Αγαπητοί αναγνώτες,
Καλημέρα σας και Χρόνια πολλά στους εορτάζοντες!
Μεγάλες και ιερές μέρες, χθες και σήμερα· γιορτάζει η Εκκλησία μας: Των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ, χθες (8/11), και Νεκταρίου Αιγίνης, σήμερα (9/11) και βέβαια: μεθαύριο Κυριακή “μνήμην ποιούμεθα” “Μηνά του Μεγαλομάρτυρα” και Προστάτη του Μεγάλου Κάστρου, της Κρήτης μας! Που καθώς θυμούμαστε από την μελέτη του βίου του, έζησε στα χρόνια Μαξιμιανού του αυτοκράτορα, στα τέλη του 3ου μ.Χ. αιώνα. Στρατιωτικός· όμως δεν άντεχε την επικράτηση των ειδώλων, εγκατέλειψε την λαμπρή στρατιωτική εξέλιξή Του, και αποσύρθηκε στο βουνό προσευχόμενος και νηστεύοντας.
Με Παρρησία στις ανθρώπινες συναναστροφές Του, κήρυττε τον αληθινό Θεό και τον Χριστό, οπότε τον συνέλαβαν, τον βασάνισαν σκληρά, και τέλος τον θανάτωσαν με αποκεφαλισμό!
Οι παραπάνω εορτές, συγκροτούν ένα τριήμερο ιερό και βαθυσέβαστο, το οποίο τιμούμε με πίστη και ευλάβεια.
***
Η ιστορική μας μνήμη, εξ’ άλλου, ιερό χρέος τιμής στο συγκλονιστικό ηρωικό Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, τη μεγάλη μέρα της 9ης Νοεμβρίου 1866, εκατό πενήντα δύο χρόνια πριν, έχει τώρα το λόγο.
Στον ιερό αυτό χώρο της Κρήτης μας, ποιος μαθητής, φοιτητής, νέος και γέρος, δεν έφτασεν ως εκει; Ασφαλώς πήγαμε ή θα πάμε, όλοι!, προσκυνητές του μαρτυρικού, ιερού και αγιασμένου αυτού Τόπου, Ναού, Μνημείου, Μπαρουταποθήκης, Μουσείου, όλα χώροι ιεροί! Η στήλη μας σεβόμενη το χρέος της, απέναντι στους αναγνώστες της, θα καταχωρίσει στη συνέχεια, ιδιαίτερα γιατους νέους μας, λίγα σχετικά ιστορικά στοιχεία, από “Παλαιόν Ιστορικόν Ημερολόγιον” δανεισμένα. Είναι τα ακόλουθα:
«- 1866. Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου. Ο Τούρκος εν Κρήτη αρχιστράτηγος Μουσταφά πασσάς, θέλων να εκδικηθή τους επαναστάτας δια τας αλλεπαλλήλους ήττας των πασσάδων Σαβρή και Γιαχιά, ορμά με δύναμιν 12-15.000 στρατού και 28 πυροβόλα εις την επαρχίαν Μυλοποτάμου. Εις την εκεί Μονήν του Αρκαδίου, χρονολογουμένην από της εποχής του Ηρακλείου (εκτίσθη πιθανόν τω 641) και τιμωμένην επ’ ονόματι του Αγίου Κωνσταντίνου, ευρίσκοντο 900 περίπου άνθρωποι, εκ των οποίων 250 ασθενείς ή τραυματίαι και 400 γυναικόπαιρα.
