χανίων, το γωνιακό. Εδώ ήρθε για λίγο κι ήπιε ένα τσάι κι ο φίλος μου ο Μιχ. Γρηγοράκης, αείμνηστος σήμερα, που εργαζόταν στη Δ.Β.Χ. κι έφυγε πάλι για ’κει βιαστικός. Εγώ συνέχιζα στο καφενεδάκι να είμαι και να σκαλίζω χαρτιά της τσάντας μου, οπότε με πλησιάζει ένας κύριος: Είμαστε από την Ασφάλεια, κύριε Αποστολάκη. Σου συνιστούμε ν’ αποφεύγεις τον κύριο που καθόσασταν πριν μαζί, γιατί θα ’χεις συνέπειες. Είναι μαρξιστής! Συνεννοηθήκαμε; – Συγγνώμη, παίρνω τον λόγο εγώ, αλλά ο άνθρωπος ορκίζομαι σε ό,τι έχω ιερό, ποτέ δε μου συζήτησε πολιτικά. Μόνο για Ποίηση, Πεζογραφία και Ιστορικά της Κρήτης συζητάμε… Με κοίταξε κι απότομα μου είπε: – Ακούσατε τι σας είπαμε; Κι αποχώρησε… Λίγο αργότερα, τον μετακινούσαν στις άσχετες γι’ αυτόν, οικονομικές Υπηρεσίες του Δήμου… και το Μάρτιο (1968) τον απέλυαν…”. Β’ – Κι ένα ακόμη παράλληλο την ίδια περίοδο, στη Δ.Β.Χ.: Εδώ υπηρετούσε ο συντοπίτης μου, αείμνηστος σήμερα Πατεροκωστής, αγωνιστής της Εθν. Αντίστασης, πατριώτης, παλληκάρι, από τα Λιβαδοκουστογέρακα. – Ενα πρωινό στη βιβλιοθήκη, καθόταν εκεί, στο γραφείο του:
– Κωστή , του λέω φιλικά, μου δίνεις σε παρακαλώ το περιοδικό “Επιθεώρηση Τέχνης” το τεύχος για την Αντίσταση; – Σκύλε, Σταμάτη, μου λέει σιγανά, “μην το ξαναπείς, είναι απαγορευμένο και γύρευγε τη δουλειά σου γιατί δε θέλω να ’χεις μπλεξίματα με τσ’ Ασφάλειες… Φοβήθηκα κι έφυγα… χωρίς άλλη κουβέντα… Γ’ – 1976: Με τον αείμνηστο Λεωνίδα Μανωλικάκη, τώρα. Μ’ είχαν στην Επιτροπή του λευκώματος του Δήμου. Μαζί: ο Μιχ. Γρηγοράκης, (που αρχές του ’76 τον έφερε πάλι πίσω ο αείμνηστος δήμαρχος Αντ. Μαρής) κι ο Πανηγυράκης ο Στέλιος. Ο Μιχάλης φρόντιζε την εικονογράφηση του τεύχους κι έβρισκε και κάποιο σπάνιο μελέτημα για να μπει. Σε μένα είχαν αναθέσει το θέμα: “Η Μάχη της Κρήτης στο ριζίτικο τραγούδι” θέμα που χρόνια ερευνούσα και στον Πανηγυράκη κάτι για τον Βενιζέλο, αν θυμάμαι καλά. Βρισκόμαστε στο γραφείο του δημάρχου Μαρή, βραδάκι. Διαβάζομε ένα – ένα τα κείμενα που θα απαρτίσουν τον τόμο “Χανιά – 1976” λέγαμε για τον καθένα την άποψή μας κι αποφασίζαμε να περιληφθεί ή όχι. Οταν άρχιζα να διαβάζω το δικό μου, ο κ. Λεωνίδας ξερόβηξε χαρακτηριστικά, αλλ’ είπαν να συνεχίσω. Εγώ, που χρόνια γνώριζα τον κ. Λεωνίδα, κατάλαβα πως κάτι από τη διατύπωση δεν του άρεσε. Σταμάτησα την ανάγνωση του κειμένου μου και είπα: – Βλέπω πως δεν σας αρέσει. Να το πάρω πίσω, να το ξαναδώ, κι άλλο χρόνο το βάζουμε. – Οχι! Ενα τέτοιο θέμα μας χρειάζεται, αλλά εκείνο το ρήμα;
– Αξιώνεται η Κρήτη μας, μόλις αρχίζεις, δεν μου πάει… – Για να δούμε προσεκτικά, λέω εγώ, κι αρχίζω την ανάγνωση: Η Κρήτη αξιώνεται να γιορτάσει, κλπ. – Να περιληφθεί, χωρίς συζήτηση, προτείνει τώρα στην Επιτροπή ο κ. Λεωνίδας. – Συμφωνείτε; – Και βέβαια! Απαντούν όλα τα μέλη: Σύμφωνοι! Δ’ – 1978: Στο αναγνωστήριο του Μίγρη, όπως το λέγαμε, εκεί στο πρώτο, ανεβαίνοντας τη σκάλα, αριστερά δωμάτιο, όπου αποδελτιώνει, κάνει χαρτοκόμματα, καρτέλες, συζητά. Βρίσκομαι κι εγώ εδώ. Κάποια στιγμή μπαίνει μέσα ο αείμνηστος σήμερα Βασ. Ζαχαράκης, ο ζωγράφος και φοιτητής φίλος του Μιχάλη, άγνωστος σε μένα. Μου τον συστήνει. Ανταλλάσσουμε σκέψεις, γινόμαστε φίλοι. Κι όταν αργότερα διαβάζει το μελέτημά μου:
