Πνευματικά και καλλιτεχνικά γεγονότα του τόπου μας

ΔΥΟ ΜΕΓΑΛΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΜΑΣ, ΣΤΟ ΕΟΡΤΟΛΟΓΙΟ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ:
1. “Του εν Ουρανώ φανέντος Τιμίου Σταυρού”, 7 Μαΐου
2. “Του Αποστόλου και Ευαγγελιστού Ιωάννου του Θεολόγου”, 8/5

Μπήκε και προχωρά κιόλας ο Μάης, κι έφτασε στις 10 του. Μέρες του όλες, βαρύτιμα προικισμένες, για την Πίστη μας.
Να Σας θυμίσει η στήλη μας, μιά – δυο:
1. Στις 7/5, την Τρίτη, γιορτάσαμε την εορτή “του εν Ουρανώ, διά τρίτην φοράν, φανέντος Τιμίου Σταυρού, εις τον Ουρανόν της Αγίας των Ιεροσολύμων Πόλεως”, στα χρόνια της βασιλείας του Κωνσταντίνου και Πατριαρχεύοντος Κυρίλλου. Μέγα γεγονός!
2. Στις 8/5, την Τετάρτη που μας πέρασε, γιορτάσαμε, επίσης, με λαμπρότητα, τον Απόστολο, Ευαγγελιστή και Θεολόγο Ιωάννη.
Η ιερή μνήμη του μας οδηγεί να Σας ξεναγήσουμε στην μοναδική στον κόσμο, δεν υπερβάλλουμε, όπως θα διαβάσετε παρακάτω, Εκκλησία Του, δηλ. έναν εκκλησιόσχημο βράχο μεγέθους μικρής εκκλησίας, στην αρχή του Αγιερηνιώτικου φαραγγιού.
Λίγα στοιχεία και ομιλούσες φωτογραφίες ακολουθούν:
Πρώτο Σελινιώτικο χωριό, η Αγία Ειρήνη:
Είμαστε και πάλι “στης Πέτρας το σελί”, στον αυχένα και στο σύνορο των επαρχιών Κυδωνίας και Σέλινου. Η απόσταση από Χανιά – Αλικιανού – Σκινέ – Σέμπρωνα – Πέτρας σελί, είναι 38 χλμ. και το υψόμετρο 755 μ.
Εδώ. στον αυχένα πάνω, μια στάση, από τη μια για ν’ α- γναντέψουμε τη λαγκαδιά της Αγ. Ειρήνης με το ονομα­στό Αγιερηνιώτικο Φαράγγι της, π’ αρχίζει με το τέλος του χωριού και φτάνει ως τη Σούγια, κι από την άλλη, για να “ρίξουμε” προς την κατωφέρεια “καμιά πέτρα”, αφού βρισκόμαστε σ’ ένα σημείο “της παλιάς πετραδείχτρας”. Το άλλο βρίσκεται πιο Β.Α. στα “Ποροσέλιο”.
Η τοποθεσία είναι ιστορική. Η θέα μαγευτική! Κάτω στη λαγκαδιά οι συνοικίες του ηρωικού και μαρτυρικού χωριού Αγ. Ειρήνη.
Χωριό γραφικό και πλούσιο παλιότερα σε κτηνοτροφία και γεωργικά προϊόντα, άνηκε στην όμορη κοινότητα Επανωχωρίου. Στην ακμή του είχε 100 κατοίκους! Σήμερα στο χωριό παραμένουν λίγοι…
Αγερηνιώτικο Φαράγγι:
Σημαντικός πόλος έλξης των τουριστών είναι το θαυμάσιο κλίμα των χωριών μας, τα βυζαντινά μνημεία των, οι αρχαίες πόλεις της περιοχής και το εντυπωσιακό Αγιερηνιώτικο φαράγγι ή φαράγγι της Αγίας Ειρήνης.
Φαράγγι κατατοπιστικά σημασμένο με τη φροντίδα του Δασαρχείου μας. Η διαδρομή του, μήκους σχεδόν οκτώ (8) χιλιομέτρων είναι ιδιαίτερα εύκολη για όλες τις ηλικίες.
Στην είσοδό του, αναψυκτήριο καλαίσθητο δομημένο και επιπλωμένο, με προσωπικό πάντα πρόθυμο για εξυπηρέτηση των διερχομένων, παροχή υπηρεσιών, πληροφοριών, έντυπου υλικού.
Το φαράγγι απέχει από τα Χανιά 43 χλμ.