Η φρουρά απετελείτο εκ 250 ανδρών, υπό αρχηγόν τον γενναίον εκ Βυτίνης αξιωματικόν Ιωάννην Δημακόπουλον. Παρά το πλευρόν του ευρίσκοντο και οι εκ της ελευθέρας Ελλάδος εθελονταί ανθυπασπιστής των πυροσβεστών Ξάνθης, Αδαμάντιος Πετρίτσης, Λοντόπουλος, Χαιρέτης, Μορίτσης, Ράλλης, Μιττόφ και άλλοι. Ηγούμενος της μονής ήτο ο Γαβριήλ Μάνεσης. Ο Μουσταφά πασσάς ήρχισε σφοδρόν κανονιοβολισμόν κατά του Αρκαδίου με πολιορκητικά πυροβόλα, τα οποία μετέφερεν εκ Χανίων, ταυτοχρόνως δε, την 7ην Νοεμβρίου, προέτεινεν εις τους εγκλείστους να παραδοθούν. Αλλ’ ούτοι απέρριψαν τας προτάσεις του και, έπειτα από κατανυκτικήν λειτουργίαν εις τον ναόν, έλαβον την απόφασιν να αποθάνουν υπέρ πίστεως και πατρίδος. Προς τούτο ήνοιξαν παρά την είσοδον της μονής και εις άλλα σημεία υπονόμους, τας οποίας εγέμισαν με πυρίτιδα. Την 8ην Νοεμβρίου οι Τούρκοι ενήργησαν γενικήν επίθεσιν, ήτις απεκρούσθη με πολλάς δι’ αυτούς απωλείας. Την 9ην Νοεμβρίου, τα πυροβόλα του Μουσταφά ήνοιξαν μέγα ρήγμα παρά το ηγουμενείον. Εν τω μεταξύ, ο προ της μονής χώρος είχε στρωθή με πτώματα Τούρκων. Αλλά και εκ των γενναίων υπερασπιστών της μονής είχον απομείνει μόνον 70. Οι Τούρκοι κατώρθωσαν να διαρρήξουν την σιδηράν θύραν της μονής και εισέδυσαν εντός αυτής. Ο ηγούμενος της μονής Γαβριήλ, συμφώνως προς τα προαποφασισθέντα, όταν είδε ότι η μονή είχε πληρωθή Τούρκων, έθεσε πυρ εις την πυριτιδαποθήκην. Χριστιανοί και Τούρκοι ανετινάχθησαν τότε εις τον αέρα. Οι ευρόντες τον θάνατον εκ των Τούρκων υπερέβησαν τους δισχιλίους. Εκ των πολιορκουμένων, ελάχιστοι, οίτινες ηγωνίζοντο εις άλλα σημεία της μονής, κατώρθωσαν, επωφελούμενοι της συγχύσεως, να διαφύγουν. Οι Τούρκοι κατέσφαξαν 65 γυναικόπαιδα και 43 τραυματίας, οίτινες είχον σωθή επίσης εκ της εκρήξεως. “Η ιστορία, έγραψε ο Επ. Κυριακίδης, αποκαλύπτεται μετά θαυμασμού ενώπιον τοιούτων γεγονότων και ο ιστοριογράφος εις του οποίου το έθνος ανήκουσιν άνδρες επιτελούντες τοιαύτα, περιστέλλει μετά δυσχερείας την κατακλύζουσαν αυτόν συγκίνησιν, διότι τοις ποιηταίς απόκειται η εξύμνησις αυτών. Εκεί όπου η επιστήμη σιωπά, έρχεται να ομιλήση η τέχνη”». (σ. 196-197)
***
Λαογραφικές σημειώσεις, για την εποχή και την βδομάδα που λήγει ασφαλώς και έχομε: Συνεχίζεται η συλλογή του ελαιόκαρπου, στις ελαιοπαραγωγικές περιοχές μας, κατά το διάστημα της ημέρας, γιατί με το βράδιασμα συνεχίζουν, κύρια οι άντρες, με την έκθλιψη του ελαιόκαρπου, στις φάμπρικες και στα ελαιουργεία, για να βγει το λάδι, απ’ τις ελιές που μαζεύαμε ολημερίς, κύρια οι γυναίκες.
Απέραντος κι ατέλειωτος ο λαογραφικός θησαυρός για το θέμα: Μια μικρή αναφορά μας στις σχετικές μαντινάδες. Ψάλλουν:
1. “Ανάθεμα τσι και τσ’ ελιές, και να ξεριζωθούνε,
πόσες αγάπες γίνονται, ώστε να μαζωχτούνε”.
2. “Γή χοντρολιά, γή λιανολιά, τη ρίχνουν στο μυλάρι,
Α δε σε πάρω κοπελιά, δεν είμαι παλικάρι!”
3. “Εχεις ελιά στο μάγουλο, μαύρη σαν το πιπέρι,
σκλάβος σου γίνομαι γι’ αυτή, άσπρο μου περιστέρι!”
4. Είναι δεντρά πολλά στη γη, σαν την ελιά, δεν είναι
βρέχει, χιονίζει, λιάζεται, και πάντα δροσερή ‘ναι!”
5. “Θε μου, Μεγαλοδύναμε, απού ‘μπεψες τσ’ ελιές μας,
και τσι μαζώνουν μ’ όρεξη, ούλες οι κοπελιές μας!”
