Αγαπητοί αναγνώστες, Καλημέρα σας!
Οδεύουμε -συν Θεώ- προς τα τέλη του Φλεβάρη και για τη δεύτερη Κυριακή του Τριωδίου, μιας και μεθαύριο (24/2) έχομε την Κυριακή του Ασώτου (Λουκά, ΙΕ’ 11-32), ενώ την προηγούμενη, δηλαδή αύριο Σάββατο (23/2), η εορτή του Αγίου Πολύκαρπου, Επισκόπου Σμύρνης. Στους εορτάζοντες: Χρόνια πολλά με υγεία!
Οι καιρικές συνθήκες συνεχίζουν ουσιαστικά, ίδιες, χειμωνιάτικες, αν και ο κόσμος -παρ’ όλες τις δυσκολίες- αγωνίζεται για την επούλωση των πολλών ζημιών από την κακοκαιρία, ιδίως των προηγουμένων ημερών.
Παρ’ όλ’ αυτά, οι προετοιμασίες για το Καρναβάλι στις Απόκριες, απ’ άκρη σ’ άκρη της Κρήτης, μαθαίνουμε, δεν λένε να περιοριστούν κάπως. Ο κόσμος, φαίνεται, θέλει “να το ρίχνει έξω”, με τα βάσανα που ’χει. Εμείς, τι να πούμε. Μόνο ευχές για υγεία και σωστή διασκέδαση!
***
Η σημερινή κύρια συνεργασία μας, ξεκινά με την παρουσίαση ενός έργου πολύτιμου. Πρόκειται για το έργο:
Αντώνη Κ. Σανουδάκη – Σανούδο: “Γιώργης Ν. Ψιλάκης”
Καπετάν “Δημοσθένης” του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ Μακεδονίας”, Αθήνα, 2018, σχ. 8ο, σ. 154 + φωτό, έκδοση “Ταξιδευτής”.
Για τον ιδιαίτερα αγαπητό φίλο Αντώνη Κ. Σανουδάκη – Σανούδο, τον δ/ρα του Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης, επίκουρο καθηγητή στην Α.Ε.Α. Κρήτης, τον αγωνιστή της Γενιάς του 1-1-4 και του Αντιδικτατορικού Αγώνα, τον για χρόνια Επιστημ. Προϊστάμενο και Αναπλ. Περιφερ. Δ/νσης Εκπ. Κρήτης, τον εμπνευσμένο ποιητή και πολυβραβευμένο πνευματικό άνθρωπο της Κρήτης, τον συλλογέα – καταγραφέα πάνω από 32 προφορικών ιστορικών μαρτυρίων αγωνιστών της Κρήτης της Αντίστασης, που έχει καταφέρει να καταγράψει, γυρίζοντας στα χωριά μας, και στη συνέχεια να μεταγράφει, να ετοιμάζει και να εκδίδει όλο αυτόν τον ανεκτίμητο θησαυρό της Σύγχρονης Ιστορίας μας, τον όντως μοναδικό, όποια συγχαρητήρια και να εκφράσεις, είναι πράγματι λίγα. Και σαν να μην έφταναν αυτά, διάβασα χθες στο Ηράκλειο, σ’ ένα βιβλιαράκι έκδοση της Βικελαίας Βιβλιοθήκης: Νίκου Χ. Γιανναδάκη: “Η Βικελαία Βιβλιοθήκη” που μας χάρισαν, στην σ. 45 τα παρακάτω:
«…Στο τμήμα των Αρχείων της Βικελαίας, και η καταγραφή σε βιντεοταινίες (με τη συνεργασία του Φιλολόγου – Ιστορικού Αντώνη Σανουδάκη) μιας σείρας “ζωντανών” μαρτυριών, για τα γεγονότα της Κατοχικής περιόδου».
Παράγραφος στο μελέτημα αυτό, του αείμν. Ν. Γιαννουδάκη, που περιποιεί ιδιαίτερη τιμή και αναγνώριση προσφοράς στον ιστορικό ερευνητή και ακατάβλητο συλλογέα του χώρου, Αντώνη Σανουδάκη!
***
Αυτή τη φορά, ο ακούραστος Σανουδάκης, ανεβαίνει ως την Κασταμονίτσα – Πεδιάδος. Πάει να συναντήσει και να κουβεντιάσει μ’ έναν γέροντα, θαρρώ, καφετζή, άρρωστο μάλιστα, τον Γιώργη Ν. Ψιλάκη, τον “Καπετάν Δημοσθένη” του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ της Μακεδονίας!