Εδώ φύση και άνθρωποι, έχουν συναντηθεί σ’ ένα μαγικό στροβίλισμα μέσα στους αιώνες! Το κάλλος του τοπίου, ο πλούτος της ζωής και οι ιστορικές μνήμες, έχουν κληροδοτήσει και στον μόνιμο κάτοικο και στον επισκέπτη, μια σημαντική φυσική και πολιτιστική κληρονομιά, που κερδίζει τον θαυμασμό μας, συγκεντρώνει την αγάπη και τραβά τη φροντίδα μας.
Λίγα ιστορικά στοιχεία για τον χώρο, τα θεωρούμε απαραίτητα κύρια για τους νεότερους αναγνώστες μας.
Στα μέσα Μαΐου 1993 Σάββατο 15-5 τελέστηκε αρχιερατική θεία Λειτουργία στον εκκλησιόσχημο βράχο τ’ Αγιερηνιώτικου φαραγγιού του Αϊ – Γιάννη, χοροστατούντος του σεβ. μητροπολίτη Κισάμου – Σελίνου κ.κ. Ειρηναίου. Οσος κόσμος και ήταν πολύς, έζησεν αυτή τη μυσταγωγία, θα του μείνει αξέχαστο ισχυρό θρησκευτικό βίωμα, για πάντα.
Ο μεστός λόγος του Δεσπότη μας, το ριζίτικο τραγούδι, π’ αντήχησε στα καταπράσινα βαθύσκια λαγκά και η ομηρική φιλοξενία που ακολούθησεν για όλους, επίσημους και απλό κόσμο και πάρα πολλούς ξένους, άφησαν τις καλύτερες εντυπώσεις σε όλους.
Πρώτη φορά στην ιστορία αυτού του ιερού χώρου λειτούργησε δεσπότης.
Κι όταν γυρίστηκεν – θυμάμαι η λιτανεία, ολόγυρα του εκκλησιόσχημου βράχου τ’ Αϊ-Γιάννη, πολλούς προσκυνητές, είδαμε δακρυσμένους. Το ίδιο, κι όταν ανέβηκε στο διπλανό υψηλό βράχο, για να μιλήσει στο τόσο εκκλησίασμα, ο κόσμος έκλαψε.
Κι όταν μετά την απόλυση οι κάτοικοι των διπλανών χωριών: Αγ. Ειρήνης, Επανωχωρίου και οι τοπικές Αρχές ετοίμασαν πιλάφι και ψητό κατσίκι ντόπιο, φουριάρικο, κι ο Δεσπότης μας, αοίδιμος σήμερα Ειρηναίος, πήρε κι αυτός το πιάτο του, κι έφαγε καθιστός σ’ ένα βραχάκι. Τα βλέπετε στις φωτογραφίες, που ευτυχώς, τότε, τράβηξα.
Μετά, επειδή πολλοί ρωτούσαν για την ιστορική αυτή περιοχή, ο σεβασμιώτατος είπε: Ο Σταμάτης, που είναι δίπλα μας, σαν Αγιερηνιώτης, κάτι θα ‘χει να μας ειπή. Κι εγώ είπα:
Οδοιπορήσαμε 43 χιλιόμετρα από τα Χανιά, σήμερα το πρωί, για να βρεθούμε εδώ, σ’ αυτόν τον Ιερό εκκλησιόσχημο βράχο, στην αρχή τ’ Αγιερηνιώτικου Φαραγγιού.
Στον ιερό τόπο, “Αϊ-Γιάννης”, στα “πολλά σπιτάκια”. Οταν μικρό παιδί γύρω στα 1936-39 μ’ έφερνε ως εδώ η αείμνηστη λάλη μου από το σπίτι μας από το Μεσοχώρι Αγ. Ειρήνης, και μου ’λέγε φτάνοντας: “Πάρε κι εσύ να θυμιάσεις του αϊ Γιάννη” ένοιωθα ότι ακριβώς αισθανθήκατε και Σεις όταν πρωτ’ αντικρύσατε τούτον τον Ιερό βράχο σήμερα.
Οταν όμως, λίγο αργότερα, μ’ εγύριζεν εδώ πιο ανατολικά στα “πολλά σπιτάκια” και μου μιλούσε για Ηρωες και μάρτυρες, για σκοτωμένους και λαβωμένους, δίπλ’ από τον αϊ – Γιάννη, σαν όνειρο τ’ ονείρου, θώρουνα χτιστή εκκλησία στη χάρη Του τούτον το βράχο!
Ιδια κι όμοια με του αϊ – Φώτη πιο πάνω στη συνοικία “Πενταριανά”, που είχαν ισοπεδώσει οι Τούρκοι κι εθυμιάζαμεν εμείς τα χαλάσματα, με δέος!
Αλλα μια κι ανεβήκαμε νοερά στην είσοδο του φαραγγιού, δηλ. στα Πενταριανά της Αγ. Ειρήνης, ας αρχίσομε απ’ εκεί τη μνεία Ιερών και Μνημείων.