6. Εγώ αγαπώ τσι τις ελιές, γιατί βγάνουν το λάδι,
που φέγγει και τσ’ αγάπης μου, όντε δειπνά το βράδυ!”
7. “Σαν αποκάμουν κι οι γ’ ελιές, είντ’ αφορμή θα βρίστεις;
Να παίρνεις το καλάθι σου, να ‘ρχεσαι να με βρίσκεις;”
Κι οι σχετικές με τις ελιές και τα λιομαζώματα, μαντινάδες, δεν έχουν τελειωμό. Γι’ αυτό, θα επανέλθουμε· εξ’ άλλου το μαζωχτό, κρατάει όλο το χειμώνα στον τόπο μας!
***
Θα κλείσουμε τη σημερινή συνεργασία μας, με την σύντομη παρουσίαση του πρόσφατου, τελευταίου τεύχους, του Τεσσαρακοστού χρόνου έκδοσης, της Τριμηνιαίας περιοδικής έκδοσης του Συλλόγου των Αποφοίτων της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης: “ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ”
Θεσ/νικη, Δεκ. 2017, τεύχος 170, σχ. 8ο, σ. 170.
Πρόκειται, όπως και κάθε προηγούμενο τεύχος του “Φιλολόγου” για πολύτιμη περιοδική έκδοση, για τους φιλολόγους μας, κύρια, αλλά και γαι κάθε φιλίστορα και μελετητή!
Και μόνο μια ματιά στους τίτλους των περιεχομένων του τεύχους, και στους συγγραφείς των, θα μας κατενθουσιάσουν, και θα ανατρέξουμε να το προμηθευτούμε και να το μελετήσουμε προσεκτικά. Τα περιεχόμενα (τίτλοι, συγγραφείς) του τεύχους:
– “Έπαινος για τον Διονύση Σαββόπουλο κατά την αναγόρευση του ως επίτιμου Διδάκτορα του Τμήματος Φιλολογίας του Α.Π.Θ.” Θ.Δ. Παπαγγελής.
– Σελίδες για τον Νίκο Καζαντζάκη.
“Από την αλληλογραφία του Ν. Καζαντζάκη με τον Ι.Θ. Κακρίδη (1940-1956)” Φάνης Ι. Κακρίδης.
– “Ο Ν. Καζαντζάκης βαδίζοντας μέσα στα είδη και τα κείμενα: Αισθητοποίηση της ιδεάς και διακειμενική αναπαραγωγή αρχέτυπων” Λένα Αραμπατζίδου.
– “Ο Καζαντζάκης για τη γλώσσα και η γλώσσα του Καζαντζάκη” Αλέξανδρος Νικολαΐδης.
– Άρθρα “Ο Πρωταγόρας του Πλάτωνα – Φιλοσοφική Ερμηνεία” Γιάννης Πετράκης.
– “Μύθος και τυφλότητα στη Νεοελληνική ποίηση: Με “πυξίδα” την ψηφίδα “Νόστος. Ο Αρχαιοελληνικός μύθος στην παγκόσμια Λογοτεχνία”. Στεφανία Μποτέλη.
– “Νεοελληνική Λογοτεχνία και οικογενειακό δίκαιο” Έφη Κουνουγερη – Μανωλεδάκη.
– “Ιστορικός γραμματισμός με εστίαση στις δομικές ιστορικές έννοιες” Ελένη Καραμανώλη – Δημήτρης Μαυροσκούφης.
– “Ποιητική” της γλωσσικής διδασκαλίας” Μανόλης Λαναρης.
– “Γιώργος Δούκας (1924-2018): ζωγράφος, χαράκτης, αγιογράφος, ένας πολύτιμος φίλος του “φιλόλογου”, Κάτια Κιλεσοπούλου.
– Διδακτικές προτάσεις. “Πρόταση για ένα λεξικό χρωματικών όρων με διδακτικές εφαρμογές” Κατερίνα Αλεξανδρή.
– “Οι Πέρσαι του Αισχύλου: Ερμηνευτική και διδακτική δοκιμή” Αναστάσιος Αγγ. Στέφος.
– Νεκρολογία “Θεόδωρος Μαυρόπουλος (1928-2017)” Γιάννης Τζανης.
– Γράφοντας για βιβλία και συγγραφείς. “Οταν η Ελσα Μυρογιάννη συνάντησε τα “Φαντάσματα” του Θόδωρου Παπαγιάννη. Έλσα Μυρογιάννη, Τα φαντάσματα του Θόδωρου Παπαγιάννη, Καλειδοσκόπιο, 2016”.
