Πνευματικά και καλλιτεχνικά γεγονότα του τόπου μας

Αγαπητοί αναγνώστες, Καλημέρα Σας!
Πρώτη βδομάδα τ’ Απρίλη, αλλαγή της ώρας προς τα μπρος, και γιορτές Αγίων σημαντικές, καθ’ όλη τη λήγουσα βδομάδα. Κι ο καιρός, ας ευχηθούμε να ‘ναι ανοιξιάτικος!
Αρχίζουμε με την ιερή μνήμη του Οσίου Ιωσήφ του Υμνογράφου, που γιορτάστηκε από τις Εκκλησίες μας, προχθές Τετάρτη (3/4).
Παρακληθήκαμε από αναγνώστες της στήλης τακτικούς, να αναφερθούμε -αν γράψουμε- πιο διεξοδικά, ώστε να πληροφορηθούν, μιας και πολλοί δεν διαθέτουν τις σχετικές πηγές, μερικά στοιχεία. Σας μεταφέρουμε λοιπόν, από το πολύτιμο, όντως, έργο του κ. Ευαγγ. Π. Λέκκου: “Γνωριμία με τους Αγίους της Κρήτης”, αρκετά πολύτιμα στοιχεία, για τη ζωή και το έργο Του. Μελετήσετέ τα και θυμηθείτε να χαρείτε απόψε (5/4) και πάντα, κατά την ακολουθία των Χαιρετισμών, τον Κανόνα του Ακαθίστου Υμνου, στον οποίο, ο Υμνογράφος Ιωσήφ, ακολουθεί τους ειρμούς του Οσίου Ιω. Δαμασκηνού, θαυμάσια. Τα επίθετα που χαιρόμαστε ακούγοντας τους ψάλτες μας: “άφλεκτη βάτος”, “νεφέλη ολόφωτος”, “ρόδον το αμάραντον”, “μήλον το εύοσμον”, η “περιστερά”, κ.λπ. είναι όλα θαυμάσια!
Και τώρα το σχ. παράθεμα:
Οσιος Ιωσήφ ο υμνογράφος (9oς αι.), 3 Απριλίου
«Πατρίδα του οσίου Ιωσήφ (815-886) ήταν η Σικελία και γονείς του ο Πλωτίνος και η Αγάθη. Διακρινόταν για την ευσέβεια και την επιείκειά του, τη μελέτη βιβλίων και μάλιστα της Αγίας Γραφής. Όταν οι Αγαρηνοί κατέλαβαν (το 827) τη Σικελία, έφυγε μαζί με τη μητέρα και τα αδέλφια του για την Πελοπόννησο, από εκεί δε πήγε στη Θεσσαλονίκη. Σύντομα ασπάσθηκε το μοναχικό βίο και επιδόθηκε ολοκρηρωτικά στους ασκητικούς πνευματικούς αγώνες: Χρησιμοποιούσε για κρεβάτι το έδαφος, ως στρώμα μια προβιά, ως ένδυμα έναν απλό χιτώνα, ως τροφή λίγο ψωμί και ως ποτό επίσης λίγο νερό. Αγρυπνούσε, προσευχόταν γονατιστός, υμνούσε ακατάπαυστα τον Θεό. Ως εργόχειρο είχε την καλλιγραφία ιερών κειμένων, ενώ όταν διέκοπτε μελετούσε τις Γραφές. Ολα αυτά τον βοήθησαν να αποκτήσει πραότητα, σεμνότητα, ταπείνωση, απλότητα, ακεραιότητα και γενικά κάθε άλλη αρετή που ακολουθεί μετά από αυτές που αναφέρθηκαν. Ετσι κρίθηκε άγιος να εισέλθει στην ιεροσύνη.
Μετά από λίγο καιρό, μαζί με τον λόγιο Γρηγόριο τον Δεκαπολίτη (τιμάται στις 20 Νοεμβρίου), έφυγε από τη Θεσσαλονίκη και πήγε στην Κωνσταντινούπολη. Κλείστηκαν και οι δύο στο ναό του αγίου μάρτυρος Αντίπα και όσο διάστημα παρέμειναν έγκλειστοι επιδίδονταν σε σκληραγωγία και άλλους ασκητικούς αγώνες. Όταν αναζωπυρώθηκε η εικονομαχία, μετά από επίμονη παρότρυνση κάποιων ευσεβών χριστιανών, έφυγε με πλοίο με προορισμό τη Ρώμη. Στη μέση του πελάγους εμφανίστηκαν πειρατές, τον απήγαγαν και αλυσοδεμένο τον πήγαν στην Κρήτη, όπου τον φυλάκισαν. Και στη φυλακή εκείνος δεν έπαψε να διδάσκει σε φύλακες και συγκρατούμενους την οδό της σωτηρίας, σώζοντας πολλές ψυχές από τα δίχτυα του διαβόλου.