Μόλις κατεβήκαμε απ’ τ’ αυτοκίνητά μας λοιπόν, ήμασταν μπρος στη γέφυρα αρχιτεκτονικό μνημείο της αρχής τ’ Ομαλίτικου δρόμου. Εργο των αρχών του αιώνα μας·.
Δυό βήματα πιο κάτω, δυό Βυζαντινές εκκλησίες. Ο Χρίστος κι ο Αϊ -Γιώργης ο πρώτος του 1357 και ο δεύτερος του 1460 μ.Χ. Σκοτάδι και εγκατάλειψη ο πρώτος, χαλάσματα άπό αιώνος και πλέον, ο δεύτερος!…
Κι ύστερα κατηφορίσαμε ως εδώ, στην καρδιά και τη βάση της έδρας τών Χαΐνηδων του Άνατ. Σέλινου. Και όχι μόνο, καθώς σημειώνει ο ιστορικός Ψιλάκης.
Το άρματολικι τ’ Αγιερηνιώτικου Φαραγγιού Ιδρύθηκε άπό τον άρχω-Γιαννάκη Σταμπούζο στα τέλη του 18ου αι. όταν ο Τούρκος Τρώδος γίνηκε υποχρεωτικά γαμπρός του. Με την εγκατάστασή του, Πεντάρηδες, Ντιγριντήδες, Τσίσκιδες, Ξανήγηδες, Κουμήδες και λοιποί γενάρχες οικογενειών τον πλαι­σιώνανε κι έκαναν ορμητήριο τους το Φαράγγι σ’ έναν άδιάλειπτο αγώνα κατά τών Τούρκων του Σέλινου. Δι’ όλ’ αυτά, οι Τούρκοι στήσανε φυλάκειο (καρακάλι) στά “Αϊ-Γιάννη στη Γητεμένη Βρύση”, πάνω ψηλά στον Σέμπρωνα.
Εδώ πάντως συνέρρεαν·και εξ άλλων επαρχιών για να οργανώσουν τον Αγώνα, και πολύ συχνά ο Ξενοθοδωρής, από τον Αποκόρωνα.
Τα χρόνια 1805-1810 άρχηγός έδώ ήταν ο Αναγνώστης Παπαμαρκάκης, άπό τον τέως Δήμο Καμπανού οπότε μάλιστα αποφασίζεται και η πολιορκία του φυλακείου Αποπηγαδιού που εφρουρείτο από είκοσι Τούρκους.
Το με άγρια χιονοθύελλα εκείνο βράδυ βοήθησε στην εξόντωση των 19 εκ των 20 φρουρών από τους Φαραγγίτες μας.
Στα 1821 ο άγριος Καούρης μα­θαίνει πώς τα “ ντουφέκια του φαραγ­γιού” φύγανε για την Ανώπολη Σφακίων.
Ορμά τότε, άνανδρα, στα “πολλά σπιτάκια” του Φαραγγιού καί επιτίθεται στα γυναικόπαιδα πού διέμεναν εδώ μέ λύσσα. Δύο μόνον άνδρες του αρματολικιού που είχαν παραμείνει για φρούρηση αντετάχθησαν στην όρμητική Τουρκιά, Ιωάννης Μαραγκάκης και Ματθαίος Πεντάρης καί θυσιαστήκανε υπέρ τής Κρητικής Ελευθερίας.
Χώρος ιερός, καθαγιασμένος με το αίμα των Μαρτύρων της περιοχής αυτής του Ανατολικού Σελίνου, του ιστορικού Λάκκου Σγουράφου.
Στο ιστορικό Αρχείο Κρήτης, σώζονται πολλές εκθέσεις και έγγραφα που αφορούν στην Ιστορία του Φαραγ­γιού μας. Σας διαβάζω μια πρόταση, μόνο, από ένα έγγραφο:
“Κατά το έτος 1822, ενώ ητον οι Σελινιώται Τούρκοι συναθροισμένοι εις Κάντανον, επεχείρουν συχνάκις έπιδρομάς υπό την αρχηγίαν του Καούρη, κατά των χωρίων Αγ. Ειρήνης, Επανωχωρίου, Πρινέ και Τσισκιανών, κατέκαυσαν τας οικίας των και ούτω ηναγκάσθησαν οι κάτοικοι των χωρίων τούτων να καταφύγωσι εις τον έκει  πλησίον φάραγγα, όπου και οικοδόμησαν οικίσκους (τοποθεσία “πολλά σπιτάκια” οίτινες και σώζονται μέχρι σήμερον ως μία μεγάλη συνοικία και εν αυτή διέμενον επί επτά έτη αι οικογένειαι των άνω χωρίων…”
Εκθεσις π. Κων-νου Φιωτάκη, έφημ. εξ. Αγ. Είρήνης -Σελίνου Ι.Α.Κ. “Κρητ. Ιστ. Εγγρ’ Τόμ. Α’., σ. 611 κ.ε.