“Η Μάχη της Κρήτης στη Νεοελληνική ποίηση” που δημοσίευσα σε συνέχειες στην “Κρητ. Εστία” του Παπαγρηγοράκη, μου λέει: – Να σου δώσω κι εγώ ένα σχετικό μου ποίημα, μήπως περιληφθεί στη μελέτη σου; – Νάτο σε αυτόγραφο, με τίτλο: “Σκινές”. Ηταν 28-6-1978. Πολύτιμο χάρισμα σε μένα, περιλήφθη στον τόμο μου: “Η Μάχη της Κρήτης στη Νεοελλ. Ποίηση”, σ. 64, με σχετική αναφορά στην καταστροφή του Σκινέ την 1-8-1941 από τους Γερμανούς και την εκτέλεση του πατέρα του…” (Δήμου Χανίων: “Εν Χανίοις” τομ. 2/2008, Τιμ. εκδήλωση ανακαίνισης ΔΒΧ, σ. 261-299) Σ’ αυτήν την περιεκτική εκδήλωση, με την ευκαιρία της ανακαίνισης της ΔΒΧ της 7-6-2008 πολλές οι αναφορές για τον αείμν. Μιχ. Γρηγοράκη. Από μεριάς μας παραλείπω τη μακρόχρονη φιλική σχέση μας και σαν συνεπαρχιώτες και σαν δάσκαλος εγώ των δυο παιδιών του, στο 6ο Δημ. Σχολείο Νέας Χώρας.
Στέκομαι στην προσφορά του στη ΔΒΧ και στα πάθη του, στη δύσκολη περίοδο της Δικτατορίας. Τον καλοτυχίζω όμως, γιατί η φιλόξενη στέγη που του προσέφεραν απλόχερα τα “Χανιώτικα νέα” παράλληλα και στη συνέχεια όλα τα χρόνια της συνεργασίας του στην έγκριτη αυτή εφημερίδα της Κρήτης μας, του έδωσαν: φτερά, δυνατότητα έκφρασης και προπάντων έκδοσης αρκετών πονημάτων του. Προς όλους αυτούς τους ευεργετήσαντες σε, αξέχαστε Μίγρη, είμαστε βέβαιοι πως ήσουν, είσαι και θα είσαι παντοτινά ευγνώμων! Κι εμείς, σε διαβεβαιώνουμε πως: Δε θα σε ξεχάσουμε ποτέ! Και μπράβο στον Δήμο, για την Τιμή. Εδώ όμως τελειώσαμε και για σήμερα. Τα ξαναλέμε -συν Θεώ- την άλλη βδομάδα. Ως τότε γεια σας!
Αίθουσα Μιχάλη Γρηγοράκη στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Να μετονομαστεί σε αίθουσα “Μιχάλη Γρηγοράκη” ο χώρος της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, όπου φιλοξενούνται οι περιοδικές εκδόσεις ενέκρινε ομόφωνα το Δημοτικό Συμβούλιο αναγνωρίζοντας τη συμβολή του “Μίγρη” στα δρώμενα των Χανίων. «Στον Μιχάλη Γρηγοράκη οφείλουμε ως δείγμα τιμής και μνήμης να δώσουμε το όνομά του στην αίθουσα που εργάζονταν κατά τη διάρκεια της θητείας του στη Βιβλιοθήκη. Τέτοιων ανθρώπων η μνήμη πρέπει να μένει ζωντανή», επεσήμανε στην εισήγησή του ο αντιδήμαρχος κ. Δημήτρης Λειψάκης. Για τον σκοπό αυτό θα γίνει και σχετική εκδήλωση την Τετάρτη 7 Μαΐου. Θερμά λόγια για τον επί χρόνια πολύτιμο συνεργάτη των “Χ.Ν.” Μ. Γρηγοράκη και από τον κ. Νίκο Παπαντωνάκη που έκανε λόγο για «στρατευμένο άνθρωπο των γραμμάτων που ξεχώριζε από άλλους πνευματικούς δημιουργούς, που δεν στέκονται δίπλα στους αγώνες των λαϊκών στρωμάτων και μερικοί απ’ αυτούς φτάνουν στον ναρκισσισμό».
( σελ. 6 “Χανιώτικα νέα” Πέμπτη 3 Απριλίου 2014)