Ενώ ήταν ακόμα φυλακισμένος τον επισκέφθηκε ένας σεβάσμιος άντρας (ο άγιος Νικόλαος, αρχιεπίσκοπος Μύρων της Λυκίας, ο θαυματουργός) και του είπε: “Ηρθα από τα Μύρα της Λυκίας· πάρε και διάβασε το σύντομο τούτο κείμενο”. Ο Ιωσήφ το πήρε και το διάβασε, ενώ έψαλλε: “Τάχυνον ως οικτίρμων και σπεύσον ως ελεήμων εις την βοήθειαν ημών· ότι δύνασαι βουλόμενος”. Και, ω του θαύματος! Εγινε πραγματικότητα αυτό που ήταν αίτημα του ύμνου. Διότι τότε ακριβώς πέθανε ο πρόμαχος της εικονομαχίας (αυτοκράτορας Θεόφιλος) και έτσι η Εκκλησία του Χριστού ήταν ελεύθερη να τιμά τις σεπτές εικόνες. Ο Ιωσήφ ελευθερώθηκε από τη φυλακή και επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη. Οταν εκεί έλαβε από κάποιο χριστιανό τμήμα του ιερού λειψάνου του μεγάλου αποστόλου Βαρθολομαίου, μαζί με τον Γρηγόριο τον Δεκαπολίτη έχτιστε ιερό ναό αφιερωμένο στον απόστολο τούτο και μερίμνησε για τη διακόσμηση και τον εμπλουτισμό των πανηγύρεων με ανάλογες ιερές μελωδίες. Ακριβώς γι’ αυτό παρακαλούσε με δάκρυα και στεναγμούς τον απόστολο Βαρθολομαίο να τον φωτίσει ώστε να συνθέτει ύμνους. Και πράγματι, πέτυχε το επιθυμητό:
Είδε σε οπτασία έναν άντρα που προκαλούσε δέος· είχε εμφάνιση αποστόλου· πήρε από την Αγία Τράπεζα το ιερό Ευαγγέλιο, του το έβαλε πάνω στο στήθος και τον ευλόγησε. Αυτό ήταν και η απαρχή του θεϊκού χαρίσματος που επιθυμούσε ο άγιος. Στο εξής λοιπόν πρόσφερε με τόση προθυμία και χαρά τις ιερές μελωδίες του σε όποιον το ζητούσε, ώστε κάποιοι νόμιζαν πως δεν ήταν δικά του ποιήματα, αλλά προϊόντα αντιγραφής. Φυσικά, όσοι αυτά νόμιζαν δεν είχαν δίκιο, αφού ο Ιωσήφ είχε λάβει το θείο χάρισμα και συνέθετε ο ίδιος τα μελωδήματα. Ετσι εξηγείται γιατί όλοι τον επαινούσαν και σε όλους ήταν περιπόθητος και αξιαγάπητος· όχι μόνο στους ιδιώτες και τους άρχοντες, αλλά και σ’ αυτούς τους βασιλείς.
Εντούτοις, επειδή ο όσιος Ιωσήφ -αγωνιζόμενος για την ορθόδοξη Πίστη και την επικράτηση των ηθικών αρχών- έλεγχε τον αδελφό (το φιλόδοξο Βάρδα) της βασιλομήτορος Θεοδώρας, για την ανήθικη συμπεριφορά του (είχε αφήσει τη γυναίκα του και συζούσε με τη σύζυγο του γιου του), καταδικάστηκε από αυτόν και εξορίστηκε στη Χερσώνα. Αλλά μόλις πέθανε ο Βάρδας, η Θεοδώρα τον ανακάλεσε αμέσως από την εξορία. Οταν γύρισε στην Κωνσταντινούπολη, πατριάρχης ήταν ο Ιγνάτιος που του ανέθεσε τη φύλαξη των ιερών σκευών της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Και ο μετέπειτα πατριάρχης, ο άγιος Φώτιος ο Μέγας, τον αγαπούσε πολύ και τον επαινούσε.
Ο όσιος Ιωσήφ, αφού συνέθεσε ύμνους και κανόνες για πολλούς αγίους, την Θεοτόκο και εορτές, εκδήμησε προς Κύριον το έτος 886, το δε τίμιο λείψανό του εναποτέθηκε στην Ιερά Μονή που βρισκόταν επί αιώνες.