Από τούτο δΩ το χώρο ξεκίνησεν ο Γιώργιακας ο Αντ. στα 1818 για να φονεύσει το τέρας που λεγόταν Μεχμέτ Βέργερης.
Απ’ έδώ πιο κάτω από τον Καργαδώρο, πήρε το στρατι για τα Μαραγκιανά κι ο Θοδωρομανώλης, τον ίδιο χρόνο, “για να βρωμέσει το γλεντζέ” του Βέργερη στ’ Απανηχώρι.
Κι από τούτη την αιματοκυλισμένη πέτρα ξεκίνησε ο Μπασιαδοσταμάτης, κάνονας τον σταυρό και την προσευχή του στον αϊ-Γιάννη, για να ορμήσει μ’ αρκετά παλικάρια του Φαραγγιού, να πάει να συνδράμει τον Αγώνα στα Σφακιά.
Για τις μετέπειτα Επαναστάσεις την τριετή (1866-69) και τις μετ’ αυτήν, το Αγερηνιώτικο Φαράγγι συνεχίζει να είναι ορμητήριο, χώρος στρατολόγησης και εκκίνησης σωμάτων βορεινά προς της Πέτρας το σελί, ανα­τολικά προς τον Ομαλό, που ως γνωστόν είναι ο μισός της Κοινότητος Επανωχωρίου και κάτω, προς Κουστογέρακο και Σούγια, και βέβαια προς Κάντανο (στα δυτικά) που ήταν το Σεράγιο.
Η γειτνίαση με τον Ομαλό και την Τρυπητή ή τη Σουγιά, τα Λευκά Ορη που είναι σκέπη των, βοηθούσε στην ευχερή έκκίνηση, προφύλαξη και ασφαλέστερη διακίνηση των Επαναστατών.
Κάπου έδώ όμως οφείλουμε να στα­ματήσουμε.
Υστερα από το σύντομο αυτό ιστορικό πλαίσιο, για τα “πολλά σπιτάκια” και τον Αϊ-Γιάννη, ξεκινούμε τη διαδρομή μας.
Σε λίγο φτάνουμε κιόλας “στον Καργαδόρο”, ύψωμα με πανοραμική θέα και στη συνέχεια “στα Καμπιά”, “στο Πετροδιόφυρο”, “στη Βίγλα” και “στων μαραγκών τα Κα- μπιά”.
Στη συνέχεια δυο μονοπάτια, το ένα προς το “Γαϊδαροπόδαρο” και το άλλο προς “τη Μαδάρα” και “τα Φαραγγούλια”.
Σύντομα φτάνουμε στη θέση “Φάμπρικα”, ενώ διαπιστώ­νουμε πως κοντεύει το τέλος του Φαραγγιού, γιατί ήδη φαίνονται “οι Μούροι” και το “σπηλιάρι, στου Λέκκα το χώνο”. Είμαστε δηλαδή στην αγροτική περιοχή των Κάτω “ Χωριών. Εντοπίζουμε την πηγή “στου Ζουριδά” και τον “Αϊ-Δημήτρη” (την κατάγραφη και θαυματουργή εκκλησί­α του 13ου αιώνα μ.Χ.), καθώς και τον παλιό αγροτικό δρόμο για τα χωριά Λιβαδά και Κουστογέρακο.
Απέναντί μας κιόλας, το θαυμάσιας τέχνης πετρόκτι- στο καμπαναριό της Παναγίας της Κεράς, του χωριού Μονής και δίπλα μας απέραντη και στεγνή καλοκαιριάτικα η κοίτη του Αγιερηνιώτη ποταμού που μας συντρόφευε σ’ ό­λη τη διαδρομή με το μονότοξο γεφύρι του, χωμένο στα χαλίκια από τη δράση του ποταμού παλιότερα.
Απ’ εδώ πια ως κάτω στη Σούγια, τ’ αυτοκίνητα να ’ναι καλά που θα μας μεταφέρουν. Ο δρόμος είναι αρκετά καλός. Κι ενώ η μαγεία του φαραγγιού τελείωσε, τα μάγια της κατάμπλαβης και πεντακάθαρης θάλασσας της Σούγιας, που φαίνεται στον ορίζοντα, μας περιμένουν.
– Γι’ αυτά όμως, τα πανέμορφα και ιστορικά μέρη του Ανατολικού Σελίνου, μια άλλη φορά!
***
Εδώ όμως σας αφήνουμε για σήμερα.
Καλό Σαββατοκύριακο!