Αυτή η καταγραφή που έγινε και τελείωσε στη συνέχεια, «αποτελεί τίτλο τιμής όχι μόνο για τον Γιώργη Ν. Ψιλάκη, αλλά και για ένα ορεινό χωριό της Κρήτης, την Κασταμονίτσα, το χωριό του! Αυτό το προστάτεψε. Κι όταν έφταναν οι διώκτες, συσπειρώνονταν όλοι, αριστεροί και δεξιοί. Εκείνοι ήξεραν. Η κοινωνική συνοχή σε όλο το μεγαλείο της!» (σ. 11), γράφει στο “Εισαγωγικό” του τόμου, ο γιος του Γιώργη, ο γνωστός τοις πάσι Νίκος Γ. Ψιλάκης, ο πολυγραφότατος συγγραφέας – δημοσιογράφος· και ο οποίος στο “Εισαγωγικό του -αντί προλόγου- είκοσι δυο χρόνια μετά”, ανοίγει την καρδιά του διάπλατα, αναθυμάται, βιώνει περασμένα και πίκρες και καημούς, με τους αγαπημένους του γονιούς!
Κι όταν, ύστερ’ από χρόνια, ανέβηκεν ο Νίκος, στα μέρη που έδρασεν η αείμνηστη μορφή του Πατέρα του, εκεί τον ήξεραν: “Ο καπετάν Δημοσθένης”, κι ο… “Γιώργης Ν. Ψιλάκης”, δεν τους ήταν γνωστός!
Κι ο Νίκος ευχαριστεί, τελειώνοτας “τα αντι προλόγου” του, για την πολύτιμη έκδοση, για τον μόχθο του αγαπητού σε όλους μας Αντώνη Σανούδο, και τελευταίος βέβαια εγώ, για την σύμπτωση, να εντοπίσω το αναφερόμενο έργο στο τραπέζι της Βικελαίας, να το μελετήσω, να το χαρώ, να το χαρίσω στα παιδιά μου, και από τη θέση αυτή να το συστήσω στους ενδιαφερόμενους, γιατί όντως τ’ αξίζει!
Αγαπητέ Αντώνη, με την μαρτυρία του αείμν. Γιώργη Ν. Ψιλάκη, που μας αποθησαύρισες και μας χάρισες πάλι, προσέφερες στον ιστορικό ερευνητή, μελετητή, της Κρήτης, και γενικά της εν λόγω περιόδου, ένα ακόμη ιδιαίτερης σημασίας και μοναδικής αξίας πόνημά σου, γιατί αυτό σου το έργο, αναφέρεται στους αγώνες της Εθνικής Αντίστασης κατά την Κατοχή, από τις τάξεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ Μακεδονίας, από ένα κρητικό παλικάρι, που το ‘λεγε η καρδιά του, και ξεκίνησε -σαν νέος Μακεδονομάχος- κι έφτασε ως εκεί “οικεία βουλήσει”. Κι αγωνίστηκε σε μια, τότε, τριπλά κατεχόμενη Μακεδονία, από Γερμανούς, Ιταλούς και Βούλγαρους, συνεχίζοντας – θαρρείς – τα οράματα των Μακεδονομάχων μας, του 1904…
Ευχόμαστε στον ακαταπόνητο ιστορικό μας Σανούδο – Σανουδάκη, υγεία, δύναμη και καλή συνέχεια, και στον οικογ. φίλο Νίκο Ψιλάκη, και για την εκ βαθέων “αντι προλόγου” εισαγωγή του (σ. 9-16), συγχαρητήρια και επαίνους για την προσφορά των γενεών του, και ό,τι ποθεί η ψυχή τους! Ο αθόρυβος ήρως της Κασταμονίτσας, “καπετάν Δημοσθένης”, ο Πατέρας σου Νίκο, τίμησε τους γεννήτορες του, τ’ Ονομά Του, κι άφησε εκλεκτούς απογόνους στην κοινωνία μας. Αθάνατος!
***
Η συνέχεια της σημερινής συνεργασίας μας, ασφαλώς δεν είναι ευχάριστη, είναι όμως επιβεβλημένη. Τα Χανιά μας, η Νέα Χώρα, έχασαν την Νιοχωρίτισσα εκλεκτή ποιήτρια, θαυμάσιο άνθρωπο και αγονάτιστη αγωνίστρια τη Βικτωρία Θεοδώρου (1925 – 2019). Γεννημένη στα Χανιά μας, στη συνοικία Νέας Χώρας, πέρασε τα μαθητικά της χρόνια και στη συνέχεια φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ανθρωπος ευαίσθητος και εμπνευσμένος. Καλλιέργησε τη λογοτεχνία αποδοτικά. Ιδιαίτερα, στον χώρο της ποίησης, μας χάρισε τις συλλογές: “Εγκώμιο” (1957), “Κατώφλι και παράθυρο” (1962), “Βορεινό προάστειο” (1966), “Το λαγούτο” (1971), “Η εκδρομή” (1973), “Ουρανία” (1978), “Αρειος ύπνος” (1983), “Η νυχτωδία των συνόρων”, (1986), “Μελίγματα” (1990), “Χρονικό” (1994), “Ευνοημένοι” (1998) και “Καταλόγια στον μάστορα” (2008). Στο πεζογραφικό της έργο συμειώνουμε, μεταξύ των άλλων, τα “Στρατόπεδα γυναικών”, “Ο Τράικο”, “Γαμήλιο δώρο”, κ.ά. Η ποίησή της συνολικά, είναι στον τόμο: “Ποιήματα”, εκδ. “Διάττων”, 2010. Αρκετά ποιήματά της, εξ’ άλλου, είναι μεταφρασμένα σε ευρωπαϊκές γλώσσες. Για την αείμνηστη Βικτωρία έχομε χρέος, επίσης, να σημειώσουμε ότι υπήρξεν αγωνίστρια της Εθν. Αντίστασης, και ότι εκτοπίστηκε για χρόνια (1948 – 1952) στην Μακρόνησο και αλλού, και τράβηξε πολλά…
Οταν “στήναμε” το έργο μας: “Η Μάχη της Κρήτης στη Νεοελληνική Ποίηση” (Χανιά, 1995), της ζήτησα ένα σχετικό ποίημα -έμενε κοντά στο Λιμανάκι Νέας Χώρας- και μου έδωσε, από την συλλογή της: “Αρειος Υπνος” το ακόλουθο ποιήμά της, για “το φρικαλέο κοιμητήριο των Γερμανών, στο “Υψωμα 107″” που δεσπόζει του κάμπου του Μάλεμε, και που σαν Κρητικιάς αγωνίστρια, δεν συμβιβάστηκε με την παραχώρησή του, γιατί εκεί έγιναν τόσες πολύνεκρες μάχες κι ανακαταλήψεις του. Το σχετικό ποίημά της: “Αρειος Υπνος”:
«Εδώ είναι θαμμένα τα σκληρά εμβατήρια
τα λυκίσια μάτια τα επηρμένα.