– Σημείωμα της Συντακτικής επιτροπής.
– Οδηγίες σύνταξης και αποστολής κειμένων.
– Βιβλία και περιοδικά που λάβαμε.
Δώρο, για την ώρα, στους αναγνώστες μας, λίγες γραμμές από τη μελέτη του Αλ. Νικολαΐδη: “Ο Καζαντζάκης για τη Γλώσσα, και η γλώσσα του Καζαντζάκη” (σ. 5445-551):
«… Επιχειρηματολογώντας υπέρ της Δημοτικής, ο συγγραφέας αναφέρει:
“- Τίποτα ωραιότερο από τα έργα των προγόνων μας. Η γλώσσα τους, η φιλολογία, η τέχνη, όλα τους είναι τέλεια. Κι έχομε μεγάλο καθήκον γιατί φέρνομε μεγάλο όνομα και πρέπει διπλά από τους άλλους λαούς να εργαστούμε για να κάμωμε κάτι τι αντάξιο των προγόνων. Γιατί η ζωή πηγαίνει μπροστά και ποτέ δε γυρίζει πίσω. Και γι’ αυτό να τους αντιγράψωμε και να τους παπαγαλίζωμε, ούτε δυνατόν είναι ούτε και πρέπει. Δεν είναι δυνατόν γιατί νόμος φυσικός είναι όλα ν’ αλλαζουν με τον καιρό και κάθε εποχή νάχη δική της εξέλιξη και στη γλώσσα και στη φιλολογία και στη τέχνη. Ούτε και πρέπει, γιατί αν έχωμε φιλοτιμία πρέπει κάτι και μεις δικό μας να κάμωμε συνεχίζοντας κι όχι αντιγράφοντας το έργο των προγόνων”. (δελτίο Εκπ. Ομίλου, τ. 1914, σ. 149).
“Σε χαρακτηριστικό απόσπασμα από “τον Βίο και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά”, ο δημιουργός του, Ν. Καζαντζάκης, γράφει:
«Χόρευε σα δαιμονισμένος κι εγώ κοίταζα τα χέρια του, τα πόδια του, τα στήθια του, τα μάτια του και τα καταλάβαινα όλα […] Ε μωρέ, που κατάντησαν οι ανθρώποι, φτου να χαθούνε! Αφήκαν τα κορμιά τους και βουβάθηκαν, και μονάχα με το στόμα μιλούνε. Μα τι να πει το στόμα, τι μπορεί να πει το στόμα;» (σ. 98, έκδοση: 2010)
Και το τέλος: “Η γραφή του Κ. που διαιωνίζει τα “έπεα πτερέοντα”, αποκτά ιδιαίτερη αίγλη, κυρίως στα μάτια των απλών ανθρώπων, κάτι που εκφράζεται παραστατικότατα, στην παρακάτω μικρή ιστορία:
“Μια γριούλα πρόβαλε από το διπλανό σπιτάκι του φύλακα. Κρατούσε στη φούχτα της δυο σύκα κι ένα τσαμπί σταφύλια. Ήταν τα πρώτα που ωρίμασαν στο υψηλό αυτό οροπέδιο. Γλυκιά, αδύνατη, εύθυμη γριούλα, και σίγουρα θα έλαμπε στα νιάτα της.
– Πως σε λένε, τη ρωτώ;
– Μαρία.
Μα ευτύς ως με είδε να πιάνω το μολύβι για να σημειώσω τ’ όνομά της, πετάχτηκε, άπλωσε το σταφιδιασμένο χέρι της να με σταματήσει.
– Μαριγίτσα, ξανάπε σα να φοβόταν μήπως δεν άκουσα, Μαριγίτσα…
Χάρηκα να δω να ριζώνει τόσο βαθιά, και στο πιο σαράβαλο κορμί της γυναίκας, η θηλυκότητα.”
(Ν. Καζαντζάκης: “Ταξιδεύοντας”, εκδ. 2004, σ. 249)
***
Εδώ όμως τελειώσαμε και για σήμερα· ευχές στους εορτάζοντες/ζουσες των ημερών, στην ένδοξη Πολεμική μας Αεροπορία, και σ’ όλο τον Κόσμο:
Υγεία, κι ένα Χαρούμενο Σαββατοκύριακο!