Την ημέρα μάλιστα που εκδήμησε ο όσιος συνέβη και το ακόλουθο θαυμαστό περιστατικό: Ενας άνθρωπος που είχε στη δούλεψή του κάποιον χρήσιμο υπηρέτη και εκείνος του έφυγε, πήγε στο ναό του αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος (γνωστού και ως Φανερωτή) και τον ικέτευσε να του αποκαλύψει που πήγε ο υπηρέτης του, για να τον βρει. Παρά το ότι ο άνθρωπος επί τρία μερόνυχτα παρέμεινε προσευχόμενος στο ναό, δεν πήρε απάντηση και στενοχωρημένος σκέφθηκε να φύγει. Ενώ όμως ψαλλόταν ο Ορθρος και διαβαζόταν ένας ψυχωφέλιμος λόγος, αποκοιμήθηκε για λίγο. Τότε εμφανίστηκε ο άγιος μεγαλομάρτυς Θεόδωρος και του είπε: “Γιατί είσαι λυπημένος; Απόψε κοιμήθηκε ο ποιητής Ιωσήφ και όλοι εμείς, που η αγία ψυχή του μας τίμησε με ασματικούς κανόνες και τροπάρια, τον επισκεφθήκαμε. Γι’ αυτό και δεν ήμουν εδώ, αλλά τώρα ήρθα. Πήγαινε λοιπόν στον τάδε τόπο, όπου θα βρεις τον υπηρέτη που ψάχνεις”.
– [Οπως γράφει ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ο Ιωσήφ ο υμνογράφος υπήρξε ο άριστος και πολυγραφώτατος μελωδός της Εκκλησίας. Διότι σχεδόν όλοι οι Κανόνες -πλην ολίγων- που περιέχονται στα 12 Μηναία είναι ποιήματά του, καθώς αναφέρεται και στις ακροστιχίδες τους. Συνέθεσε επίσης οκτώηχους Κανόνες στη Θεοτόκο, τους αγίους Νικόλαο, Ιωάννη Θεολόγο, Γεώργιο, Παντελεήμονα κ.ά., ενώ και η Οκτώηχος ή “Παρακλητική” δικό του έργο είναι).”
(Ευαγγ. Π. Λέκκου: “Γνωριμία
με τους Αγίους της Κρήτης”, σ. 30-32)
Δεν ξεχνούμε επίσης, να σημειώσουμε ότι: στο Έορτολόγιο της λήγουσα βδομάδας, η Κυριακή (7/4) είναι η Δ’ Κυριακή των Νηστειών, η αφιερωμένη στην ιερή μνήμη Ιωάννου της Κλίμακος!
***
Για τα Λαογραφικά τ’ Απρίλη, του μήνα με τα πρωταπριλιάτικα ψέμματα και με την Πασχαλιά του, φέτος 28/4 έχουμε πολλά να πούμε. Από πλευράς καιρικών συνθηκών είναι Γρίλης, δηλ. γκρινιάρης, δίγνωμος. Το λέει η κρητική παροιμία:
“Το Μάρτη, ξύλα φύλαγε, μην κάψεις τα παλούκια,
ως τ’ Απριλιού τσι δεκοχτώ, μην κάψεις και καρούλια!”
Κι επιμένουν οι γέροντες μας:
“Και τ’ Απριλιού στσι δεκοχτώ, πέρδικα ψόφησε στ’ αυγό!”
Αλλά και τονίζουν χαρούμενα, πως:
“Αν κάμει Απρίλης δυό νερά, κι ο Μάης άλλο ν’ ένα
σχαράς εκείνο το ζευγά, που ‘χει πολλά σπαρμένα!”
Ο Απρίλης είναι μήνας Λαμπριάτης κι Αϊγιωργίτης.
Λαμπριάτης, φορτωμένος με πλούσια έθιμα για τα οποία θα γράψουμε στην ώρα τους. Το ίδιο θα γίνει και με τα λαογραφικά της γιορτής τ’ Αϊ-Γιώργη και του σχετικού τραγουδιού του.
Αναμείνετε λοιπόν, κι η Χάρη τους, θα μας βοηθήσει να τα δημοσιεύσουμε απ’ αυτή τη φιλόξενη εφημερίδα, όπως -συν Θεώ- κάνουμε από μισόν και πάνω αιώνα.
Σας ευχόμαστε ένα ευχάριστο Σαββατοκύριακο με Υγεία. Γειά σας.