Κλείνει ο αιώνας κι είναι ακόμη είκοσι χρονώ
η λεηλατημένη νιότη τους
πρώιμος ανθός, καρπός υποταγής.
***
Υπομονή. Η γη τους υποφέρει
θέλει να τους πετάξει ως ξένο σώμα
κι εγώ την αγωνία της μαρτυρώ
μα κάποτε θα σπάσω το κλουβί του ελέους
θα βάλω το στάρι να τους πνίξει
κι ας έρθουν συφάμελο να με πάρουν.
Ας στήσουνε το οτεν να μ’ εκτελέσουν πάλι».
Θα σας θυμήσουμε όμως, κι ένα δεύτερο της ποιητικό δημιούργημα, που μας είχε προσφέρει η ίδια, αφιερωμένο στη γειτονιά της, τη Νέα Χώρα, για το περιοδικό της Ενορίας Αγ. Κων/νου – Ελένης: “Ενοριακή Μαρτυρία”. Φιλοξενήθηκε στο τ. 17, Σεπτ. 1988, σ. 2 (τεύχος αφιερωμένο στα 80 χρόνια του ναού). Το π. έχει τίτλο: “Στου Κλαδισσού την καλαμιά…” και μας λέει:
«Αφησε τα χαρτιά κι έλα να πάμε
στου Κλαδισσού την καλαμιά
όπου με απόθεσαν οι μοίρες.
–
Στη γυροποταμιά όπου συνάζουνταν
χορτομαζώχτρες, ανυφάντρες
κι επλένανε τη βρούβα κι έβαφαν
με χίλια χρώματα, μαλλί, μπαμπάκι,
κι όπου τσιγγάνοι εστήνανε τσαντήρι,
μάγισσες του καφέ και χαρτορίχτρες
και των φιλιών εμπόρισσες κρυβότανε
στις φουντωμένες λιγαριές,
Κι εμείς σαπούνι και φωτιά παλεύαμε,
με τ’ άπλυτα του κόσμου.
Πάμε κει κάτω, που θαρρώ πως αγροικώ τη μάνα μου
με την καλή της τη φωνή να μ’ ορμηνεύει
πώς σαπουνάν, πώς ξερυπίζουνε, πώς στίβουνε,
μα ’γω ’μαθα και “τ’ ανωφέλευτα
που ’ναι τα διάφορα τους λίγα”.
–
Βούρκος επήξανε τα κρούσταλλα νερά
κι εχόλιασεν η θάλασσα και δε βαστάει
να τα σηκώνει
–
Αφησε τα χαρτιά, κι έλα να πάμε
να δούμε πού και πώς θα βάλουμε θεμέλιο
για μια ανθρώπινη ζωή εκεί κάτω
στου Κλαδισσού την καλαμιά, που μ’ έρριξαν οι μοίρες»
Βικτωρία Θεοδώρου
Η στήλη μας συλλυπείται θερμά την πληγωμένη οικογένειά της. Η θανούσα Βικτωρία Θεοδώρου, άφησε ένα όνομα! Αφησε ένα πολύτιμο πνευματικό έργο! Αφησε μια βιωτή, με συνέπεια και ήθος, που ξεχώριζαν! Η μνήμη της, δεν θα σβύσει!…
***
Εδώ όμως, σας αφήνουμε για σήμερα. Μας έμειναν σημαντικές άλλες εκδόσεις για τα επόμενα, και τρία ακόμη, ημερολόγια, για τα οποία αν και άργησαν να ληφθούν, αποζητούν λόγω της εκλεκτής των ποιότητας μια σύντομη έστω, αναφορά από τη στήλη μας.
Περιμένετε, επομένως!
